• Sonuç bulunamadı

Kosova'da Türkçe Eğitimi Gören Dokuzuncu Sınıf Öğrencilerin Türkçe Dersi Başarı Düzeyi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Kosova'da Türkçe Eğitimi Gören Dokuzuncu Sınıf Öğrencilerin Türkçe Dersi Başarı Düzeyi"

Copied!
72
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

TÜRKÇE EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

KOSOVA‟DA TÜRKÇE EĞĠTĠMĠ GÖREN DOKUZUNCU SINIF ÖĞRENCĠLERĠN TÜRKÇE DERSĠ BAġARI DÜZEYĠ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Hazırlayan DoğuĢ Murat KARDAġ

ANKARA Haziran, 2015

(2)

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

TÜRKÇE EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

KOSOVA‟DA TÜRKÇE EĞĠTĠMĠ GÖREN DOKUZUNCU SINIF ÖĞRENCĠLERĠN TÜRKÇE DERSĠ BAġARI DÜZEYĠ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DoğuĢ Murat KARDAġ

DanıĢman: Doç. Dr. Fahri TEMĠZYÜREK

ANKARA Haziran, 2015

(3)

JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI

DoğuĢ Murat KARDAġ‟ın “Kosova‟da Türkçe Eğitimi Gören Dokuzuncu Sınıf Öğrencilerin Türkçe Dersi BaĢarı Düzeyi” baĢlıklı tezin 03 Haziran 2015 tarihinde, jürimiz tarafından Türkçe Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiĢtir.

DanıĢman : Fahri TEMĠZYÜREK

Doç.Dr

Üye : Özlem BAYRAK CÖMERT

Yrd.Doç.Dr.

Üye : Oğuzhan AYDIN

Yrd.Doç.Dr.

Tez Savunma Tarihi: 03/06/2015

Bu tezin Türkçe Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olması için Ģartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Servet KARADAĞ

(4)

ÖN SÖZ

Kosova Güneydoğu Avrupa‟nın merkezi sayılacak bir noktada, Balkan yarımadasında yer alan bir ülkedir. 1455 yılında Osmanlı Devletinin Kosova‟yı fethetmesiyle birlikte Türkçe bölgede konuĢulan etkin dillerden biri olmuĢ; günümüze kadar kullanılagelmiĢtir. Bir zamanlar Osmanlı Devletinin bir parçası olan bu topraklarda yaĢayan Kosova Türkleri, günümüzde azınlık konumuna gerilemiĢtir. Bu trajik duruma rağmen Kosovalı Türkler ile pek çok bağımız mevcuttur. En büyük bağlarımız Ģüphesiz dil, din ve kültür birliğimizdir. Son yıllarda bütün dünyada olduğu gibi Kosova‟da da Türkiye‟ye olan ilgi giderek artmaktadır. Kosovalı Türkler de Türkiye‟nin sunduğu eğitim ve iĢ olanaklarından faydalanmak istemektedirler.

Kosova‟da yaĢayan Türkler ana dillerinde eğitim alma hakkına sahip olsalar da, edindiğim gözlemler, alınan eğitimin Türkiye‟de eğitim ve iĢ olanaklarına eriĢmek için, etkin ve yeterli olmadığı kanısını bende uyandırmıĢtır. Bu çalıĢma ile Kosova‟da doğup büyüyen, Türkçe eğitim alan bir soydaĢın Türkiye‟de uygulanan bir sınavda ne ölçüde baĢarı gösterdiği sonucunu ortaya çıkarmak hedeflenmiĢtir.

Bu noktada öncelikle tezim konusunda bilgi birikimi ve tecrübesiyle bana her konuda yardımda bulunan danıĢman hocam Doç.Dr. Fahri Temizyürek‟e; bugüne kadar bana maddi ve manevi her türlü desteği sağlayan çok sevdiğim ablam Dr. Demet KardaĢ‟a; tezin hazırlanması konusunda görüĢlerinden faydalandığım arkadaĢım Serdar Yörüsün‟e; Kosova‟daki çalıĢmalarımda bana tüm anlayıĢıyla yardımlarını esirgemeyen MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulu Müdürü Milazım Mazrek‟e; derslerinde uygulama yapmama müsaade eden kıymetli Kosovalı Türk öğretmenlere; tezimin uygulama bölümünü gerçekleĢtirmemi sağlayan sevgili Kosovalı Türk öğrencilere teĢekkürü bir borç bilirim.

DoğuĢ Murat KARDAġ Ankara, Haziran 2015

(5)

viii

ÖZET

KOSOVA‟DA TÜRKÇE EĞĠTĠMĠ GÖREN DOKUZUNCU SINIF ÖĞRENCĠLERĠN TÜRKÇE DERSĠ BAġARI DÜZEYĠ

KARDAġ, DoğuĢ Murat

Yüksek Lisans Tezi, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı DanıĢman: Doç. Dr. Fahri TEMĠZYÜREK

Haziran 2015, 61 sayfa

Bu çalıĢmanın amacı, Kosova‟da devlet okullarının ilköğretim ikinci kademe 9. sınıfta Türkçe eğitim gören öğrencilerin, Türkiye‟de ilköğretim ikinci kademe 8. sınıfta eğitim gören öğrenciler için MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) tarafından uygulanan TEOG (Temel Eğitimden Ortaöğretime GeçiĢ) Türkçe sınavında, gösterdikleri baĢarı düzeyinin çeĢitli değiĢkenler açısından değerlendirilmesidir. Bu araĢtırma, 2014 yılı Ekim ayında yapılan bir ön çalıĢma ve 2015 yılı Ocak ayında yapılan bir ana uygulama ile oluĢturulmuĢtur. AraĢtırmaya iliĢkin çalıĢmalar; Türklerin ağırlıkta yaĢadığı MamuĢa‟da “MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulunda” yapılmıĢtır. Kosovalı Türk öğrencilerin aldıkları eğitimle, Türkiye‟de uygulanan seviyelerine denk bir sınavda, Türkçe dersi baĢarı düzeylerini ölçmek amacıyla; MEB‟in 26 Kasım 2014 tarihinde kendisine bağlı okullarda uyguladığı 8. Sınıf Türkçe Ortak Sınavı, “MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulu 9. Sınıf öğrencileri” üzerinde uygulanmıĢtır. 81 öğrencinin, 20 adet çoktan seçmeli Türkçe sorusuna verdiği cevaplar ile kiĢisel bilgi formları incelenmiĢtir. Bunun sonucunda Kosovalı Türk öğrencilerin TEOG baĢarı düzeylerinin düĢük olduğu tespit edilmiĢtir. Buna karĢın, Kosovalı Türk öğrencilerin Türkçe ders notlarının yüksek olmasına rağmen (notlar gerçeği yansıtmamaktadır) baĢarılı bir Türkçe eğitiminin gerçekleĢtirilemediği sonucuna ulaĢılmıĢtır. Ayrıca, Kosova‟daki Türkçe eğitiminin dünü, bugünü ve geleceği de ele alınarak bu konuda tespit edilen sorunlara yönelik çözüm önerilerine de yer verilmiĢtir.

(6)

ABSTRACT

ACHIEVEMENT LEVEL OF THE TURKISH SUBJECT OF THE NINTH GRADE STUDENTS IN TURKISH EDUCATION PROGRAM IN KOSOVO

KARDAġ, DoğuĢ Murat

Master Degree Thesis, Department of Turkish Education Mentor: Assoc. Prof. Dr. Fahri TEMĠZYÜREK

June 2015, 61 pages

Objective of this work is elementary school ninth grade Turkish education program students‟ assessment of achievement level in terms of variables, in the Turkish exam TEOG (Passage from primary education to secondary education) applied by Ministry of Education for eight grade students in Turkey. This study constitutes of pre-study made in October 2014 and main application made in January 2015. Studies related to the research were made in “MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulu” (Elementary School of Anatolia in Mamusha) as a place populated with Turkish majority. With the objective of assessing the achievement level of the Turkish students in Kosovo through an exam equal to the level applied in Turkey; we applied, Turkish exam prepared by Ministry of Education in Turkey in 26 November 2014 for the eighth grade exam, to the ninth grade students of Elementary School of Anatolia in Mamusha. We have analyzed individual answer sheets of more than 20 questions from 81 students. As a result, we came to the conclusion that achievement level of TEOG of Kosovo Turkish students is low. None the less, despite the high level of Turkish language subject notes (notes do not reflect the reality) we concluded that a successful Turkish education is unrealizable. Likewise, we have given solution suggestions on the identified problems in Kosovo Turkish educations systems.

(7)

x

ĠÇĠNDEKĠLER

JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI ... vi

ÖN SÖZ ... vii

ÖZET ... viii

ABSTRACT ... ix

ĠÇĠNDEKĠLER ... x

TABLOLAR LĠSTESĠ ... xii

KISALTMALAR LĠSTESĠ ... xiv

1. GĠRĠġ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. AraĢtırmanın Amacı ... 3 1.3. AraĢtırmanın Önemi... 4 1.4. Varsayımlar ... 6 1.5. Sınırlılıklar ... 7 1.6. Tanımlar ... 7

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR ... 10

2.1. Kosova‟da Türkçe Öğretiminin Dünü Bugünü ve Geleceği ... 19

2.2. Kosova‟da Uygulanan Türkçe Öğretim Programı ... 17

2.3. Türkçe BaĢarı Düzeylerinin Belirlenmesinde Ölçme ve Değerlendirme ... 19

2.3.1. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ... 19

2.3.2. Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme Araçları ... 20

2.3.3. Yabancılara Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme ... 23

2.3.4. Kosova‟da Ölçme ve Değerlendirmesi Sistemi ... 24

2.4. Ġlgili AraĢtırmalar... 26

3. YÖNTEM ... 30

3.1. AraĢtırmanın Modeli ... 30

3.2. Evren ve Örneklem ... 31

3.3. Veri Toplama Araçları ... 32

3.4. Verilerin Toplanması ... 34

(8)

BULGULAR ve YORUM ... 36

4.1. Kosova‟da Öğrenim Gören Ġlköğretim 9. Sınıf Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Nedir? ... 36

4.1.1. Söz Varlığını ZenginleĢtirme Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeylerine ĠliĢkin Bulgular ... 36

4.2. Kosova‟da Öğrenim Gören Ġlköğretim 9. Sınıf Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeylerinin Bazı DeğiĢkenlere ĠliĢkin Bulgular ... 44

4.2.1. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Cinsiyet DeğiĢkenine Göre Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Anlamlı Farklılık Göstermekte midir? ... 44

4.2.2. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Gelir DeğiĢkenine Göre Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri Anlamlı Farklılık Göstermekte midir? ... 45

