Sözel Dil Becerilerinin öğretimi

Sözel iletişim en az bir konuşmacı ve dinleyici arasında geçen iletişimdir. Kelime ifadeler sözlü olarak aktarılmaktadır. Valette (1977: 119) , sözel becerilerin konuşarak aktarılan sosyal bir beceri olduğundan bahseder. Dinleme becerisi, sözel becerilerin yardımıyla cümlelerin konuşmaya aktarımını desteklemektedir.

2.1.1. Sözlü Dil Becerilerinin Aktarımına Yardımcı Bileşenler

Sözlü beceriler aktarılırken, bazı kavram ve ifadelerden yardım alınılır. Bu kavram ve ifadeler sözlü becerilerde kelime ve cümlelerin alıcıya gönderilmesinde yardımcı olmaktadır.

a) Kelimelerin ve Harflerin Okunuşu, Tonlama:

Kelime ve harflerin okunuşu, sesletimin alanına girmektedir. Sesletim ya da Telaffuz, seslerin çıkarılışını inceler (Demirel, 1993: 116). Öğrencilerin işitsel ve ifade edici olarak kelimelerin söyleniliş şeklini bilmesi gerekmektedir. Tonlama, ifadelerin cümle içerisinde söylenilmesinde ve anlamının zenginleşmesinde yardımcı olmaktadır. Tonlama ve kelime ya da harflerin doğru telaffuz edilmesi iletişimin kurulup sözlü becerilerin oluşmasını sağlar. Fakat cümlelerdeki ya da kelimelerdeki doğru ton farklarının kullanımı, vurgu ve ahengin söylenilmesi sözlü becerilerin kullanımını pekiştirir.

b) Öğrenilen Yabancı Dilin Dil bilgisi Kuralları:

İkinci Yabancı dil öğrenenler ve Yabancı dil öğrenenler, doğru cümle kurabilmek için dil bilgisi kurallarına başvururlar. Burada sözlü iletişimin, sadece dil bilgisinden oluştuğunu söylemek uygun olmaz. Sözlü iletişim dil bilgisi kuralları yardımıyla konuşmanın gerçekleşmesidir. Önemli olan öğrenenlerin seviye ve hedeflerine göre uygun yapı ve kurallarla cümleler oluşturulup, akıcı bir iletişim sağlanılmasıdır (Güllüoğlu, 2004: 13).

31 c) Hedef Dilde Kelime Bilgisi:

“ Kelime ve anlama birbirlerini tamamlayan iki unsurdur. Kelimenin anlamı, işaret edilen nesne, durum, yapılan eylem ile kelime arasındaki nedensiz ilişkiden( doğal seslerden oluşan kelimeler hariç) oluşmaktadır ” (Oflaz, 2015: 698). Kelimelerin yabancı dilde söylenilmesi yani iletişimde sözlü becerilerin desteklenmesini sağlamaktadır. Bu açıdan yabancı dilde kelime bilgisinin çokluğu, ifade gücünü arttırıp düşüncenin sözlü aktarımını kolaylaştırmaktadır. Bu yüzden yabancı dil öğrenenler, yabancı dildeki kelime hazinelerini genişletmesi gerekmektedir. Kelime hazinesi Oflaz (2015)’ e göre iki çeşide ayrılır: “ Aktif- üretimsel kelime hazinesi, kişinin konuşmada ve yazmada kullandığı ve üretimsel açıdan hâkim olduğu kelimelerden oluşur. Pasif- anlamaya yönelik kelime hazinesi ise kişilerin anlamını bildiği, fakat kullanmadığı kelimelerden oluşur ” (2015: 698). Sözel dil becerileri, aktif- üretimsel kelime hazinesini konuşma ve konuşmanın sürekliliği için sık sık kullanır.

Sözlü dil becerileri kullanılan kaynak kitaplarında, iletişimi geliştirecek alıştırmalar içerir. Bu alıştırmalar Byrne (1986) tarafından iki çeşide ayrılmıştır.

1. Kontrollü Alıştırmalar: Kısa diyaloglar içerisinde bulunur. Bu alıştırmalarda öğrenciler, kelime dağarcığı ve kelimelerin sözlü ifadelerinin alıştırmalarını yapar.

2. Serbest Alıştırmalar: Öğrenciler konu sıkıntısı yaşamadan eğlenerek öğrenecekleri alıştırma niteliğindedir. Bu alıştırmalar; Çizim Oyunları, Hafıza Oyunları, Bulmaca ve Bilmeceler, Kelime Oyunlarıdır.

Demirel (2002), sözlü becerilerin geliştirilmesine yönelik olarak alıştırmaları üçe ayırmıştır (akt. Bergil, 2010: 39-40 ).

