Sözleşmeyi Tarafların Yeniden Müzakere Etmesi

Uyarlamanın her aşamasında tarafların dürüstlük kuralına uygun davranması gerektiği muhakkaktır. Zira, herkes borçlarını ifa ederken ve haklarını kullanırken dürüstlük kuralını göz önünde bulundurmak zorundadır (TMK m. 2). Bu nedenle tarafların öngöremedikleri bir şartın meydana gelmesi durumunda, bu şart edimler arasında mevcut dengeyi aşırı ölçüde sarstı ise bu değişikliğe uygun bir çözüm bulmak için bir araya gelerek uyarlamaya çalışmaları da dürüstlük kuralının bir gereğidir.391

Uyarlamanın şartların meydana geldiğinde, öncelikle mağdur tarafın bunu karşı tarafa bildirmesi gerekir. Kaldı ki, mağdur olmayan sözleşmenin diğer tarafının ortaya çıkan yeni durumdan haberi dahi olmayabilir. Uygun vasıtalar ile karşı tarafa bildirilmeyen bu durumun, mağdur olmayan tarafın kendince öğrenmesinin gerektiğini ifade etmek yanlış olacaktır. Bu nedenle aslında bir bildirim olmaz ise tarafların bir araya gelmesinden bahsetmekte mümkün gözükmemektedir.

Durum sonucunda tarafların olumlu bir karar alamaması söz konusu olabilir. İşte, taraflar yargısal uyarlamaya ancak bu aşamadan sonra gitmesi uygun görülmektedir. Bu nedenle, öncelikle tarafların bildirim yükümlülüğü incelenmeli ve sonra yeniden müzakere borcu etraflıca incelenmelidir.

2.3.2. Bildirim Yükümlülüğü

Mağdur tarafın, edimler arasında açık oransızlık olması halinde dahi edimi ifa etmesinin önünde bir engel yoktur. Zira, kişi edimini çeşitli sebeplerden dolayı ne kadar ağırlaşırsa ağırlaşsın ifa etmek isteyebilir. Bu halde, aslında tarafların, uyarlama hakkını kullanmak istediklerinin de bir göstergesi olarak karşı tarafa bildirmeleri gerektiği aşikardır.392

Bazı haller vardır ki, tarafların ihbarına gerek bile kalmaz. Mağdur taraf, karşı tarafa bildirimde bulunmasa bile karşı tarafın uyarlama talebini reddedeceği bellidir.

391 _{Tile, L. (2018), a.g.e, s. 220.} 392 _{Arat, A. (2006), a.g.e., s. 174.}

Bunu, bildirimden önce mağdur tarafa iletmiş olabileceği gibi, reddedeceği durumun gereklerinden de belli olabilir. Bu halde ise mağdur tarafın bildirimine gerek olmadan, mağdur tarafın uyarlama hakkını kullanması mümkün olmaktadır.393

Yapılan bildirimin ise ne şekilde olması gerektiği önem arz etmektedir. Belki de bu konuda en önemli durumun iki tarafında tacir olduğu durumlarda gün yüzüne çıktığını ifade etmek yanlış olmaz. 6102 sayılı kanun m. 18/3’te genel itibariyle düzenlenen tacirler arasında meydana gelen ilan ve ihtarlarla ilgili getirilen hükmün lafzı “Tacirler arasında,

diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshe, sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarlar noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılır.” şeklinde

düzenleme bulmuştur. Bunun bir şekil şartı olduğunu ifade eden doktrin, bunun ispat şartı değil geçerlilik şartı olduğunu ifade etmiştir.394 _{Kanunun lafzı dikkate alındığında ise}

ihbar ve ihtarın yalnız sayılan durumlarda bir geçerlilik şartı olduğunu ifade etmek gerekir. Bu halde, sözleşmenin temerrüdü, sözleşmenin feshi ya da sözleşmeden dönmeye ilişkin bir durumların içinde yer almayan uyarlama hakkının, şekil şartı öngörülmeden yapılması gerektiğini ifade etmek gerekir. Dolayısıyla, şekil geçerlilik şartı olarak değil, ispat şartı olarak görülmelidir.