4.3. Kosova‟da Öğrenim Gören Ġlköğretim 9. Sınıf Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeylerine ĠliĢkin Bulgular... 45

4.3.1. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ile Türkçe Ders Notu BaĢarısı Arasındaki ĠliĢkiye Ait Bulgular ... 45

4.3.2. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ile Arnavutça Ders Notu BaĢarısı Arasındaki ĠliĢkiye Ait Bulgular ... 47

4.3.3. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Liseyi Türkiye‟de Okuma Ġsteği ile Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyi Arasındaki ĠliĢkiye Ait Bulgular ... 48

4.3.4. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Üniversiteyi Türkiye‟de Okuma Ġsteği ile Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyi Arasındaki ĠliĢkiye Ait Bulgular ... 48

5. SONUÇ ve TARTIġMA ... 51

5.1. Sonuçlar ... 51

5.2. TartıĢma ... 54

KAYNAKÇA ... 56

EKLER ... 60

Ek 1. KiĢisel Bilgi Formu ... 60

Ek 2. Uygulamada Kullanılan TEOG Türkçe Sınav Soruları ... 61

Ek 3. Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı ile Kosova Cumhuriyeti Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı arasında 20.05.2010 tarihinde imzalanan Milletlerarası AntlaĢma. ... 61

(9)

xii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1. PriĢtine Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde,

Lisans Programı ... 14

Tablo 2. PriĢtine Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, Yüksek Lisans Programı ... 14

Tablo 3. PriĢtine Üniversitesi, Prizren Eğitim Fakültesi, Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümü Lisans Programı ... 16

Tablo 4. Alt Seviye Ortaöğretim Dokuzuncu Sınıf Türkçe Dersi Öğretim Plan ve Programı ... 18

Tablo 5. AraĢtırma Örneklemindeki Öğrencilerin Bazı DeğiĢkenlere Göre Dağılımı ... 31

Tablo 6. Öğrencilerin Türkçe ve Arnavutça Ders Notlarının Dağılımı ... 32

Tablo 7. Türkçe Akademik BaĢarı Testi Konu Dağılımı ... 33

Tablo 8. Söz Varlığını ZenginleĢtirme Konu Alanı ile Ġlgili Akademik BaĢarı Düzeyleri . 36 Tablo 9. Cümlede Anlam Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ... 38

Tablo 10. Edebi Türler Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ... 39

Tablo 11. Paragraf Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ... 40

Tablo 12. Yazım Kuralları ve Noktalama ĠĢaretleri Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ... 42

Tablo 13. Dil Bilgisi Konu Alanı ile Ġlgili Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ... 43

Tablo 14. Kosova‟da Öğrenim Gören Türk Öğrencilerin Türkçe Akademik BaĢarı Düzeyleri ... 44

Tablo 15. Cinsiyet DeğiĢkenine ĠliĢkin Türkçe Akademik BaĢarıları (t - testi) ... 44

Tablo 16. Gelir DeğiĢkenine ĠliĢkin Türkçe Akademik BaĢarıları (ANOVA testi) ... 45

Tablo 17. Türkçe Ders Notu Dağılımı ... 45

Tablo 18. DeğiĢkenler Arası Korelasyonlar ile Ortalama ve Standart Sapma Değerleri... 46

Tablo 19. Arnavutça Ders Notu Dağılımı ... 47

Tablo 20. DeğiĢkenler Arası Korelasyonlar ile Ortalama ve Standart Sapma Değerleri... 47

(10)

Tablo 22. Üniversiteyi Türkiye‟de Okuma Ġsteği Dağılımı ... 48 Tablo 23. DeğiĢkenler Arası Korelasyonlar ile Ortalama ve Standart Sapma Değerleri... 49 Tablo 24. DeğiĢkenler Arası Korelasyonlar ile Ortalama ve Standart Sapma Değerleri... 50

(11)

xiv

KISALTMALAR LĠSTESĠ

ALES : Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitim GiriĢ Sınavı BM : BirleĢmiĢ Milletler

KPSS : Kamu Personeli Seçme Sınavı LYS : Lisansa YerleĢtirme Sınavı NATO : Kuzey Atlantik AntlaĢma Örgütü ÖSYM : Ölçme, Seçme ve YerleĢtirme Merkezi

TEOG : Temel Eğitimden Ortaöğretime GeçiĢ Sistemi TĠKA : Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı BaĢkanlığı T.C. : Türkiye Cumhuriyeti

TÖMER : Türkçe Öğrenim AraĢtırma ve Uygulama Merkezi YDS : Yabancı Dil Sınavı

YÖS : Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı

(12)

1. GĠRĠġ

1.1. Problem Durumu

Kosovalı Türklerin Yugoslavya yönetimi tarafından 1951 yılında millî azınlık olarak tanınması, Türklerin çoğunlukta oldukları bölgelerde kendi okullarını kurma ve anadillerinde eğitim öğretim görme hakkını kazanmasıyla ilk ve orta dereceli okullarda Türkçe eğitimi ve öğretimi süreci baĢlamıĢtır (ġanlı, 2004, s.81). Bugün Türklerin yoğun olarak yaĢadığı, PriĢtine, Prizren, Gilan, MamuĢa, Dobırçan ve Mitroviça Ģehirlerinde Türkçe eğitim yapılmaktadır. MamuĢa adlı kasabada bulunan MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulu yetkilileri ile yapılan görüĢmeler sonucunda, 2014-2015 yılı, Türkçe eğitim sürecindeki öğrenci ve sınıf sayılarına iliĢkin aĢağıdaki bilgilere ulaĢılmıĢtır. 1‟den 5. sınıfa kadar 15 Ģubede 182 erkek, 156 kız toplam 338 öğrenci; 6‟dan 9. sınıfa kadar 12 Ģubede 179 erkek, 179 kız toplam 358, genel toplamda ise 696 öğrencinin eğitim gördüğü tespit edilmiĢtir.

MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulu öğretmen ve öğrencileri ile yapılan görüĢmelerde, öğrencilerin; lisede okumayı öncelikli olarak Türkçe Eğitimin devamı olarak istedikleri; lisans, yüksek lisans eğitimi için Kosova‟daki üniversitelerin Türkoloji ve ġarkiyat Bölümlerinde okumayı veya Türkiye‟de eğitim almayı planladıkları tespit edilmiĢtir.

Özellikle son yıllarda bütün dünyada olduğu gibi Kosova‟da da Türkiye Cumhuriyeti eğitim ve iĢ alanındaki yüksek potansiyeli sebebiyle, çalıĢma ve eğitim hayatı için tercih edilen bir ülke hâline gelmiĢtir. Kosova‟da anadillerinde eğitim alan Türk öğrenciler de, lisans, lisansüstü ve doktora eğitimi ve sonrasında sunulması olası iĢ imkânları için Türkiye‟yi tercih etmektedirler. Bu açıdan bakıldığında Türkiye‟de eğitim almak isteyen yabancı uyruklu öğrencilerin ve soydaĢlarımızın; kurum ve kuruluĢların uyguladığı sözlü ve yazılı sınavlarda baĢarı sağlamaları gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bu sınavların bazıları üniversiteler tarafından yapılırken bazıları da Ölçme, Seçme ve YerleĢtirme Merkezi (ÖSYM) BaĢkanlığınca yapılmaktadır.

(13)

2

Yabancı öğrenci sayısının hızla arttığı Türkiye‟de yabancı öğrencilere üniversitelerde kontenjan ayrılmaktadır. Bazı üniversiteler, yabancı öğrencileri sınavsız öğrencilerin kendi ülkelerindeki lise diplomaları ve Türkçe Öğrenim AraĢtırma ve Uygulama Merkezi (TÖMER) onaylı B2 seviyesinde Türkçe diploma veya sertifika isterken; bazı üniversiteler yabancı öğrencileri Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı (YÖS)‟e tabi tutmaktadır. Bu sınav 2010 yılına kadar ÖSYM tarafından yapılmaktaydı, aynı yıl içerisinde ve 2011 yılında alınan kararlarla Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavlarını TC üniversiteleri kendi bünyelerinde düzenlemektedirler (http://www.yossinavi.com, eriĢim tarihi: 10.05.2015). Yabancı öğrencilerin Türkiye‟de eğitim görmesinin faydalarını dıĢ politika adımı olarak gören Hükümet yetkilileri; dünyanın her kıtasından ırk, milliyet ve din ayrımı yapmadan Türkiye‟de lisan ve lisan üstü eğitim almak isteyen öğrencilere burs imkânı tanımaktadır.

Bu faaliyeti yürüten T.C. BaĢbakanlık Yurt DıĢı Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı (YTB) Türkiye Bursları ile 150'den fazla ülkeden öğrenciye uluslararası standartlarında eğitim veren üniversitelerinin kapısını açmaktadır. Türkiye Burslarının amacı, ülkemiz ile diğer ülkeler arasındaki iliĢkilere geliĢtirmek ve insan-odaklı bir yaklaĢımla, küresel bilgi yüküne katkıda bulunmaktadır. Türkiye Burslusu olmaya hak kazanan öğrenciler, ülkemiz üniversitelerinde, akademik geçmiĢlerine uygun bir bölümde öğrenim gördükleri süre boyunca karĢılıksız burs alırlar. Türkiye Bursları gibi eğitim imkânları sunan kurum ve kuruluĢların uyguladığı sözlü ve yazılı sınavlarda baĢarı sağlamaları beklenmektedir.

Adayların, baĢvurmak istedikleri üniversitenin eğitim verdiği dilde (Genellikle Türkçe olmakla birlikte Ġngilizce, Fransızca ve Almanca eğitim veren üniversiteler de mevcuttur) yeterli olduklarını kanıtlamaları gerekmektedir. Üniversiteye kabul edilen fakat gerekli dil koĢulunu sağlayamayan öğrencilere, kabul edildikleri üniversite tarafından bir yıl dil kursu verilmektedir. Ayrıca, uluslararası öğrenciler için üniversitelerde Türkçe dersleri de verilmektedir (http://www.turkiyeburslari.gov.tr, eriĢim tarihi: 10.05.2015).

