Söz Varlığını ZenginleĢtirme Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe

Kosova‟da Türkçe eğitim gören öğrenciler, Türk Milli Eğitim Bakanlığınca yapılan TEOG Türkçe sınavına tabi tutulmuĢtur. Söz varlığını zenginleĢtirme konu baĢlığında 4 soru sorulmuĢtur, öğrencilerin sorulara verdikleri cevaplar, aĢağıdaki gibidir.

Tablo 8. Söz Varlığını ZenginleĢtirme Konu Alanı ile Ġlgili Akademik BaĢarı Düzeyleri

Söz Varlığını ZenginleĢtirme S or u No 1 2 3 4 f 19 24 12 22 % 24 30 15 27 .24 .30 .15 .27 2.4

Kosova‟da eğitim gören örneklem grubundaki 81 öğrenci, söz varlığını zenginleĢtirme konu baĢlığı altında çıkan:

1. soruda “dönmek” sözcüğünün mecaz anlamı sorulmuĢ, bu soruya öğrencilerin sadece 19‟u doğru cevap vermiĢtir. 19 öğrencinin yüzdelik baĢarı oranı %24‟tür.

2. soruda “üstünkörü” sözcüğünün cümlede verildiği anlamıyla Ģıklardaki anlamların eĢleĢtirilmesi sorulmuĢ, bu soruya 24 öğrenci doğru cevap verirken öğrencilerin baĢarı ortalaması % 30‟dur.

3. soruda “ciddi” sözcüğünün geçtiği cümleler, cümlelerin karĢısında da sözcüğün cümledeki bağlamının Ģıklardaki doğruluğunun analiz edilmesi öğrencilerden istenmiĢ, öğrencilerden sadece 12‟si bu soruya doğru cevap verebilmiĢtir. Bu sorunun baĢarı ortalaması %15‟tir.

4. soruda öğrencilerden, “ağız” sözcüğünü deyim içerisinde bulmaları istenmiĢ; öğrencilerin 22‟si bu soruya doğru cevap verirken baĢarılı ortalaması %27 olarak tespit edilmiĢtir.

Sözcük bilgisi öğretimi Türkçe eğitiminde önemli bir yere sahiptir. Sözcükler, dilin temel ögeleridir. Sözcüklerden yararlanmadan cümle kurmak, yeterli bir anlatıma ulaĢmak olanaksızdır. Varlıkları kavramları karĢılayan sözcükleri tanıyıp yeri geldiğinde de doğru yerde, doğru olarak kullanmak çok önemlidir.

Kelime; anlamı olan, cümle kurulusuna yarayan, tek basına kullanılan ses veya sesler topluluğudur. Kelime, bir veya birkaç heceden oluĢan anlamlı unsurlardır (Tansel, 1978, s.36)

Duygu ve düĢünceler kelime aracılığıyla açığa çıkar. Bunun içindir ki yazılı anlatımın en temel ögesi kelimedir. Ġyi ve yerinde seçilmiĢ kelimler anlatımın açık ve etkili olmasını sağlar. Yazılı anlatımda kullanılacak kelimeler ağız, Ģive ve argo özelliklerinden uzak olmalıdır. Seçilen kelimeler imla kurallarına uygun bir Ģekilde bir araya getirilmelidir. “Kelimeyi bilmeyen ve anlamayan bir öğrenci, kelimeyi cümle içinde ya kullanamayacak ya da yanlıĢ kullanacaktır.” (Çeçen, 2002, s.6)

“Kelimeleri yerinde ve doğru anlamda kullanır. Ġfadeyi zenginleĢtirmek için kelimelerin değiĢik anlam özelliklerinden yararlanır. Yeni öğrendiği kelime, kavram, atasözü ve deyimleri kullanır. KalıplaĢmıĢ sözler, tekerlemeler ve söz uyumlarından yararlanır. Kelimeler arasında yakın anlam, zıt anlam, eĢ anlam vb. iliĢkileri kurar.” (MEB, 2005, s.143-146).

Türkçede çok iĢlek kullanılan ve basitçe herkesçe anlamları bilinen “dönmek, üstünkörü, ciddi ve ağız, ” sözcüklerinin temel, yan ve mecaz anlamlarının ortaöğretimin

38

ikinci kademesine gelmiĢ öğrenciler tarafından bilinmemesi, (Çoktan seçmeli bir soru öğrenciye bilgiyi hatırlatır.) baĢarılı bir Türkçe öğretiminin gerçekleĢmediği anlamına gelir. Bu dört soru ile ölçülen Türkçenin söz varlığının Türkçe ders baĢarı ortalamasına etkisi frekans ortalaması ( = .24)‟tür.