Diğer yönden tarafların, meydana gelen olayları sigortacıya bildirmesi, sigorta hukuku açısından yalnız sigortacının kendisine değil acentesine de olması kanuni düzenleme de bulmuştur. Gerçekten, 6102 sayılı kanun m. 1416’da düzenlenen “Sigorta

ettiren tarafından yapılacak tebliğler ve bildirimler sigortacıya veya sözleşmeyi yapan ya da yapılmasına aracılık eden acenteye; sigortacı tarafından yapılan tebliğler ve bildirimler ise sigorta ettirenin veya gerektiğinde sigortalının ya da lehtarın sigortacıya bildirilmiş son adreslerine yapılır.” Hükmünden bunu çıkarmak mümkündür.

Sonuç olarak, bildirim açısından, tacirler ile tacir olmayan kişiler arasında bir farkın olduğundan bahsetmek mümkün değildir. Aslında, bizim görüşümüze göre basiretli iş adamı olmak (6102 sayılı kanun m. 18), bildirim tacir olmayanlara göre daha

393 _{Ibid., s. 174.}

394 _{Ülgen, H./ Helvacı, M./ Kendigelen, A./ Kaya, A./ Nomer Ertan, N. F. (2015), Ticari İşletme Hukuku,}

5. Bası, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, s. 288, Dirikkan, H. (2002), Tacirler Arası İhbar ve İhtarlar, DEUHFD, C. 4, S. 1, ss. 39-75, s. 51.

fazla bildirim yükümlülüğüne dikkat etmeyi ve şartların değiştiği durumlarda vakit kaybetmeksizin bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyi gerektirmektedir.

2.3.3. Tarafların Sözleşmeyi İradi Olarak Yeniden Müzakere Etmesi

Tarafların, bir araya gelerek, edimler arası aşırı oransızlığı tekrar sağlamaları gerekmektedir. Bu, aslında dürüstlük kuralının da bir neticesidir. Tarafların iradi olarak yeniden bir araya gelmesi ve sözleşmeyi kendilerinin uyarlamaya çalışması gerektiği doktrinde ifade edilmiştir.395

Tarafların, yeniden müzakere yükümlülüğünün kapsamının da belirlenmesi elzemdir. Bu konuda doktrinde, ödev ve yükümlülük olduğunu düşünen iki görüş söz konusudur. Yükümlülük, bir tazminatı beraberinde getirirken, ödev sonucu tarafların yerine getirmemesi durumunda haklarını kısmen ya da tamamen kaybetmesi sonucunu doğurur.396

Doktrinde Baysal’ın397 _{ifade ettiği gibi, yükümlülük olarak kabul edilen yeniden}

gözden geçirmenin, bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen taraf açısından bir tazminat borcu çıkmasına sebep olması sonucunu doğuracaktır. Yok eğer tarafların yeniden müzakeresi, bir ödev olarak kabul edilir ise bu halde yeniden müzakere etme ödevine uymayan tarafın haklarını kullanması söz konusu olmayacaktır. Uyarlamaya ilişkin haklarını kaybeden taraf ise tazminat sorumluluğu ile yükümlü olmayacaktır. Lakin, doktrinde yeniden müzakerenin yükümlülük mü ödev mi olduğu tartışmasının ise sonuçları dikkate alınarak çözülmesi gerektiği aşikardır. Gerçekten tarafların bir yükümlülük olarak kabul edilen yeniden müzakere borcunu sırf tazminat yükümlülüğünden kurtulmak için yerine getirecekler, lakin bu müzakere ile bir yere varılamayacak; zira, taraflar sadece yükümlülükten kurtulmak amacıyla hareket edecektir. Bu sakınca göz önünde bulundurulunca aslında, yükümlülüğün yeniden müzakere etmenin kapsamına pek uygun düştüğünü söylemek mümkün gözükmemektedir. Bu sakıncaları engellemek amacıyla, bu durumun ödev olarak kabul edilmesi yerinde olacaktır.

395 _{Kulp, Z. B. (2015), a.g.e., s. 153, Baysal, B. (2019), a.g.e., s. 355.} 396 _{Baysal, B. (2019), a.g.e., s. 363.}

Yeniden müzakere sonrasında tarafların, uyarlamaya ilişkin hükümleri kabul etmeleri ve çözüm önerisine uygun hareket etmeleri durumunda ortada yeni bir sözleşmenin varlığından bahsedilemeyecek, aksine, kabul ettikleri yeni durum eski sözleşmenin devamı niteliğinde olacaktır.398