Türkiye‟deki bir üniversitede lisansüstü eğitim almak isteyen yabancı öğrencilerden bazı üniversiteler Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitim GiriĢ Sınavı (ALES)‟ten 70 ve üzeri bir puan istemektedir. (ALES), “78 sayılı Yükseköğretim Kurumları Öğretim Elemanları Kadroları Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye, 5538 sayılı Kanunla eklenen Ek Madde 8” uyarınca, Türkiye‟de lisansüstü eğitime giriĢte, yurt dıĢına lisansüstü

(14)

eğitim için gönderilecek adayların seçiminde ilgili kurumların kullanacakları puanları veren bir sınavdır. Sınava; bir lisans programından mezun olabilecek durumda bulunanlar, lisans programını bitirenler ile denklik belgesi almıĢ olmak kaydıyla yurt dıĢında lisans eğitimi görmüĢ olanlar baĢvurabilirler Yurt içindeki ve yurt dıĢındaki kurumlar istedikleri takdirde amaçları doğrultusunda bu sınavın sonuçlarını kullanabilirler (http://dokuman.osym.gov.tr, eriĢim tarihi: 11.05.2015). Bu sınavda iki bölümde 80 sorudan oluĢan Türkçe sınavı bulunmaktadır. Gerek MEB‟in yaptığı gerekse ÖSYM‟nin yaptığı bu sınavlar öğrencilerin ders baĢarı düzeylerini ölçmektedir. Ortaokuldan liselere geçiĢ yapmak isteyen öğrenciler de sınava tabi tutulurlar.

Temel Eğitimden Ortaöğretime GeçiĢ Sistemi (TEOG), Milli Eğitim Bakanlığının 2013-2014 Eğitim Öğretim yılından itibaren uygulamaya baĢladığı ortaöğretime geçiĢ sistemine verilen adıdır. Bu sisteme göre 6.,7. ve 8'inci sınıfta öğretmen tarafından dönemsel olarak yapılan sınavlardan bir tanesi ortak olarak gerçekleĢtirilir. Bu sınavda sorular çoktan seçmeli ve 4 seçeneklidir. YanlıĢ cevap sayısı doğru cevap sayısını etkilemez.

Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı, 2013-2014 eğitim-öğretim yılından itibaren TEOG sınavını uygulamaktadır. TEOG, öğrencilerin ders baĢarılarını ortak bir sınavla ölçtüğü için bu araĢtırmanın uygulama bölümünde, 26 Kasım 2014‟te Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okulların 8. sınıfında uygulanan çoktan seçmeli Türkçe testi temel alınmıĢtır. TEOG sınavıyla liseye geçmek isteyen öğrenciler, altı temel dersten (Türkçe, Matematik, Fen ve Teknoloji, T.C. Ġnkılap Tarihi, Yabancı Dil, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi) aldıkları puana göre liselere yerleĢtirilirler. Bu sınav ile baĢarılı öğrenciler özel liselere; fen, Anadolu, meslek ve sosyal bilimler liselerine yerleĢtirilirler. Sonuç olarak tıpkı üniversite sınavı gibi öğrencilerin liseye geçiĢ basamağıdır.

1.2. AraĢtırmanın Amacı

AraĢtırmanın temel amacı Kosova‟da ilköğretim dokuzuncu sınıfta (ikinci kademede) öğrenim gören Türk öğrencilerin; Türkçe akademik baĢarı düzeylerini belirlemek, bu öğrencilerin baĢarı düzeylerini çeĢitli değiĢkenlerle irdelemek, geleceğe yönelik daha etkin ve kalıcı bir Türkçe Öğretimi için çözüm önerilerinde bulunmaktır. Bu bağlamda çalıĢmanın alt problemleri Ģunlardır:

(15)

4

1. Kosova‟da öğrenim gören ilköğretim dokuzuncu sınıf Türk öğrencilerin Türkçe akademik baĢarı düzeyleri nedir?

2. Kosova‟da öğrenim gören ilköğretim dokuzuncu sınıf Türk öğrencilerin;

2.1. Cinsiyet değiĢkenine göre Türkçe akademik baĢarı düzeyleri anlamlı farklılık göstermekte midir?

2.2. Gelir değiĢkenine göre Türkçe akademik baĢarı düzeyleri anlamlı farklılık göstermekte midir?

3. Kosova‟da öğrenim gören ilköğretim dokuzuncu sınıf Türk öğrencilerin; 3.1. Türkçe ders notları,

3.2. Arnavutça ders notları,

3.3. Liseyi Türkiye‟de okuma isteği,

3.4. Üniversiteyi Türkiye‟de okuma isteği ile Türkçe akademik baĢarı düzeyleri arasında anlamlı bir iliĢki var mıdır?

1.3. AraĢtırmanın Önemi

Türkiye ile tarihsel bağı olan Kosova Ülkesinin adı, Eski Bulgar ve Çek dillerinde “Karatavuk” anlamına gelen Kos‟dan türemiĢtir. Kosova, tarih boyunca birçok kavmin saldırısına uğramıĢ bir yerleĢim bölgesidir. Roma Ġmparatorluğu M.S. 395‟te ikiye ayrılınca, Kosova Doğu Roma (Bizans Ġmparatorluğu) toprakları içinde kalmıĢtır. Bu dönemde kuzeyden gelen ve Batı Avrupa‟ya doğru ilerleyen Hunlar, Avarlar ve Vizigotlar Kosova‟dan geçmiĢlerdir. M.S. 6. yüzyılın baĢında Kosova Bölgesine Slavlar yerleĢmiĢtir. Kosova, Bizans‟ın baskılarının ardından 8. yüzyılda da Bulgarlar ve Bizanslılar arasında el değiĢtirmiĢtir. Bu arada batıdaki Arnavutlar Kosova‟ya doğru yayılmıĢtır; daha sonra Bölge, bağımsızlıklarını ilan eden Sırp “Ban”larının hâkimiyetine geçmiĢtir. Bölge, Sırpların Kosova‟da Bizanslılara karĢı büyük bir zafer kazanması üzerine tamamen Sırp krallarının hâkimiyetine girmiĢtir.

Kosova, 28 Haziran 1389‟da yapılan 1. Kosova SavaĢı ile Osmanlıların egemenliğine geçmiĢ ve Osmanlılar Balkanlara yerleĢmeye baĢlamıĢtır. Bağımsızlığını

(16)

kaybeden Sırp Krallığı da, 19. yüzyıla kadar Osmanlı Ġmparatorluğunun denetimi altında kalmıĢtır (ġanlı ve Jable, 2007, s. 42). Osmanlı Türklerinden daha önce bu topraklardan Türk kavimleri olan Hunlar, Avarlar, Peçenekler, Kumanlar, Uzlar gelip geçmiĢlerse de, Kosova‟da az iz bırakıp tarihe karıĢmıĢlardır.

Fatih Sultan Mehmet 1455 yılında Kosova‟yı fethetmesiyle, bu topraklara Türkler tamamen yerleĢmeye baĢlamıĢtır. Kosova‟da 15. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı yönetim organları kurulmuĢ; Türkçe eğitim veren kurumlar da kurulup geliĢtirilmiĢtir. Bu geliĢmelerden sonra Türkçenin eğitimi ve öğretimi ayrı bir öneme sahip olmaya baĢlamıĢtır. Osmanlı Devletine dâhil olmasından bugüne kadar Kosova‟da Türkçe eğitim tarihini geliĢim özelliklerine göre beĢ döneme ayırmak mümkündür:

1. Osmanlı Dönemi: Bu dönem 1455 yılında Osmanlı Devletinin Kosova‟yı fethetmesiyle baĢlar ve 1912 yılında, Osmanlı Devletinin bu topraklardan geri çekilmesine kadar sürer. Bu dönemin en belirgin özelliği Osmanlı Devletinin diğer topraklarında olduğu gibi, Kosova topraklarında da eğitimin aynı Ģekilde yapılması ve geliĢtirilmesidir.

2. Yugoslavya Krallığı Dönemi: Bu dönem 1912 yılında Sırbistan‟ın Kosova‟yı iĢgal etmesiyle baĢlar ve 1945-1951 yılında, yani yeni Sosyalist Yugoslavya‟nın kuruluĢuna kadar, daha doğrusu Türkçe eğitimin yeniden baĢladığı 1951 yılına kadar sürer. Bu dönemin en belirgin özelliği, resmî Türkçe eğitimin yapılmamasıdır.

3. Sosyalist Yugoslavya Dönemi: Bu dönem 1951‟de Sosyalist Yugoslavya‟da Türkçe eğitimin yeniden baĢlamasıyla baĢlar ve 1999 yılında Kuzey Atlantik AntlaĢma Örgütü (NATO)‟nün Kosova‟ya müdahalesine ve BirleĢmiĢ Milletler (BM) Geçici Yönetim organlarının kuruluĢuna kadar sürer. Bu dönemin en belirgin özelliği, ana dilde yani Türkçe eğitime yeniden baĢlanılması, Türkçenin Kosova‟da resmî dil olarak kabul edilmesi fakat Türkçe eğitimde birçok sorunun çözülememesidir.

4. BM Geçici ve Yerel Yönetim Organlarının Yönetimi Dönemi: Bu dönem 1999 yılında baĢlar ve günümüze kadar devam eder. Bu dönemim en belirgin özelliği, Kosova‟da çok uluslu toplumun ve demokrasinin oluĢturulması için sivil toplum örgütlerinin eğitim sorunları çözümünde daha etkin rol almasıdır.

(17)

6

5. Kosova Cumhuriyeti Dönemi 7 Şubat 2008’den Günümüze: Bu dönem 17 ġubat 2008‟de Kosova Cumhuriyetinin bağımsızlığını ilan etmesiyle baĢlar ve günümüze kadar devam etmektedir. Kosova Cumhuriyetinin kurulması ile yeni kurulan bu devlette asli unsur olarak yer alan Kosovalı Türkler, birtakım haklara sahip olmuĢlardır.

Bu haklardan belki de en önemlisi, 1951‟den beri iniĢli çıkıĢlı bir süreçte cereyan eden Türk dilinde eğitim alabilme hakkının Kosova Cumhuriyetince de tanınması olmuĢtur. Buna göre Kosova‟da Türkler; Türklerin yoğun olarak yaĢadığı PriĢtine, Prizren, MamuĢa, Gilan, Dobrıçan ve Mitroviça‟da olmak üzere toplam 6 yerleĢim yerinde Türk dilinde eğitim alabilmektedirler (Safçı ve Koro, 2008, s.18).

Bu dönemde, önceki dönemde eğitimde baĢlanılan reformlar güçlenmesi için eğitimde kaliteye ve sorunlar için çözüm arayıĢlarına önem verilmektedir. Günümüzde Kosova‟da uygulanan zorunlu eğitim Türkiye‟de uygulanan eğitim sisteminden farklı olarak, 5+4 Ģeklinde 9 yıl ile sınırlandırılmıĢtır. AraĢtırmanın konusu olan MamuĢa Anadolu ilköğretim Okulu ikinci kademe 9. öğrencileri; Türkiye‟deki 8. sınıf öğrencilerine denk düĢmektedir.