Tablo 9. Cümlede Anlam Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Cümlede Anlam Soru N o 5 6 7 8 f 24 43 41 28 % 30 53 51 35 .30 .53 .51 .35 4.2

Örneklem grubundaki 81 öğrencinin, cümlede anlam konu baĢlığı altında çıkan dört soruya karĢılık verdikleri cevaplar ve bu cevaplara iliĢkin yorumlar aĢağıdadır:

5. soru, cümlede “öznel ve nesnel yargı” bilgisini ölçen bir sorudur. Bu soruya doğru cevap veren öğrenci sayısı 24 iken baĢarı yüzdesi %30‟dur.

6. soru, cümlede “anlatım dili” bilgisini, ölçen bir sorudur. Soruya öğrencilerden 43‟ü doğru cevap vermiĢtir. Metindeki anlatım ağzının farklılığını soran bu soruya doğru cevap sayısı biraz artarken baĢarı yüzdesi %53‟tür.

7. soru, “Türkçenin havasını okurlarına solutmaya çabalarım” cümlesiyle yazarın ne anlatmak istediğini soran bu soruya öğrencilerin 41‟i doğru cevap verirken bunun baĢarı yüzdesi %51‟dir.

8. soruda bir metin verilmiĢ ve metnin ana fikrini anlatan “atasözü” sorulmuĢtur. Atasözü bilgisini de ölçen bu soruya 28 öğrenci doğru cevap vermiĢtir. Bu sayının baĢarı ortalamasına etkisi %35‟tir.

Bir dilde, sözcüklerin, sözcük gruplarının cümle ve söz içindeki görevlerini, birbiriyle olan iliĢkilerini, sıralanıĢlarını ve cümle türlerini inceleyen dil bilgisi dalına cümle bilgisi adı verilir (Korkmaz, 1992, s.33). Dil bilgisi kurallarına uygunluk, iyi ve

doğru cümlenin temeli demektir. Bir cümlede sözcükler tam ve yerli yerinde değilse, öge eksikliği ya da ögeler arası uyumsuzluk varsa, o cümle dil bilgisi kurallarına uygun değil, demektir (Kavcar ve diğerleri, 1995, s.82).

Yazılı anlatım, duygu, düĢünce ve isteklerin belli kurallar çerçevesinde doğru ve güzel bir Ģekilde yazılı olarak aktarılmasıdır. Ġnsanoğlunu diğer canlılardan ayıran en temel özelliklerden birisi de Ģüphesiz dil becerisidir. Ġnsanlar dil becerileri sayesinde konuĢur anlaĢır, duygu ve düĢüncelerini ifade ederler (Temizyürek, 2004, s.2769).

Sözcüklerin yan yana gelerek bir duyguyu, bir düĢünceyi, bir isteği, bir iĢi, kısacası bir yargıyı tam olarak anlatabilir duruma gelmiĢ biçimine cümle denir. Cümlenin anlam yönü öznellik, nesnellik, karĢılaĢtırma, Ģart, dolaylı ve doğrudan anlatım... konularını kapsar. AraĢtırmaya katılan öğrencilerin cümlede anlam baĢlığıyla gruplandırılan dört soruya verdikleri cevapların Türkçe ders baĢarı ortalamasına etkisi frekans ortalaması (x = 4.2)‟dir. Bu sonuç da göstermektedir ki baĢarılı bir Türkçe öğretimi gerçekleĢtirilemediği tespit edilmiĢtir.

Tablo 10. Edebî Türler Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Edebi Türler Soru No 9 12 F 46 58 % 57 72 .57 .72 6.5

Kosova‟da Türkçe öğrenim gören 9. sınıf öğrencilerin edebi türler baĢlığındaki 9. ve 12. sorulara verdikleri cevaplar ve bu cevaplara iliĢkin yorumlar:

9. soruda öğrencilere bir metin verilmiĢ ve metinde geçen bir ifadenin hangi edebî türe “masal, hikâye, roman ve anı” ait olduğu sorulmuĢtur. Bu soruya öğrencilerin 46‟sı doğru cevap verirken bu sayısı baĢarı ortalamasına etkisi %57‟dir.

12. soruda ise edebi türlerde “anlatımı geliĢtirme yolları” konusuna iliĢkin bir soru sorulmuĢ, soruya 58 öğrenci doğru cevap verirken baĢatı yüzdesi %72‟dir.

40

Türkçe öğretiminde metinlerin çok önemli bir yeri vardır. Bu metinler belli bir plan içerisinde yazılırlar. Bu yazılar; kurgusallık, yaratıcılık, okuyucuya bilgi verme gibi amaçlara göre türlere ayrılırlar. Fıkra, makale, tenkit, deneme, anı (hatıra), günlük, gezi yazısı, mektup, röportaj, bildiri düĢünce ve bilgi aktaran edebi türlere girerken; masal, destan, Ģiir, hikâye, roman ve tiyatro da yaratıcı ve kurgusal türlere girmektedir (Yakıcı ve diğerler, 2011).

