Robertson ve YE’ nin yaklaşımı

Robertson ve Ye’nin yaklaşımı ekonometrik olarak OGT’ nin ölçülebilmesine olanak sağlayan bir yaklaşım olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yaklaşıma göre OGT’ de yer alıp almadığı bilinemeyen bir örnek ülke GSYİH’ sı logaritması alınır. Bu elde edilen logaritmadan OGT’ ye takılmamış ve gelişmiş bir ülke olan ABD’nin GSYİH’ sı çıkartılır. Ve elde edilen sonuç durağanlık analizine tabi tutulur.

Genel olarak baktığımızda OGT her ülke için ayrı ayrı beşeri sermaye, Ar-Ge veya ülkelerin gelir dağılımlarına göre değişmektedir. Bu maddelere ek olarak sektörün ve bölgenin gelişmişliği ile siyasi rejimin tutumuna kadar geniş bir alandan etkilenmektedir. Bunların yanı sıra ülkelerin içinde bulunduğu bölgeler ve komşularla olan ilişkilerine kadar birçok etmen OGT konusunda ülkeler arasında benzerlik ya da farklılık ortaya çıkarmaktadır.

Tablo 4’te de görüldüğü üzere Summer ve Heston veri setini göz önünde bulundurarak dünyada ülkelerini zengin ülkeler, orta dereceli ülkeler ve yoksul ülkeler olarak üç gruba ayırmışlardır” (Steve, 2005:243).

Tablo 4: Dünya Ekonomisinde Gelirler İtibariyle Büyümenin Nitelikleri

Fert Başına Milli Gelir

(PPP $)

Fert Başına Milli Gelir Büyüme Hızı (%) Sermaye Birikimi (1/GDP) Dışa Açıklık (X/N)/GDP ZENGİN ÜLKELER 1950-1973 10.957,21 3,6 24,1 37,8 1974-1989 18.595,53 2,1 23,6 54,2 1990-1999 23.808,84 1,8 22,8 69,6 2000-2004 28.080,89 1,8 23,6 85,4

ORTA DERECELİ ÜLKELER

1950-1973 4.109,03 3,2 15,9 40,4 1974-1989 6.649,09 1,5 16,7 50,2 1990-1999 8.440,63 2,3 17,3 70,9 2000-2004 10.107,18 1,8 15,9 79,8 YOKSUL ÜLKELER 1950-1973 1.205,92 2,4 16,7 92,0 1974-1989 1.652,48 1,3 12,5 53,7 1990-1999 2.035,82 1,8 10,3 54,7 2000-2004 2.320,10 1,7 10,5 61,0

KAYNAK: Yeldan ve Taşçı, 2012: 37

Not: Bütün alt dönemlerde, Zengin ülke grubu en yüksek gelirli %20 grubuna; Yoksul ülke grubu en alt %20 gelir grubuna; Orta dereceli grup ise geri kalan ülkelere aittir.

Tablodaki ortalama veriler ülkelerin gelişmişlik düzeylerini göstermektedir. Zengin ülkeler kategorisinde bulunan ülkelerin yatırımlarının milli gelire oranı oldukça yüksek gözükmektedir. Sermaye birikimi 1950’lerden 2000’li yıllara kadar ortalama %23 seviyelerindeyken aynı dönemlerde yoksul ülkeler %13 seviyelerindedir. Sermaye yatırımlarında görülen bu düşüklük yoksulluk tuzağının açıklanmasında önemli bir değişken olarak karşımıza çıkmaktadır. Dışa açıklık olarak gösterilen ihracat ve ithalatın milli gelire oranı da 2000’li yıllarda zengin ülkelerde %85,4, orta dereceli ülkelerde %79,8 iken yoksul ülkelerde %61 civarındadır. Bu

durumda OGT’ nin sadece teknoloji ve kaynak kullanımı ile açıklanabilecek bir olgudan çok daha fazlası olduğunun göstergesidir.

İKİNCİ BÖLÜM

DÜNYA EKONOMİSİNDE ORTA GELİR TUZAĞI VE

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER İLE KARŞILAŞTIRMA

2.1. Dünya’da Orta Gelir Tuzağı

Tezimizin bu bölümünde dünya ekonomileri içerisinde OGT’ ye yakalanan örnek ülkelere göz atarak, OGT’ ye yakalanma nedenleri tartışılacaktır. Bununla beraber gelişmekte olan ülkelerin alt orta gelir ve üst orta gelir seviyelerine geçiş süreleri ve bu geçişlerin neden farklı sürelerde olduğu araştırılacaktır.