Ülkelerin dıĢ politikaları oluĢturulurken; tarihsel ve dinî bağlar, ekonomik gerekçeler yani ticaret önemli bir yer tutar. Kosova gibi küçük bir Avrupa ülkesi ile Türkiye‟nin bağları hem tarihsel hem dinî hem de ticari sebeplere dayanır. Kendini Türkiye‟nin parçası gibi gören, Osmanlı soyundan gelen ve Türkiye dostu bu ülkeye gereken önem gösterilmelidir. Tarih boyunca büyük düĢünen ülkeler, dillerinin öğretimini en etkin bir biçimde sağlamıĢtır. Türkiye‟nin Kosova ile dil konusundaki yardımları ve eğitime desteği, kardeĢlik hukukundan gelir asla bir dil emperyalizmi söz konusu değildir. Bu bakımdan yapılan bu çalıĢmada sunulan öneriler, Türkiye Cumhuriyetinin uluslararası iliĢkilerine de bir hizmettir.

1.4. Varsayımlar

1. MamuĢa Anadolu Ġlköğretim Okulunda baĢarılı bir Türkçe eğitimi yapılmaktadır. 2. Okulda kullanılan Türkçe Öğretim Programı, yakın ve uzak hedefleriyle baĢarılı bir

Türkçe eğitimine katkı sağlamaktadır.

(18)

4. Uygulama yapılan okulda Türkçe ders kitabı yerine ders öğretmenlerince hazırlanan ders materyalleri baĢarılı bir Türkçe eğitimi sağlamaktadır.

5. TEOG sınavı bir öğrencinin ortaokul düzeyinde Türkçe dersi baĢarısını ölçmektedir.

6. Kosovalı Türk öğrencilerden elde edilen TEOG çoktan seçmeli Türkçe testinin öğrencilerin Türkçe dersi baĢarı düzeylerini yansıtmaktadır.

7. Öğrencilerin “KiĢisel Bilgi Formu”nda istenilen bilgilere verdikleri cevaplar gerçeği yansıtmaktadır.

8. Seçilen örneklemin evreni temsil ettiği varsayılmaktadır.

1.5. Sınırlılıklar

Bu çalıĢma, Türkçe dersi baĢarı düzeyini ölçen “TEOG Türkçe 20 adet çoktan seçmeli sorusuna” 81 öğrencinin verdiği cevaplar ve bu öğrencilerin her birine ait “kiĢisel bilgi formundan” elde edilen veriler ile sınırlandırılmıĢtır.

1.6. Tanımlar

Ana dili: Ana dili, bir kiĢinin içinde doğup büyüdüğü aile ya da toplum çevresinde ilk

öğrendiği dil; baĢlangıçta anneden ve yakın aile çevresinden daha sonra da iliĢkili bulunan çevrelerden öğrenilen, insanın bilinçaltına inen ve bireylerin toplumla en güçlü bağlarını oluĢturan dildir. Birey dünyaya önce ana dili penceresinden bakar ve bireyin zihninde evren, ana diline göre biçimlenir, karĢılaĢtığı durumları ve yaĢama dair her türlü yargıyı, ana dilinin anlama ve anlatma olanaklarını kullanarak ifade eder (Aksan, 1994, s. 67; Vardar, 1988, s. 20).

Ġki dillilik: Ġki dillilik kavramı, insanların ana dilleri haricinde bir dil kullanmalarını

gerektiren ortamlarda yer almaları sonucu oluĢan doğal bir olgudur. Ġki dillilik kavramı ilk defa 1935 yılında Bloomfield tarafından kullanılmıĢtır (Abudarham, 1987, s.2). Ġki dillilik ortak ve geçerli tanımı olmayan bir kavramdır (Güzel, 2010, s.31). Bu çerçevede iki dillilik üzerine 68 farklı tanımın yapıldığı bilinmektedir. Kimi araĢtırmacılar iki dilliliği iki dili de ana dili seviyesinde bilmek olarak tanımlarken kimileri ise yazı dilini anlama ya da okuduğunu anlamanın iki dilliliğin tanımlanması için yeterli olacağı görüĢündedirler (Achmet, 2005, s. 43-44).

(19)

8

Ġki dillilik sözcüğünün Ġngilizce karĢılığı olan “Bilingualism” sözcüğü Latince iki anlamına gelen “bi” ve dil bilimi anlamına gelen “lingualism” sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluĢmuĢtur. Ġki dillilik genellikle yeterlilik ve iĢlev gibi farklı unsurlara bağlı olarak, ideal-kısmı ve düzenli-bileĢik gibi sınıflandırmalarda ve kapsamlarda açıklanabilmekte ve tanımlanabilmektedir (Yazıcı, 2007, s.7)

Ġkinci Dil: Ġnsanlar, toplumlar ve milletler arasında kiĢisel, kurumlar arası ve devletler

seviyesinde çeĢitli iliĢkiler bulunmaktadır. Bilim, siyaset, askerlik, eğitim, turizm, kültür, sanat, ticaret ve iletiĢim alanlarındaki bu iliĢkilerin sağlıklı olarak yürütülebilmesi için ana dilden baĢka milletler arası ortak olan dillerin öğrenilmesi gerekmektedir. Bir yabancı dil öğrenmek yeni bir insan olmaktır. (Barın, 2004, s.34)

Ġnsan hangi dili biliyorsa, o yabancı dil ki bu Türkçe de olabilir, artık onun parçası ve onun değeri hâline gelecektir. Dolayısıyla o dilin milletinin kültürünü sevecek ve övecektir. (Gülay, 1988, s.34)

Yabancı Dil Öğretimi: Yabancı dil öğretiminin çok eskilere dayanan bir tarihçesi vardır.

Bu uzun geçmiĢin birikiminin yanında yabancı dil öğretiminin önemi 20. yüzyılda daha da artmıĢ durumdadır. Bugün birçok ülkede olduğu gibi, yabancı dil öğretiminin bir bilim ve uzmanlık dalı olduğu artık kabul edilmiĢtir. Her ülke kendi okullarında kendi gereksinimine uygun olarak yabancı dil öğretimi alanında araĢtırmalara giriĢip, bu alanda yabancı dil öğretmeni yetiĢtirebilecek ve buna bağlı olarak gerekli öğretim kitap ve malzemelerini hazırlayabilecek uzmanlar yetiĢtirmelidir. Bilinçli bir yabancı dil öğretimi politikasının temeli bu Ģekilde atılmaktadır. Yabancı dil öğretimi sabır ve zaman isteyen yüklü bir zihin çalıĢmasıdır. (Güven, 2007, s.5)

Ortak Dil Düzeyleri: Yabancılara Türkçe Öğretimi programları, dersleri, ders kitapları

genellikle anlama (okuma-dinleme), anlatma (yazma-konuĢma) gibi temel dil becerilerine göre düzenlenmiĢtir. Diller için Avrupa Ortak BaĢvuru Metni (2009), bu becerileri 6 düzeye ayırmıĢtır:

- A1 (Breakthrough): BaĢlangıç ya da keĢif düzeyi

(20)

- B1 (Threshold): EĢik Düzey

- B2 (Vantage): Ġleri Düzey ya da Bağımsız Kullanıcı Düzeyi - C1 (Effective Operational Proficiency): Özerk Düzey

- C2 (Mastery): Ustalık Düzeyi‟dir. Bu düzeylerin belirlenmesi için yabancı dil öğrenen kiĢilerin bir takım sınavlarla ölçmeye ve değerlendirmeye tabi tutulmaları gerekir.

Ölçme ve Değerlendirme: Öğrencilerin belirli bir eğitim sürecinden sonra ulaĢtıkları

düzey, ölçme yöntemleri ile değerlendirilmektedir. Ölçme bir değiĢkenin gözlenerek gözlem sonucunun sayı ya da sembolle gösterilmesi Ģeklinde tanımlanmaktadır (Turgut, 1995). Değerlendirme ise ölçme sonuçlarının bir ölçüt belirlenerek sonunca varma sürecidir (Güler, 2012, s.12)

Yabancılara Türkçe öğretimi açısından; eğitim sürecinin baĢında öğrencilerin hazır bulunuĢluk seviyelerinin belirlenmesi hayatî öneme sahiptir. Türkçe öğrenmek isteyen bir yabancı öğrencinin dil seviyesinin güvenilir araçlarla ölçülebilmesi ve öğrencinin kendi seviyesine göre bir sınıfa yerleĢtirilmesi için gereklidir. Avrupa standartlarında ikinci bir yabancı dil öğrenen öğrencilerin dil seviyeleri Al, A2, Bl, B2, Cl ve C2 olarak kabul edilmektedir (Yıldız ve Tunçel, 2014, s.200).

(21)

2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR

Bu çalıĢmanın kavramsal çerçevesi Kosova‟da Türkçe öğretiminin; dünü, bugünü ve geleceği, Kosova Bilim Eğitim ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkçe Öğretim Programı, Türkçe dersi baĢarı düzeyinin belirlenmesinde ölçme ve değerlendirme ve Kosova‟da Türkçe eğitimi ile ilgili yapılan araĢtırmalar çeĢitli boyutlarıyla ele alınmıĢtır.

2.1. Kosova’da Türkçe Öğretiminin Dünü Bugünü ve Geleceği

Kosova, coğrafi olarak Avrupa‟nın güney doğusunda Balkanlarda 41° 50‟58 ile 43° 15‟42 kuzey coğrafya enlemi, 20° 01‟30 ile 21° 48‟02 doğu coğrafî boylamı arasında yer alır. 10.800 km² yüz ölçümüne sahip bu küçük ülke, Kosova ve Metohiya (Dukakin) ovalarından oluĢur. ġardağının, Dinara Dağlarının ve Kopaonik Dağının yamaçlarına kadar uzanan Kosova Bölgesi Ġbre, Lepenants, Beyaz Drim, Ġpek Bistriçası ve Kriva Reka nehir geçitleriyle Adriyatik, Ege Denizi ve Balkan Yarımadasının iç kısımlarıyla bağlanır (Koro, 1999, s.22).

Bereketli toprakları ve Anadolu‟dan Batı Avrupa‟ya geçiĢ güzergâhında bulunan bu bölge, tarih boyunca çeĢitli devletler ve imparatorlukların boyunduruğu altına girmiĢtir. Kosova‟ya yüzyıllarca sahiplik yapan Osmanlı Ġmparatorluğu, Kosova‟ya din, dil, milliyet, tarihî eser bakımlarından izlerini bırakmıĢtır. Osmanlı eğitim sistemini Kosova‟da da etkin bir biçimde oturtmuĢ ve Türkçeyi bölgedeki hâkim dil hâline getirmiĢtir.