1. Mekanik Alıştırmalar: Dilin dilbilgisi kurallarını ve cümle yapılarının öğretimi üzerine çalışma yapar. Öğretmen ve öğrencinin birlikte çalıştığı alıştırmalardır. Bu alıştırmalarda öğretmen, kavramların kullanımını verir. Öğrenci bu kavramaları tekrar eder. Öğrencilerin, tekrar sayıları arttıkça kavramların öğrenimi kolaylaşır. “ Mekanik alıştırmalarda tekrar alıştırmalarından sonra en çok yapılan çalışma yer değiştirme çalışmalarıdır” (Göçer, 2015: 25). Bu çevirme alıştırmaları özne kullanımı ya da nesne kullanımına göre değişmektedir. Alt başlık olarak şu şekildedir:

32

 Yineleme Alıştırmaları:

 Yer Değiştirme Alıştırmaları:

 Çevirme Alıştırmaları (Olumlu- olumsuz, etken- edilgen cümle yapıları oluşturur)

2. Anlamlı Alıştırmalar: Anlamlı öğrenme üzerinde durarak. Yinelemeler ve tekrardan ziyade kelimelerin türetilmesinin ve üretilmesinin üzerinde durur. Sözel dil becerilerinin sınıf içerisinde kullanılmasında tercih edilir.

3. İletişimsel Alıştırmalar: Dilin kullanımına ilişkin alıştırmalardır. Dilin uygulamalı kullanımında diğer maddeler, yapı konusunda yardımcı olurken bu madde dilin uygulamalı olarak kullanımında tercih edilir.

 Diyaloglar ve Karşılık Bilgi Alışverişi

 Tartışmalar ve Aktarımlar

 Rol Oynama ya da Okuma Tiyatrosu

 Doğaçlamalar, Yeniden Oluşturma

 Öykü Anlatma

 Oyunlar ve Eğlenceli Aktiviteler

Sözel iletişim, ders esnasında gerçekleştirilirken öğretmen bazı kural ve durumları gözden geçirmelidir. Öğretmenin öğrencinin sözel dil becerisini geliştirmesindeki roller neler olabilir? , Kalabalık veya küçük grup sınıflarda ders materyalleri neler olmalıdır? Sözlü dil becerilerini bu gruplarla nasıl geliştirebilir , Sözel becerilerde, durum ifade edilirken öğrenci yanlış bir ifade kullandığında neler yapılır ve ne zaman müdahale edilir? , Öğrencilerin hazır bulunuşlukları ve bir konuya hazır olduklarını tespit ederken neler yapılır? , Sınıf içerisinde çekingen ve kapalı olan öğrencilerin yabancı dilde aktif olmalarını nasıl sağlanılır? Bu soruları öğretmen kendisine sormalı ve gerektiğinde sınıf içerisine girmeden tedbir ve önlemlerini almalıdır.

Metinlerin ilgi ve dikkat çekici olması iletişimsel yöntemde motivasyonu da arttırmaktadır. Bu sebeple özgün metinlerin kitaplarda yer alması konuya olan ilginin artmasını sağlarken sözlü dil becerilerinin de gelişmesini sağlamaktadır. “ Yabancı dil dersinde dilsel ön bilgilerin ve iletişim etkinliklerinin seçiminde “ otantik ” ifadesi yabancı dil dersinde öğrenilen dili ana dil olarak konuşmayan kişilerin sırf yabancı dil dersi için oluşturdukları metinler değil, öğrenilen dili ana dili olarak konuşanların yayınladığı ya da konuştuğu metinlerin kullanımı olarak belirtilir ”

33

(Küçük, 2015: 55). Yabancı dili konuşma aşamasına geçirmek için sözel becerilerden faydalanılır. Bu tür bilgileri içeren kitaplar yabancı dil öğrenen öğrencilerin dil gelişimine katkı sağlamaktadır. Bu şekilde Yabancı dil öğrenenlerin sözel becerileri de gelişmiş olmaktadır.

İletişimsel Yaklaşımın temel amacı, yabancı dilde iletişimi geliştirmek olduğu için öğrencilerin bireysel çalışmalarından ziyade grup içerisinde çalışmaları daha verimli olarak görülmektedir. Burada iletişimin sınıf içerisinde gerçekleşmesi ve sınıftaki öğrencilerin birbirine yardım ederek iletişimin devamını sağlayabilmesi gerçekleşmektedir. Bu amaçla iletişim tek taraflı olmaktan çıkıp grup içerinde oluşması sağlanmaktadır. Bu yüzden “ Ders kitaplarında ağırlıklı olarak sözlü iletişim durumlarını öne çıkaran günlük konuşma metinlerine yer verildiği, buna karşın yazınsal metinlerden uzak durulduğu görülmektedir” (Uslu, 2013: 149). Yabancı dil kaynaklarında dili kullanma ve konuşma üzerine yapılan alıştırmalar, diğer okuma, yazma ve dinleme bölümlerinden destek almakta ve dilin konuşmaya aktarılması üzerinde durulmaktadır.

2.2. Türkiye’de Orta Öğretim Müfredatında Almanca Dersinde İletişimsel