OGT ismi özellikle 2009 yılından sonra ortaya çıkan bir kavram olsa da yakınsama veya yavaşlama adıyla 2000’li yılların başından beri iktisadi terminolojide yer bulmaktadır. Daha önceki bölümler de tanımını yapmış olduğumuz OGT’ yi (Öztürk, 2014): “belli bir dönemde yaptığı hamlelerle kişi başına düşen gayrı safi

yurtiçi hâsıla ya da kısaca ‘kişi başı gelirde’ orta gelirli ülkeler arasına katılan gelişmekte olan bir ülkenin, bu aşamada büyüme ivmesini kaybedip, sene içinde, sabit fiyatlarla 11.750 $, satın alma gücü paritesine göre ise 16.000 $ kişi başı gelir seviyesini aşamamış olması durumunu” olarak ifade etmektedir. Ülkelerin teknoloji

ve gelir seviyelerinin farklı olması ise doğal kaynakların dağılımı ile ekonomik ve siyasi istikrarın ülkeler arasında farklı olmasına bağlanmaktadır.

OGT’ ye yakalanan ekonomilerin 3 ana belirgin özellikleri mevcuttur. Bunlar:

 Tasarruf ve yatırımların düşük düzeyde kalması

 İmalat sanayisinde gelişmenin yavaşlaması ve sanayide ürün çeşitliliğin sınırlı olması

 Emek piyasasında ki koşulların diğer piyasalara göre zayıf kalması, olarak ifade edilmektedir.

Bu gelişmelerin yanı sıra OGT’ ye takıldıktan sonra bu süreçten başarıyla geçen ve yüksek gelir grubuna dâhil olan ülkelerin ise belirli özellikleri mevcuttur. Bu koşullar;

 Kurumsallaşmanın tamamlanması

 Teknoloji Yoğun üretim yapısına sahip olunması  Ar-Ge yatırımlarını arttırdıkları

 Katma değeri yüksek ürünlerin ihracatını yaptıkları  Sermaye piyasalarını tam oluşturdukları

 Yüksek nitelikli işgücüyle üretim yaptıkları olarak sıralanmıştır.

“Dünya Bankası 124 ülke ekonomisini 1950-2010 dönemine ilişkin gelirlerine göre sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırmada 40 ülke düşük gelirli, 38 ülke düşük orta gelirli, 14 ülke yüksek-orta gelirli ve 32 ülke yüksek gelirli olarak gösterilmiştir. Aynı çalışma 2010 yılı itibariyle düşük-orta gelirli ve yüksek-orta gelirli toplam 52 ülkeden 35 ülkenin OGT’ de olduğunu belirtmektedir. Bu ülkelerin 13’ü Latin Amerika’da, 11’i Ortadoğu’da, 6’sı Sahra-altı Afrika’da, 3’ü Asya’da ve 2’si Avrupa’dadır. Bu sonuçlar doğrultusunda OGT’ ye Latin Amerika ve Ortadoğu ülkelerinde daha çok rastlandığı söylenebilir. Bu ülkeler 1960 yılında orta gelir düzeyine ulaşsalar da, rekabet güçlerinin ucuz işçiliğe ve üretimlerinin basit teknolojilere dayanması nedeniyle 50 yıldır OGT’ den kurtulamadıkları belirtilmiştir” (Felipe Vd, 2012:4, Aktaran: Korkmaz, 2016:35).

Daha önce Tablo 2 ve Tablo 3’te görüldüğü üzere Çin düşük orta gelir seviyesinde en az kalan ülke konumunda iken Kosta Rika, Türkiye ve Bulgaristan 50 yıl bu düzeyde kalarak en uzun süre bir üst gelir grubuna geçemeyen ülkelerin başında gelmektedir. Bu göstergelerin yanı sıra Güney Kore ve Hong Kong gibi yüksek-orta gelir düzeyinden yüksek gelir düzeyine 7 yıl gibi kısa bir sürede çıkan ülkelerde

mevcuttur. Bu ülkelerin dikkat çeken ortak özellikleri 7 yıllık süre boyunca ortalama %6 ve üzerinde büyüme hızlarını gerçekleştirmiş olmalarıdır. Diğer bir ilginç nokta ise Arjantin’in 40 yıl boyunca bu seviyelerde kaldığı ve bir türlü OGT’ den kurtulamadığıdır. Tabi bu durumu ekonomik ve siyasi düzensizlikler gibi nedenlerle de açıklanabilmektedir.