Osmanlı Ġmparatorluğunda Tanzimat dönemine kadar (1455-1839) Türkçe eğitim ve öğretimini sıbyan mekteplerinde (dört yıllık ilköğretim) ve medreselerde gerçekleĢtirmiĢtir. Medreseler ve sıbyan mektepleri devletin kontrolünden ve sorumluluğundan uzak özerk eğitim kurumları olarak hemen hepsi vakıflara bağlıydı ve

(22)

dolayısıyla dinî ve sosyal yönleri ağır basan kuruluĢlardı. Kosova‟da eğitimin Türkçe olduğuna dair belgeler mevcuttur.

Kosova‟da Türkçe eğitim kurumu için ilk yazılı belge, 1513 yılında yazılan Suzi Çelebi Vakıfnamesidir. Ünlü bir Türk Ģairi de olan Suzi Çelebi, Vakıfnamesinde Prizren‟de bir cami, caminin bitiĢiğinde bir mektep yaptığını ve mektebe kitaplar vakfettiğini belirtmiĢtir. 16. yüzyılın ikinci yarısından baĢlayarak Prizren‟den baĢka Kosova‟nın diğer kentlerinde çoğunlukla camilerin bitiĢiğinde sıbyan mektepleri ve medreselerin inĢa edilmesi, çok sayıda çocuğun Türkçe eğitim-öğretim yaptığını kanıtlamaktadır (DurmuĢçelebi ve Koro, 2012, s. 139-140). Kosova‟da yaklaĢık 457 yıl hüküm süren Osmanlı Ġmparatorluğunun, Kosova eğitim tarihinde önemli bir yeri olduğu anlaĢılmaktadır. Osmanlı Ġmparatorluğunun Balkanlardaki topraklarını kaybetme süreci Balkan SavaĢları ile baĢlamıĢtır.

Birinci Balkan SavaĢından sonra Kosova, Sırbistan Krallığı sınırları içinde kalmıĢtır. Balkan SavaĢları esnasında ve savaĢtan hemen sonra, Kosova‟da Müslüman halka (Türk, Arnavut, BoĢnak) Sırp orduları, çeteleri akla hayale gelmez baskı, zulüm ve katliamlar yapmıĢtır. Sırpların 5 Aralık 1912 tarihine kadar yalnız Kosova vilayetinde 20.000 kadar insan katlettiğini Avrupa yayın organları yazmaktadır. Balkan SavaĢlarından sonra da Sırbistan Krallığı Kosova‟da Müslüman halka ekonomik, dinî baskı ve zulümlere devam ettiği için 120.000 Arnavut (Müslüman halk) Kosova‟dan Anadolu‟ya göç etmiĢtir.

Ġkinci Dünya SavaĢı sırasında, Yugoslavya Krallığı döneminde de, Kosova‟dan Türkiye‟ye göçler durmamıĢtır. Türkiye kaynaklarına göre salt 1923-1940 yıllarında Yugoslavya‟dan Türkiye‟ye, 116.487 göçmen göç etmiĢtir. Çoğunlukla Kosova, Sancak ve Makedonya‟dan Müslüman halkın Türkiye‟ye göç etmesiyle Türkçe eğitimin yapılamamıĢ bu nedenle Kosova Türklerinin eğitim-kültür seviyesinde düĢüĢ meydana gelmiĢtir.

Ġkinci Dünya SavaĢından sonra ilan edilen Federatif Yugoslavya Halk Cumhuriyetinde 1945-1951 yılları arasında Kosova ve Batı Makedonya‟da Türklerin millî hakları tanınmamıĢtır. 1948 yılında patlak veren Ġnformbiro (Tito-Stalin) çatıĢmasının ardından, Doğu Blokuna dâhil olan bütün diğer ülkeler gibi Arnavutluk da her alanda Yugoslavya ile iliĢkilerini dondurmuĢtur. Bu geliĢmeler sırasında Yugoslavya Parti ve devleti, Türklerle ilgili politikasını değiĢtirmiĢtir. Bu değiĢme ile 1951 yılından baĢlayarak

(23)

12

Kosova ve Batı Makedonya‟da Türklerin varlığı tanınmıĢtır. 1951 yılında Türkçenin, resmî dil olarak Kosova‟da kabul edilmesi oldukça önemli bir geliĢmedir.

Kosova‟da Türk kimliğini tanımanın ilk adımı eğitim alanında olmuĢtur. Ders yılının bitimine üç ay kala, 20 Mart 1951 tarihinde düzenlenen Üçüncü Dönem Bölge Halk Kurulunun ikinci oturumunda: Kosova ve Metohiya Bölgesinde Türkler için gerektiği tüm yerlerde Türk dilinde derslerin görüleceği okullar açılması kararı alınmıĢtır. 1951-1952 öğretim yılında Türkçe öğrenim görmek için ilköğretim ve lise okullarına kayıtlar yapılmıĢtır. 1951-1952 öğretim yılında Kosova‟nın Prizren, PriĢtine, Gilan, Mitroviça, Ġpek Ģehirlerinde ve MamuĢa, Dobırçan (Kosova) ve Bilaç (Sırbistan) köylerinde Türk ilkokulları açılmıĢtır. 1951-1999 yılları döneminde Kosova‟da Türkçe eğitimi, tüm güçlüklere karĢın, bugüne kadar ayakta durmuĢ ve baĢarılar kaydetmiĢtir; ancak Türk halkının baskılara dayanamayarak 1960‟lı yıllardan sonra özellikle 1980‟den sonra Türkiye‟ye göçmesi elde edilen hakları yeniden tartıĢma konusu hâline getirmiĢtir.

Göçler nedeniyle Türkçe eğitim gören öğrenci sayısı düĢmüĢtür. Bu olumsuz nedenden dolayı 1966 yılında Ġpek‟te, 1970‟li yıllarda Gilan, Mitroviça ve Vuçıtırın‟da Türk ilkokul ve liselerde öğrenci yetersizliğinden dolayı çalıĢmaya son verilmiĢtir. 1980‟li yıllarda yine Ġpek hariç, Mitroviça, Vuçıtırın‟da ilkokul, Gilan‟da ise Türkçe ilkokul ve lise yeniden çalıĢmaya baĢlamıĢ; Kosova‟da eğitim adına en önemli geliĢme, ise Prizren‟de „Öğretmen ve Ġktisadi Okulları‟nın öğretim vermesi olmuĢtur. 1990‟lı yılların sonunda Kosova‟da 7 yerleĢim yerinde, 11 ilköğretim okulunda ve 4 ortaokullarda öğretim Türkçe ile gerçekleĢtirilmiĢtir (DurmuĢçelebi ve Koro, 2012, s. 142-146).

Balkanlarda baĢlayan savaĢ Kosova‟ya da sıçramıĢ ve 1999 yılında NATO bölgeye müdahale etmiĢtir. NATO‟nun müdahalesi sonucu Kosova‟da Türkçe resmî dil olarak kaldırılmıĢtır. BM Geçici Yönetim Organlarının ve Yerel Yönetim Organlarının Yönetim Dönemi, 1999 yılında baĢlayıp 2008 yılına dek devam etmiĢtir. Kosova‟da çok uluslu toplumun ve demokrasinin oluĢturulması için sivil toplum örgütlerinin etkin olduğu ve eğitim stratejilerini belirlediği görülmüĢtür (Topsakal ve Koro 2007, s.19-20). Türkçenin resmî dil olarak kabul edilme sürecinde yapılan tüm baĢvurular bu yıllar içerisinde amacına ulaĢamamıĢtır.

(24)

Kosova Cumhuriyetinin, 17 ġubat 2008 tarihinde kurulması ile birlikte, Kosova‟da yeni bir dönem baĢlamıĢtır. Türkçe eğitim öğretim alanında pek çok adım atılmıĢtır. Ancak bu adımlar Türkçe öğretiminin çok sistemli yapılması için yeterli değildir. Kosova gibi tarihi Osmanlıya dayanan bu çok küçük ülkede, eğitim sisteminin sorunları oldukça fazladır. Bunlar:

1. Yerel yönetimden kaynaklanan kimi problemleri. 2. Eğitici kadroların yetersizliği

3. Müfredat programlarının tam ve yetkin olarak yapılamamıĢ olmasını 4. Okul sayısının azlığı ya da okulların sosyal Ģartlarındaki eksiklikleri

5. Okullarda okutulacak ders kitaplarının ve eğitim araç gereçlerinin yetersizliği

6. Ana dilinde özgürce ve huzur içinde eğitim yapılamamanın getirdiği sorunları (Dokuzuncu Sınıf Müfredatı, 2006, s. 10).

Bu sorunlardan en önemlisi, Kosova eğitimine yön verecek Türkçe konusunda uzman kadroların eksiliğidir. Yüksek öğrenin alanında Türkoloji Bölümleriyle Türkçe öğretmeni de yetiĢtiren okullar, Kosova‟da mevcuttur. Bunların baĢında, PriĢtine Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü gelmektedir. Bölüm, lisans ve yüksek lisans düzeyinde ders programlarını oluĢturmuĢ, yeni uygulamalar ile Bolonya sürecine dahil olarak alt yapısını tamamlamıĢ, üniversite akademik personelini hemen hemen yetiĢtirmiĢtir. Özetle bu bilgiler ıĢığında denilebilir ki, Kosova‟da Türkoloji Eğitimi,

1. Üniversite eğitim ve öğretim düzeyinde 2. Bilimsel yayınlar düzeyinde

3. Konferans ve diğer bilimsel faaliyetler düzeyinde yapılmaktadır (Hafız, 2006, s.134).

2001-2002 eğitim öğretim yılında “PriĢtine Üniversitesi, Filoloji Fakültesinde Türk dili, dünya dili olarak öteki dünya dilleri arasına girmiĢtir” (Hafız, 2006, s.183). Bu nedenle Kosova‟da Türkçe eğitim:

1. Anadili olarak 2. Yabancı dil olarak

3. Dünya dili olarak üç yönde yapılmaya baĢlanmıĢtır (Hafız, 2006, s.184).

PriĢtine Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, lisans ve yüksek lisans düzeyinde eğitim verilmektedir. Her iki program içerisinde zorunlu ve

(25)

14

seçmeli statüde dersler bulunmaktadır. Bölümün lisans düzeyinde verdiği ders aĢağıdaki tabloda yer almaktadır:

Tablo 1. PriĢtine Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, Lisans Programı

Birinci sınıf Türkçe Dilbilgisi, Osmanlı Türkçesi, Türk Edebiyatı, Sözlü ve Yazılı Anlatım, Edebiyat Kuramı, Türk Uygarlığı, Yabancı Dil, Arnavut Dili, Çocuk Edebiyatı, Bilgisayar, Psikoloji ve Türk Edebiyatı Üzerine DüĢünceler.