AraĢtırmaya katılan öğrencilerin edebî türler baĢlığıyla gruplandırılan iki soruya verdikleri cevapların Türkçe ders baĢarı ortalamasına etkisi frekans ortalaması (x = 6.5)‟tir. Örneklem grubunda sınava giren öğrencilerin, en baĢarılı olduğu konu edebi türler konusudur.

Tablo 11. Paragraf Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Paragraf S or u No 10 11 13 14 15 16 f 37 25 7 27 28 15 % 46 31 9 33 34 19 .46 .30 .09 .31 .31 .19 2.8

AraĢtırmaya katılan dokuzuncu sınıf öğrencilerinin paragraf baĢlığı altında toplanan 6 soruya verdikleri cevaplar ve bu cevaplara iliĢkin yorumlar aĢağıdadır:

10. soruda, öğrencilere oyunlarla ilgili bir metin verilmiĢ ve “Bu oyunla ilgili olarak aĢağıdakilerden hangisine değinilmemiĢtir?” sorusu sorulmuĢtur. Soruya, 37 öğrenci doğru cevap vermiĢ, bu 37 öğrencinin baĢarı ortalaması %46‟dır.

11. soruda, ise altı cümle verilmiĢ ve öğrencilerden bu altı cümleyi “mantık akıĢına göre sıralamaları” istenmiĢtir. Öğrencilerden 25‟i bu soruyu doğru cevaplandıran öğrenci sayısı 25 iken baĢarı ortalaması %31‟dir.

13. soruda, öykü yazmayı düĢünen bir yazar ile ilgili bir paragraf verilmiĢ ve “Bu metnin yazarı için aĢağıdakilerden hangisi söylenebilir?” değerlendirme sorusu sorulmuĢ

soruya sadece 7 öğrenci doğru cevap vermiĢ ve bu soruda öğrenci baĢarı yüzdesi %9 olarak tespit edilmiĢtir.

14. soruda, kitap okumak ile ilgili bir paragraftan oluĢturulmuĢ, “Bu metinde kitap okumayla ilgili aĢağıdakilerden hangisine ulaĢılamaz?” sorusuyla “paragrafta anlam” bilgisi ölçülmüĢtür. Soruya 28 öğrenci doğru cevap verirken baĢarı ortalaması %33‟tür.

15. soruda ise öğrencilere Türkçe sözcük kullanımının önemi ve yabancı dillere özenme konulu iki paragraf verilmiĢ ve “Bu paraflarda vurgulanmak istenen ortak yön” sorulmuĢtur. Bu soruya 28 öğrenci doğru cevap verirken öğrencilerin baĢarı ortalaması %34‟tür.

16. soruda, sanatçı olmak için çok çalıĢmak ve okumak gerektiğini anlatan bir paragraf verilmiĢ, “Sanatçı, bu metinde soruların hangisine cevap vermiĢtir?” sorusu sorulmuĢtur. Soruya sadece 15 öğrenci doğru cevap vermiĢ; sorunun baĢarı ortalaması %19‟dur.

Paragraf, bir duyguyu, bir düĢünceyi tam ve anlaĢılır olarak açıklayan cümleler birliği olarak tanımlanabilir. Paragraf bir tek cümleden oluĢabileceği gibi birkaç cümleden de oluĢabilir. Burada esas olan paragrafın bir tek düĢünce, olay veya duygu ifade etmesidir. Her paragraf belli bir konunun bir yönünü tam ifade etmesi açısından kompozisyonun bir parçasıdır. Yani her paragraf kendi içinde bir bütün ve aynı zamanda da bütünün bir parçasıdır. Ġyi bir paragraf birlik ve bütünlük arz eder. Tansel (1978, s.29), paragraf içindeki esas cümleyi diğer cümlelere bağlamanın, esas cümleyi islemenin birkaç yolunu söyle ifade eder:

1. Esas cümledeki fikir, okuyucuların gizli sorularını cevaplandıracak Ģekildeki tarif ve açıklama yoluyla açılabilir.

2. Esas cümledeki fikir, tasvir metodu ile açılarak, ifade edilmek istenilen Ģey okuyanların gözleri önünde canlandırılır.

3. Esas cümledeki fikir, karĢılaĢtırmak suretiyle ve örnek verilerek açılır. 4. Esas cümledeki fikir, deliller ve o fikri ispat eden diğer cümlelerle açılır. 5. Esas cümledeki fikir, tersi fikirlerle de açılabilir.