Ġkinci sınıf Türkçe Dilbilgisi, Osmanlı Türkçesi, Türk Edebiyatı, Yabancı Dil, Türk Dünyası Edebiyatı, Tarihî Türk ġiveleri, Osmanlı Tarihi, Öğretim Yönetimi, Felsefe, Ġkinci Yabancı Dil, Kültür Sosyolojisi ve Tercüme Teorisi.

Üçüncü sınıf Türkçe Dilbilgisi, Osmanlı Türkçesi, Diyalektoloji, Türk Dili ve Edebiyatı Metodolojisi, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Genel Dilbilim, Stilistik, Sosyolengüistik, Mukayeseli Edebiyat ve Tercüme Uygulamaları.

Dördüncü sınıf

Dördüncü sınıfta, öğrenciler tarafından bir lisans bitirme tezi hazırlanmakta; bir baĢkan ve iki öğretim üyesi karĢısında önceden incelenen tez, savunulmaktadır.

Kaynak: Çelik, (2009). “Kosova‟da Türkoloji Eğitimi” adlı makalesinden alınmıĢtır.

Yüksek lisans programı ise 2003-2004 eğitim öğretim yılında öğrenci kabul ederek öğretim programına baĢlamıĢtır. Program, üç yarıyıl ders ve bir yarıyıl tez dönemini kapsamaktadır. Yüksek lisans derslerini baĢarı ile tamamlayan öğrenci tez aĢamasına geçme hakkını kazanmaktadır. Yüksek lisans dersleri zorunlu ve seçmeli statüdeki derslerden oluĢmaktadır.

Tablo 2. PriĢtine Üniversitesi, Filoloji Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, Yüksek Lisans Programı

Zorunlu Dersler Seçmeli Dersler

Birinci Dönem

KarĢılaĢtırmalı Dilbilim,

Anlambilim, Edebiyat Teorileri, Seminer ÇalıĢması.

Türk Lehçeleri I, Osmanlı Metinleri, Halkbilim ve Dil Temasları.

Ġkinci Dönem

Edebî AraĢtırma Yöntemleri, Öğretim Yöntemleri, SeçilmiĢ Edebiyatçılar, Seminer ÇalıĢması.

XIX ve XX. Yüzyıl Türk Edebiyatı, Türk Lehçeleri II, Osmanlı Türkçesi Elyazmaları.

Üçüncü Dönem

ÇağdaĢ Türk Edebiyatı, Bilimsel ÇalıĢma Yöntemleri, Belagat, Seminer ÇalıĢması.

Ruh dilbilim, Türkoloji Tarihi, Tercüme Teorileri, ÇağdaĢ Arnavut Dili.

(26)

Bu bölümde, Türk öğrenciler kadar Arnavut ve BoĢnak öğrenciler de Türkoloji üzerine eğitimi verilmektedir. Prof. Dr. Nimetullah Hafız, PriĢtine Üniversitesinde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün kurucuları arasında yer almaktadır. ġu andaki bölüm baĢkanı Prof. Dr. Ġrfan Morina‟dır. Bölümde, Ġrfan Bey dıĢında tam zamanlı yerli öğretim üyeleri, yarı zamanlı öğretim üyeleri, Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı BaĢkanlığı (TĠKA) tarafından görevlendirilen öğretim üyeleri birlikte çalıĢmaktadırlar.

Bölüm, öğretim elemanı açısından eksikliklerini büyük oranda tamamlamıĢ görünmektedir. PriĢtine Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne altyapı donanımı açısından bakıldığı zaman, bilgisayar ve teknik donanım tahsis edilmiĢtir. Yine bölümün bir kütüphanesi bulunmaktadır. Üniversite bir yer tahsis etmiĢ, TĠKA burayı onararak tefriĢ ettikten sonra kütüphaneye 800 kitap bağıĢlamıĢtır.

PriĢtine Üniversitesi, Prizren Eğitim Fakültesi, Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümü, Kosova‟daki Türkoloji eğitimine dolaylı yönden destek veren önemli ikinci kurumdur. Bölüm, doğrudan Türkoloji ile ilgili bir eğitim vermemektedir. Bununla birlikte, derslerin Türkçe yapılması ve ana dili derslerinin ağırlıklı olarak müfredat programında bulunması, bölgedeki Türkoloji eğitimini desteklemektedir.

1989-1990 öğretim yılında, Prizren‟deki Cevdet Doda Yüksek Pedagoji Okulunda Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümü açılmıĢtır. 1992-1993 öğretim yılında, Prizren‟de, Öğretmenlik Fakültesinin açılması sonucu bölüm kapatılmıĢtır. (Topsakal ve Koro, 2007, s. 37). Bu bölümün devamı sayılabilecek, PriĢtine Üniversitesi, Prizren Eğitim Fakültesi, Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümü, 2003-2004 eğitim öğretim yılında öğretime baĢlamıĢtır.

Bölümün kuruluĢunda, Kosova Demokratik Türk Partisi, Bölge Eğitim Dairesi, Kosova Türk Öğretmenler Derneği, yeni dönem medya grubu ve bölgedeki diğer Türk kurumlarının önemli katkıları olmuĢtur. Bölümün dört yıllık lisans ders programı, Kosova Eğitim programı dâhilinde, Eğitim Fakültesindeki diğer bölümlerle birlikte planlanarak, eĢgüdüm içerisinde düzenlenmiĢ ve ortak bir payda oluĢturulmuĢtur. Eğitim dili Türkçe olmakla birlikte, derslerin isimleri, saatleri ve içerikleri hakkında, tüm bilgi ve detaylar, PriĢtine Üniversitesi koordinatörlüğü tarafından belirlenmektedir. Bu program, eğitim

(27)

16

fakültesinin diğer bölümleri ile (Arnavutça Sınıf Öğretmenliği, BoĢnak Sınıf Öğretmenliği, Ġngilizce Sınıf Öğretmenliği) paralellikler göstermektedir.

Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümünde tüm dersler, zorunlu ve seçmeli olarak verilen iki yabancı dil dersi hariç (Ġngilizce, Arnavutça), Türkçe olarak yapılmaktadır. Sınıf öğretmenliği alanında eğitim, TĠKA kanalı ile Türkiye‟den gelen öğretim üyeleri tarafından yapılmaktadır. Diğer yandan ihtiyaç dâhilinde, çoğu Türkiye‟de öğrenim görmüĢ, bilgi ve görgülerini Türkiye‟de artırmıĢ, Ġstanbul Türkçesi konuĢan yerli öğretim üyelerinden destek alınmaktadır.

PriĢtine Üniversitesi, Prizren Eğitim Fakültesi, Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümünde, sadece lisans programında eğitim öğretim programı uygulanmaktadır. Bölümün, yüksek lisans ve doktora programı henüz bulunmamaktadır. Dört yıl ve sekiz sömestre olarak eğitim veren lisans programında, teorik ve uygulamalı olmak üzere, iki Ģekilde dersler bulunmaktadır. Teorik dersler de, zorunlu ve seçmeli olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Mecburi meslek uygulaması adında verilen staj dersi, uygulamalı dersler kapsamındadır. DönüĢümlü olarak her sınıf, sıra ile staj görmek için ilköğretim ve liselere gitmekte, bilgi ve görgülerini arttırmaktadır.

Tablo 3. PriĢtine Üniversitesi, Prizren Eğitim Fakültesi, Türkçe Sınıf Öğretmenliği Bölümü Lisans Programı

Zorunlu Dersler Seçmeli Dersler

Anadili (Türkçe, ilk iki yıl zorunlu), Edebiyat, Yabancı Dil, Matematik, Bilgisayar Bilimleri, Sosyal Bilimler, Fen Bilgisi, Sağlık Bilgisi, Tarih, Eğitim Bilimleri, Müzik, Beden Eğitimi ve Spor.

Akademik Öğretim ve Yazı Becerileri, Akademik Yazı ve Dil Kültürü, edebiyat konularında, Milli Edebiyat Tarihi, Çocuk Edebiyatı, Anadili Metodolojisi, Halk Edebiyatı, Drama-Tiyatro.

Kaynak: Çelik, (2009). “Kosova‟da Türkoloji Eğitimi” adlı makalesinden alınmıĢtır.

Öğrenciler dört yıllık lisans programını baĢarı ile tamamladıkları zaman, bir mezuniyet dosyası hazırlayarak (portföy), öğretim üyelerinden oluĢan bir kurul önünde bitirme sınavına girmektedir. Ancak bu sınavı baĢardıkları zaman mezun olabilmektedirler.

Kosova‟da yapılan Türkoloji eğitiminin çok yönlü çalıĢılmasına ve geliĢtirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Arnavut, Sırp ve Makedon dillerini bilen ve Türk edebiyatı ile

(28)

yapılacak karĢılaĢtırmalı edebiyat çalıĢmalarını sentez hâline getirebilecek programın bir an önce baĢlatılması azımsanmayacak derecede önemlidir. ġu aĢamada bu kadar yoğun çalıĢmaların yapılmadığı ve uygulamaya geçilemediği hatırlatılmalıdır. Çünkü Türkiye‟deki Türkolog ve tarih çalıĢanlarının, siyaset bilimcilerinin, uluslararası iliĢkiler ve dıĢ iĢleri uzmanlarının, 1912 sonrası Kosova; edebiyatını, tarihini, kültürünü, dıĢ iliĢkilerini tanımak ve tanımlamak açısından, bölge araĢtırmacılarının desteğine ihtiyaçları bulunmaktadır. Buna karsın Kosova‟da ihtiyacı karĢılayacak derecede öğretim üyesi ve yayın bulunmamaktadır (Çelik, 2009, s. 150-158).

2.2. Kosova’da Uygulanan Türkçe Öğretim Programı

Kosova, 2004 yılında yeni dokuz yıllık kesintisiz eğitime geçmiĢ ve Türkçe dersinin adı, Türk Dili ve Edebiyatı olarak benimsenmiĢtir; ancak yapılan değerlendirmeler sonucunda dersin adının tekrar Türkçe olmasına karar verilmiĢ; dersin konu ve kapsamları yeniden gözden geçirilmiĢtir. Kosova Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığınca hazırlanan ve 2006-2007 öğretim yılından itibaren kullanılmaya baĢlanan “Alt Seviye Ortaöğretim Dokuzuncu Sınıf Öğretim Plan ve Programı”da Türkçe dersinde dört temel dil becerisi (dinleme, okuma, konuĢma ve yazma) üzerinde durulduğu görülmektedir. GeliĢtirilen bu programda dil ve iletiĢim becerileri ortam koĢullarına hitap edecek Ģekilde oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır. Dersin genel hedefleri:

1. Türkçenin estetik ve anlatım zenginliğinden yararlanarak konuĢabilme

2. Okuduğu Ģiir, hikâye ve roman gibi edebi metinleri konu ve içerik yönünden inceleyebilme 3. Seviyesine uygun Dünya Edebiyatı örnekleri aracılığıyla okuma kültürünü geliĢtirebilme 4. Okuduğu metinleri anlam açısından değerlendirebilme

5. Okuduğu metinleri biçim, dizim, yazım ve noktalama açısından değerlendirebilme

6. Kısa hikâye ve Ģiir yazma denemeleri yapabilme (Dokuzuncu Sınıf Müfredatı, 2006, s. 20).

Dersin genel hedefleri değerlendirildiğinde, dört temel dil becerisinin temel alındığı görülmektedir. Dersin genel hedefi, ortaokul öğrencisinin Türkçe dersinde bilgi ve kavrama düzeyinden analiz ve sentez düzeyine geçmesini sağlamaktadır. Öğrencide edebî zevk oluĢturulmaya çalıĢılması da gözden kaçmamalıdır. Genel hedeflerin yanında uzak hedefler de programda yer almaktadır. Dersin uzak hedefleri:

1. Standart Türkiye Türkçesini kullanabilme 2. Okuduğu edebi metnin türünü belirleyebilme

(29)

18

3. Dünya Edebiyatı klasiklerini tanıyabilme

4. Okuduğu metinleri dil açısından değerlendirebilme 5. Kendi yaratıcılığını geliĢtirecek metinler oluĢturabilme

6. Özgüvenini geliĢtirecek yararlı yapıtlar seçip, okuyabilme (Dokuzuncu Sınıf Müfredatı, 2006, s. 20)

Dersin uzak hedefleri arasında yer alan ilk madde; çok dilli ortamda yaĢayan çocukların Türkçe ile sağlıklı sosyal iliĢkiler kurabilmelerini, kendine güvenmelerini ve kendilerini ifade edebilmelerini amaçlamaktadır. Türkçeyi yani ana dilini iyi öğrenen bir çocuk, diğer dilleri de ana dilinin kazandırdığı bilgi ve beceriler ile öğrenir. Program, Kosovalı çocukların anadillerini güvenle ve gururla konuĢmalarını; diğer dilleri de öğrenmeye ve konuĢmaya gayret etmeleri göstermelerini amaçlamaktadır. Kosova‟da çocukların Kosova ağzı ile konuĢmalarının önüne geçilmesi de dikkat çeken önemli bir hedeftir. Dil bilgisi konularının, dokuzuncu sınıf içerisinde ağırlıklı olarak sözdizimi ve sözcük öbeklerinden oluĢturulması hedeflenmiĢtir. Programda yer alan önemli husus da ders dıĢı etkinliklere (yıl dönümleri, anma günleri, bayramlar, değerlendirme, ders dıĢı etkinlikler, gezi ve ziyaretlerden sonra izlenim ve değerlendirmeler) yer verilmesidir. Türkçe Programında; dört temel dil becerisini esas alınmıĢ; ana baĢlıklar ve alt baĢlıklar Ģeklinde haftada 11 ders saati olarak planlanmıĢtır.

Tablo 4. Alt Seviye Ortaöğretim Dokuzuncu Sınıf Türkçe Dersi Öğretim Plan ve Programı

Ana kategoriler Alt Kategoriler

1. Dinleme 1.1 Dinleme Kuralları

1.2 Anlama

1.3. Tür, Teknik ve Yöntemler

2. Okuma 2.1 Okuma Kuralları

2.2 Anlama 2.3 Anlam Kurma

2.4 Sözcük Servetini GeliĢtirme 2.5 Tür, Teknik ve Yöntemler 2.6 Görsel Okuma

3. KonuĢma 3.1 KonuĢma Kuralları

3.2 Sözlü Anlatım

3.3 Tür, Teknik ve Yöntemler

4. Yazma 4.1 Yazma Kuralları

4.2 Yazılı Anlatım

4.3 Tür, Teknik ve Yöntemler

(30)

Programda; Türkçe öğretmenlerinin, iyi bir ana dili altyapısı olan bir öğrencinin diğer derslerde de baĢarılı olacağı gerçeğinden hareketle öğrencilere ana dili öğreniminin önemini vurgulayarak bu bilinç ile yetiĢtirmesi gerektiği; öğretmenin, ilgi uyandırma, özendirme, cesaretlendirme görevini hiçbir zaman aklından çıkarmaması ve öğrenciye örnek olmasının önemi vurgulanmıĢtır.

2.3. Türkçe BaĢarı Düzeylerinin Belirlenmesinde Ölçme ve Değerlendirme

Türkçe ders baĢarı düzeyinin belirlenmesi için bir Türkçe öğretmeninin en azından alanına yönelik ölçme ve değerlendirme bilim dalına hâkim olması gerekir.

2.3.1. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme

Ölçme, bireyin davranıĢlarını standart Ģartlar altında gözlemlemek ve tanımlamak amacına yönelik sistematik bir yöntemdir. Ders öğretim programlarda adına "kazanım" denilen bu terim, öğrencide ölçülmek istenen öğrenme ürünü ya da öğrenme göstergesi olan özellikleri ifade etmektedir. Ölçme araçlarının hazırlanabilmesi için neyin ölçüldüğünün net olarak tanımlanması gerekmektedir. Eğitimde ölçme ve değerlendirmenin en genel ve geniĢ amacı bireyler hakkında doğru ve uygun kararlar verebilmeyi sağlamaktır. Kararların isabetliliği, toplanan bilgilerin doğru, güvenilir ve geçerli olmasına bağlıdır. Söz konusu özelliklere sahip bilgileri toplamanın en önemli araçlarından birisi ise testlerdir. Testlerle toplanan bilgiler çok çeĢitli amaçlar için kullanılabilir. Bunlardan bazıları;

1. Bireyin; ilgi, tutum, kiĢilik özellikleri ve yeteneklerini ortaya çıkarmak, 2. Bireyin ihtiyaçlarını belirlemek,

3. Bireyin mevcut baĢarı ya da performansını belirlemek, 4. Bireyin öğrenme eksiklerini ve yanlıĢlarını ortaya çıkarmak, 5. Bireyin geleceğe iliĢkin baĢarısı hakkında kestirimde bulunmak,

6. Bireye rehberlik yapmak ve uygun Ģekilde yönlendirmektir (Cansever, 1984).

Ölçme testleri, bireyin belli özelliklerini ölçmek için düzenlenen ve onu alan herkes için belirli sayıda madde (soru) veya iĢlemlerden oluĢan araçlardır. Geçerli, güvenilir ve objektif bir ölçme aracı ile öğrenci hakkında toplanan bilgi öğretmene öğrenciyi her yönü ile tanıma imkânı vermektedir. Ölçmede farklılıklar da göz önünde bulundurulmalıdır.

(31)

20

Bireylerin, nesnelerin farklı özelliklere sahip olması bu özelliklerin ölçülmesini gerekli kılar. Bu özellikler ölçülüp daha sonra saptanan belli ölçütler göz önünde bulundurularak değerlendirilir. Bu özelliklerin ölçülmesi tek bir ölçme tekniği ile mümkün değildir. Hangi özelliğin hangi teknikle ölçülmesi gerektiği farklı koĢullara bağlı olarak değiĢmektedir. Bu koĢullardan en önemlisi ölçülecek olan özelliğin kendisidir. Hangi davranıĢ ya da beceri ölçülmek isteniyorsa kullanılacak ölçme aracı da değiĢiklik gösterecektir. Doğru zamanda doğru ölçme aracım kullanmak öğrenci ve öğretim programı hakkında verilen kararın mevcut durumu doğru yansıtan geçerli ve güvenilir bir karar olmasını sağlayacaktır. Kullanılacak ölçme türüne karar verirken aĢağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

1. Ölçme türüne karar vermede öncelikli kriter öğretim hedefidir. Hangi hedef davranıĢ, ölçülmek isteniyorsa sınav çeĢidi de değiĢecektir. Bir öğrencinin “dilbilgisi kurallarına uygun bir Ģekilde kendini yazılı olarak ifade edebilme becerisini” ölçmek için uzun cevaplı yazılı sınav tekniği uygun bir ölçme aracıdır.

2. Kullanılacak olan test türü öğrencinin öğrenmesini destekleyecek nitelikte olmalıdır. Öğrenmeyi yavaĢlatacak ya da engelleyecek nitelikte olmamalıdır. Testlerin uygulanma süreci öğrencide not kaygısına dönüĢmemelidir.

3. Öğrenci grubunun düzeyi (yaĢ, biliĢsel, duyuĢsal, psikomotor geliĢimi vb.) ölçme türünü seçmede dikkate alınması gereken diğer bir etkendir.

4. Bireylerin öğrenme Ģekilleri, biliĢsel düzeyleri gibi özellikler de kullanılan test türünü etkileyebilir. Farklı öğrenciler bilgi ve becerilerini ifade etmede farklı test türlerini tercih etmektedirler. Bu tür bireysel farklılıklar göz önünde bulundurularak dönem boyunca öğretim hedefleri ya da kazanımları öğrenci düzeyleri de dikkate alınmalı; söz konusu hedefleri ölçmeye uygun olması Ģartıyla farklı test türleri ile ölçülmelidir (Çakan, 2014).

Sonuç olarak, her bir sınav türü, her ders için uygun değildir. Ölçülecek davranıĢ, kazanım, dersin genel ve özel amaçlarına göre değiĢkenlik gösterebilir. Önemli olan ders öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirmenin öğretimin önemli bir parçası olduğunu bilmeleri ve ona göre değerlendirme yapmalıdır. Türkçe öğretmenleri de ister yurt içinde, ister yurt dıĢında; ister Türk öğrenciye, ister yabancı öğrenciye Türkçe öğretirken ölçme ve değerlendirmenin önemini unutmamalıdır.

2.3.2. Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme Araçları

Dil öğretiminin ve bütün derslerin temeli olan Türkçe dersinin ölçülmesi ve değerlendirmesi çok yönlüdür. Türkçe öğretenleri dört temel dil becerisine ulaĢılıp

(32)

ulaĢılmadığını öğrenciye yazılı veya sözlü soru sorarak ölçer. Sorular amaçlarına, yönlendirme biçimlerine ve yaratıcı düĢünmeyi geliĢtirme biçimlerine göre Ģu Ģekilde sınıflandırılmıĢtır:

1. Amaçlarına Göre Sorular a. Kapalı uçlu sorular b. Açık uçlu sorular c. Hazırlık soruları

2. Yönlendirme Biçimine Göre Sorular a. KiĢiye yönlendirilen sorular

b. Gruba yönlendirilen sorular

3. Yaratıcı DüĢünmeyi GeliĢtirici Sorular a. Miktar soruları

b. DeğiĢtirme soruları c. Tahmin soruları d. Gözlem soruları e. KiĢisel tercih soruları f. KarĢılaĢtırma soruları

g. Değerlendirme soruları (Büyükalan, 2007, s.19).

Sorular amaçlarına, yönlendirme biçimlerine ve yaratıcı düĢünceyi geliĢtirmeye göre sınıflandırılırken Türkçe eğitiminde öğretmenleri de eğitim öğretim sürecinde soruları hedeflere ulaĢma durumunu belirlemeden çok öğrencilerin edindikleri bilgileri kullanabilme; verilen bilgiler üzerinde yorum yapıp düĢünce üretme güçlerini artırabilmeye yönelik hazırlamak ve uygulamaktadırlar. Her Türkçe öğretmeni farklı soru tekniklerini kullansa da aĢağıda belirtilen soru çeĢitleri en çok tercih edilen soru çeĢitleridir:

1. Açık uçlu; uzun cevaplı (yazılı veya sözlü) sorular 2. BoĢluk doldurmalı sorular

3. Kısa cevaplı (yazılı veya sözlü) sorular 4. Doğru-yanlıĢ soruları

5. EĢleĢtirme soruları

6. Analiz ve sentez gerektiren (yazılı veya sözlü) sorular 7. Çoktan seçmeli sorular (Göçer, 2014, s.289-298).

Çoktan seçmeli sorular, test sınavını konu sonlarında uygulamaktadırlar. Türkçe eğitiminde doğrudan değerlendirmeye alınmayan, ancak öğrenci hakkında kanaat

(33)

22

oluĢturma ve çalıĢmalara yerinde yön verme amacıyla uygulanan bir ölçme aracıdır. Konu sonu izleme testleri ile öğrenciler hem ileride karĢılaĢacak oldukları TEOG sınavına hazırlanmıĢ olacaklar, hem de öğrendikleri bilgileri pekiĢtirerek kalıcı hâle dönüĢtürmüĢ olabileceklerdir. Türkçe Eğitim Programında uygulanması istenen bir ölçme aracı olarak ele alman çoktan seçmeli teĢtler, verilmesi istenen cevabı sıralanan Ģıklar arasından seçmeye dayanmaktadır. Çok konu ve dolayısıyla çok sorunun sorulmasıyla yapılan sınavın geçerlik ve güvenirliği artırılabilir. AĢağıda çoktan seçmeli testlerin bazı özellikleri yer almaktadır:

1. Çoktan seçmeli testlerde, cevabı öğrenciler yazmadığından, ölçmeye yazı yazma süresi, yazı güzelliği, fikirlerin kompozisyonu gibi baĢka davranıĢların karıĢması söz konusu değildir; bu durum sınavın geçerliğini yükseltir.

2. Öğrenciler cevabı yazmaya zaman ayırmadıklarından, belli bir zaman süresinde daha çok soruyu cevaplayabilirler. Bu durum sınavda yoklanacak davranıĢ sayısını artıracağından çoktan seçmeli sınavların kapsam geçerliği, üst düzey becerilerin dıĢındaki davranıĢların yoklandığı diğer sınavlara kıyasla en yüksektir.

3. Öğrenciler cevabı kendileri yazmayıp verilenler arasından iĢaretlediklerinden, davranıĢların köklü biçimde ölçülemeyeceği, ancak hatırlama düzeyindeki bilgi ve becerilerin ölçülebileceği Ģeklinde iddialar vardır. Buna karĢı, iyi soru yazmak suretiyle çok köklü davranıĢların ölçülmesinin mümkün olduğu, konunun madde yazma becerisiyle ilgili olduğu görüĢünde olan uzmanlar da bulunmaktadır. Belirtmek gerekir ki, yaratma gibi bazı üst düzey zihinsel becerilerin çoktan seçmeli testlerle yoklanması mümkün değildir; usta soru yazarları ve sorunun yazıldığı konuya hâkim olanlar tarafından bunun dıĢındaki davranıĢları yoklayan sorular yazılabilir.

4. Soru sayısının fazlalaĢması bu sınav türünde baĢka bir istenmeyen değiĢkenin ölçmeye karıĢmasına neden olur. Bu, okuma hızıdır. Öğrencilerin okuma hızları birbirinden farklı olduğundan, soru sayısı arttıkça okuma hızı değiĢkeninin etkisi artar. Ancak, bu değiĢkenin etkisi yazma değiĢkenin etkisinden daha azdır.

5. Bu tip sınavlarda soru hazırlama diğerlerine kıyasla daha zor ve zaman alıcıdır. Öğretmenlerin soru hazırlamada beceriye sahip olmaları gerekir.

6. Çoktan seçmeli testlerle yapılan sınavlarda cevap kâğıtlarının okunması çok kolaydır. Bir cevap anahtarıyla kolaylıkla ve hızla okunabilir. Hatta makine ile puanlama olanağı vardır (Turgut ve Baykul, 2014, s.186).

Eğitimde ölçme ve değerlendirmenin niteliği, bilginin doğasına iliĢkin anlayıĢlar ve eğitim bilimleri alanında izlenen geliĢmelere bağlı olarak değiĢmektedir. Testlerle ilgili eleĢtiriler giderek yoğunlaĢmakta ve daha çok alternatif değerlendirme yaklaĢımlarına vurgu yapılmaktadır. Ancak, ortaöğretim kurumlarına giriĢ (TEOG), Lisansa YerleĢtirme

(34)

Sınavı (LYS) ve devlet memurluğuna giriĢ (KPSS) gibi kararların verileceği noktalarda öğrencilerin belirli baĢarı ölçütlerine göre sıralanması ve bu sıralamaya dayalı olarak kimin hangi öğrenim kurumuna ya da programına gideceğine karar verilmesi zorunluluğu testlerin kullanılmasını da zorunlu kılmaktadır.

Standart testlerle genellikle ülke çapındaki ya da belli bir bölgedeki öğretimin etkililiğini ölçmek amaçlanır. Standart testler, çoğunlukla öğretim hedeflerinin çok ayrıntılı olarak planlanmıĢ olduğu, imkânları daha iyi olan okullara göre hazırlanmıĢ testlerdir. Standart testlerin yanında ders öğretmenleri tarafından yapılandırılan testler de eğitim-öğretim sürecinde öğretmenler tarafından kullanılmaktadır. Türkiye‟de LYS (Lisansa YerleĢtirme Sınavı) KPSS ( Kamu Personeli Seçme Sınavı) YDS (Yabancı Dil Sınavı) vb. sınavlarda standart baĢarı testleri kullanılmaktadır. Bu nedenle, sadece öğretmen tarafından yapılandırılmıĢ testlerle tanıĢık olan öğrenciler için bir dezavantaj söz konusu olabilir (Köse, 2014, s.152-156). ÇeĢitli tartıĢmalar sebep olsa da Türk Eğitim Sisteminde genel sınavlar kullanılmaya devam etmektedir.

2.3.3. Yabancılara Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme

Dil öğretimi çok boyutlu alıcı ve verici arasına karĢılıklılık ilkesine dayanan zihinsel bir süreçtir. Öğrenci, öğretmen, ders materyali, ilgi, ihtiyaç, isteklendirme, ölçme ve değerlendirme bu boyutlardan sadece bir kaçıdır. Ġster Türkiye‟de ister yabancı bir ülkede isterse de Türkçenin ana dil veya resmi dil olduğu bir yerde Türkçe öğretmek gerçekten zor bir iĢtir. Okuma, dinleme, yazma ve konuĢma dört temel dil becerilerinin tam anlamıyla hedeflerine ulaĢıp ulaĢmadığı ancak ölçme ve değerlendirme ile mümkündür.

Yabancılara Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme üç boyutludur. Birinci boyut, öğrencinin bilgi düzeyinin ölçülmesidir. Bilgi düzeyi dört temel dil becerisini temel alan ölçme araçları ile tespit edilmelidir. Bilgi düzeyi belirlenen öğrenci öncelikle kendi düzeyine uygun bir sınıfa yerleĢtirilecektir. Böylece kendi düzeyine uygun öğrencilerle bir araya gelen öğrenciler için daha sağlıklı bir eğitim ortamı oluĢturulacaktır. Bilgi düzeyi aynı olmayan öğrencilerle dolu olan bir sınıf ders öğretmenini zor dorumu düĢürürken düzeyi iyi olan öğrencilerin de sıkılmasına sebep olabilir.

Şekil

Tablo  1.  PriĢtine  Üniversitesi,  Filoloji  Fakültesi,  Türk  Dili  ve  Edebiyatı  Bölümünde,  Lisans Programı
Tablo 4. Alt Seviye Ortaöğretim Dokuzuncu Sınıf Türkçe Dersi Öğretim Plan ve Programı
Tablo 6. Öğrencilerin Türkçe ve Arnavutça Ders Notlarının Dağılımı
Tablo 7. Türkçe Akademik BaĢarı Testi Konu Dağılımı  Konu dağılımı  Söz varlığını zenginleĢtirme  Cümlede anlam Edebi türler  Paragraf  Yazım   bilgisi Dil bilgisi  Soru No 1  2  3  4  5  6  7  8  9  12  1 0  1 1  1 3  1 4  1 5  1 6  17  1 8  1 9  20  Soru
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

İş kazası ve meslek hastalığı meydana geldiğinde Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalıya genel sağlık sigortası kapsamında sağlık yardımı yaparken, 5510 sayılı

18 Haziran 1999 tarihli ‘’Kosova’ya NATO İhaneti’’ başlıklı haberde Yeni Şafak gazetesi NATO Genel Sekreteri Javier Solana’nın Kosova’nın hiçbir

Kosova tarafınca gümrük vergilerinin bütçedeki en önemli gelir kalemlerinden biri olması sebebiyle Anlaşmanın yürürlüğe girişi ile birlikte vergisi

[r]

► STRATEJİ ◄ Tense sorularında soru kökünde “for two days, all day, throughout the year” gibi “süreç” ifade eden zaman ifadeleri varsa, “am / is / are V ing ”, “was

İnceliği 25 mikrometreden oluşan iki telin bükülmesinden sonra silindirlerden geçirilerek meydana getirilip, uzunluğuna göre 5/6/7 veya 10 santimetrelik kesim

İbrahim Müteferrika’nın 1727 yılının Temmuz ayında Sultan III. Ahmed’in fermanı ile İstanbul’da evinde kurduğu matbaanın adı Dârü’t-Tıbâati’l-Mamûre olarak

• Part Lot 1 Core Delivery of equipment, installation, configuration, commissioning and maintenance of the following supplies - Modernization of Core network, mobile and fixed