42

6. Esas cümledeki fikir, çeĢitli ifadelerle tekrar edilerek paragrafı teĢkil eden cümleler birbirine bağlanmıĢ olur.

Paragraflara ayrılmamıĢ bir yazıyı paragraflara bölme, paragraf içindeki ana fikri buldurma, anlatımın akıĢını bozan paragrafı bulma, cümle sıraları karıĢtırılmıĢ bir paragrafı anlamlı bir paragrafa dönüĢtürme çalıĢmaları Türkçe öğretiminde yazma becerisinin kazanımlarıdır. AraĢtırmaya katılan öğrencilerin paragraf baĢlığıyla gruplandırılan altı soruya verdikleri cevapların Türkçe ders baĢarı ortalamasına etkisi frekans ortalaması (x = 2.8)‟dir. Bu sonuç da göstermektedir ki baĢarılı bir Türkçe öğretimi gerçekleĢtirilemediği tespit edilmiĢtir.

Tablo 12. Yazım Kuralları ve Noktalama ĠĢaretleri Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri

Yazım Kuralları ve Noktalama ĠĢaretleri Soru No 17 F 15 % 19 .19 .19

AraĢtırmaya katılan dokuzuncu sınıf öğrencilerinin yazım kuralları ve noktalama iĢaretleri baĢlığı altında toplanan bir soruya verdikleri cevap ve bu cevaba iliĢkin yorum aĢağıdadır:

17. soru, virgülün kullanımıyla ilgili bir sorudur. Soruya 15 öğrenci doğru cevap verirken baĢarı ortalaması %19‟tur.

Cümle veya yan cümledeki türlü ögeleri birbirinden ayırmaya yarayan, nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru iĢareti, ünlem iĢareti, parantez vb. iĢaretleri (TDK, 1998, s.1659). Noktalama iĢaretleri, “KonuĢma dilinin inceliklerini belli ölçüde yazıya aktarmaya, cümlenin ögelerini belirlemeye, birbirinden ayırmaya, çeĢitli duyguları, düĢünceleri yazıda ifade etmeye yarar”(Kalfa, 2000, s.182).

AraĢtırmaya katılan öğrencilerin yazım kuralları ve noktalama iĢaretleri baĢlığıyla gruplandırılan bir soruya verdiği cevabın Türkçe ders baĢarı ortalamasına etkisi frekans ortalaması (x = .19)‟dur. Bu sonuca göre baĢarılı bir Türkçe öğretiminin gerçekleĢtirilemediği tespit edilmiĢtir.

Tablo 13. Dil Bilgisi Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Dil bilgisi Soru No 18 19 20 F 21 23 16 % 26 28 20 .26 .28 .20 2.5

Kosova‟da Türkçe öğrenim gören 9. sınıf öğrencilerin dil bilgisi baĢlığındaki 18. 19. ve 20. sorulara verdikleri cevaplar ve bu cevaplara iliĢkin yorumlar:

18. soru, fiilimsi bilgisini ölçmek için sorulan bir sorudur. Soruya doğru cevap veren öğrenci sayısı 21 iken bu sorunun baĢarı ortalaması %26‟dır.

19. soruda, cümlenin öğelerinden “yer tamlayıcısı” sorulmuĢ; soruya 23 öğrenci doğru cevap vermiĢ ve baĢarı ortalaması %28‟dir.

20 soru ise “sıfat fiil” bilgisini ölçen bir soru olup soruya 16 öğrenci cevap vermiĢ ve baĢarı ortalaması %20‟dir.

. “Dil bilgisi, bir dilin doğru, düzgün ve etkili bir Ģekilde kullanılabilmesi için gerekli kuralları içerir. Dolayısıyla anlama ve anlatma becerilerini destekleyen bir alandır. Bu nedenle dil bilgisi öğretimi öğrencilerin dinlediklerini ve okuduklarını doğru ve tam bir Ģekilde anlayabilmeleri; duygu ve düĢüncelerini yazılı ve sözlü olarak anlatabilmelerini için yapılan etkinliklerle düĢünülmelidir” (Öz, 2001, s.267). Dil öğretiminin temelini oluĢturan dil kurallarının ezberletilmesi değil; örneklerle metinler üzerinden kavratılması esastır.

44

AraĢtırmaya katılan öğrencilerin dil bilgisi baĢlığıyla gruplandırılan üç soruya verdiği cevapların, Türkçe ders baĢarı ortalamasına etkisi frekans ortalaması (x = 2.5)‟tir. Bu sonuca göre baĢarılı bir Türkçe öğretiminin gerçekleĢtirilemediği tespit edilmiĢtir. Tablo 14. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı