Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıları

Risk sermayesi yatırım ortaklıkları (RSYO) , dünyada “Venture Capital Trust” adı ile tanınmaktadır. Teknoloji ağırlıklı sanayileşme stratejisinin benimsendiği başta ABD, İngiltere, Fransa, Japonya, Hollanda ve Almanya gibi ülkelerde özellikle II. Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan risk sermayesi genel olarak; dinamik, yaratıcı ancak finansal gücü yeterli olmayan girişimcilerin yatırım fikirlerini gerçekleştirmeye olanak tanıyan bir yatırım finansmanı biçimi olarak tanımlanabilir169.

Risk sermayesi; bu sermayeyi koyanların ya da başka bir ifade ile ortaklıklarda yeterli büyüklükte hisse sahibi olmak isteyen yatırımcıların, gelişme potansiyelini yüksek gördükleri firmaların faaliyetlerine devam edebilmesi için yaptıkları uzun vadeli yatırımdır170. Risk sermayesinin esas amacı; yüksek gelişme potansiyeline sahip ve rekabet üstünlüğü olan veya olabilecek olan işletmelere uzun vadeli yatırımlarda bulunarak ve gerektiği durumlarda aktif yönetsel destek ve diğer uzmanlık hizmetlerini sağlayarak ekonomik değer artışı elde etmek yolu ile portföylerinde yer alan menkul kıymetlerin değerlerini arttırmak ve bu menkul kıymetleri elden çıkarmak suretiyle yüksek getiri sağlamaktır171.

Risk sermayesi temel olarak, teknolojik yenilik, sermayeye katılım, yönetime katılım, küçük işletme, hızlı büyüme, uzun vadeli yatırım gibi unsurlardan oluşur. Risk sermayesinin asıl amacı; yatırım yapılan projenin dayandığı teknolojinin

168 _{Akçay, a.g.e. , s. 22.}

169 _{SPK, (2006), Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Tanıtım Rehberi, Erişim:10.06.2006,}

http://www.spk.gov.tr/kyd/yo/rsyo/gsyo_tanitimrehberi.html.

170 _{Günal, a.g.e., s. 374.}

getireceği verimlilik artışından dolayı ortaya çıkan karı elde etmektir. Burada; sermaye doğrudan veya finansal aracı kuruluşlar vasıtası ile gelecek vaat eden projelere aktarılır. Yapılan yatırım esas olarak öz sermaye yatırımıdır. Yapılan yatırımlarda göz önünde tutulacak temel faktör, şirketin büyüme ve verimlilik artışı potansiyeline sahip olmasıdır. Risk sermayesi genellikle; yeni ve yüksek büyüme ve karlılık potansiyeli gösteren projelere yatırım yapar, hisse senedi alır, ürün ve hizmet üretimine yardımcı olur, şirket yönetimine katılır, stratejik kararlarda yardımcı olur ve uzun dönemli düşünür. Risk sermayesi bir tür yatırım ortaklığıdır. Ancak farklı bir statü ve işleyiş şekli vardır.

Tasarruf sahipleri risk sermayesi yatırım ortaklığının birincil piyasalardan (halka arzdan) veya ikinci piyasalardan (borsadan) satın alabilirler ve aldıkları hisse senetlerini yine borsalarda elden çıkarabilirler. Risk sermayesi yatırımları, girişim şirketlerine ortak olunarak ya da bu şirketlerin ihraç ettikleri borçlanma senetlerini satın almak suretiyle yapılabilen uzun vadeli yatırımlardır172.

Risk sermayesi yatırımları özellikle ABD’ de başarılı şekilde uygulanmaktadır. ABD’ de Macintosh bilgisayarlarının üreticisi Apple Computer İnc ve Digital Equipment Corporation şirketleri risk sermayesi yatırımları ile kurulmuş şirketlerdir. ABD’de risk sermayesi yatırımlarını gerçekleştiren kuruluşlar olan SBIC’s önceleri yatırımlarını ortaklık yerine faizli kredi tahsisi şeklinde gerçekleştirirken, bu uygulamanın başarılı sonuçlar vermemesi üzerine risk sermayesi yatırımları ortaklık şeklinde şirket sermayesine katkı olarak dönüşmüş ve emeklilik fonlarının risk sermayesi şirketlerinin hisse senetlerini satın alabilme imkanlarının getirilmesiyle bugünkü durumuna gelmiştir.

Japonya’da 1974 yılında risk sermayesi girişim merkezi kurulmuş olup, KOBİ’lere bankalarca verilen yatırım kredilerinin %80’ i oranında kefalet verilmektedir. Japonya’da risk sermayesi şirketleri önceleri kamu kuruluşlarının desteğinde kurulmuş daha sonra banka ve aracı kuruluşlar tarafından kurulan risk sermayesi şirketleri ile geliştirilmiştir. ABD’nde risk sermayesi yatırımları daha ziyade başlangıç sermayesinin sağlanmasında ağırlık kazanırken Japonya’da genelde

gelişme aşamasındaki şirketlere yönelmektedir. Japonya’da risk sermayesi şirketlerince desteklenen firmaların üçte ikisi 10 yıldan eski şirketlerdir.

Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde risk sermayesi kaynaklarının büyük bir bölümü bankalar tarafından yaratılmaktadır. Genel olarak AB ülkelerinde risk sermayesi yatırımı işletmenin hisse senetlerini alarak değil borç karşılığı kredi verilerek yapılmaktadır. Çünkü bankalar risk almaktan kaçınmaktadırlar. Avrupa’da bu konuda en gelişmiş ve köklü uygulamalara sahip ülke İngiltere’dir. İngiltere’de holdingler, bankalar ve bölgesel kuruluşlar risk sermayesi kaynağını oluşturmaktadır. Bankalar gelişme potansiyeli taşıyan küçük ve orta boy işletmelerin hisse senetlerini satın alarak bu şirketlere ortak olmakta ve gerekli sermeye desteğinin sağlamaktadırlar.

Fransa’da bankalar risk sermaye sektörüne ağırlıklı paya sahiptirler. Almanya’da ise risk sermayesi kamu şemsiyesi altında gelişmiştir. 1978 yılında 28 Alman bankasının katılımıyla büyük çapta bir risk sermayesi şirketi kurulmuştur. Devlet bu şirketin zararlarının %75’ ini karşılamayı taahhüt etmiştir. Ancak bu uygulama başarılı sonuçlar vermemiş ve kurulan şirket uzun zaman zarar etmiştir. Zarar etme nedenleri arasında bu şirketin yönetiminin oldukça bürokratik yapıda olması ve çok sayıda temsilciden (bankalar, sanayiciler, bürokratlar) oluşması ve kamunun proje değerlendirici durumda olması gelmektedir.

Dünya’da risk sermayesi yatırım ortaklıkları ihtisaslaşmışlardır. Hemen hemen her alanda yatırım yapmaktadırlar. Ayrıca risk sermayesi sisteminin başarısı ve bu derece yaygın olmasının sebebi küçük işletmelerin hisselerinin işlem gördüğü borsaların olmasıdır. Bu tür piyasaların dünyadaki en iyi örneği NASDAQ Borsası’dır. Tamamen KOBİ’lere yönelik olarak elektronik ortamda işlem yapmaktadır. Sadece risk sermayesi şirketlerinin yatırım yaptığı şirketlerin kolay açılabilmesini sağlamak amacı ile kurulmuş bir borsadır. Bunun yanında Avrupa’da ESDAQ, Japonya’da JASDAQ, İngiltere’de Alternative Investment Market (AIM), Almanya’da Neue Markt, Fransa’da Nouveau Marché, Kanada’da Vencuver Borsası

da küçük ve orta boy işletmelerin işlem yapmaları amacıyla kurulmuş diğer borsalardır173.

Risk sermayesi yatırımları oldukça hızlı bir gelişme potansiyeline sahiptirler. Uygulamalarda, risk sermayesi yatırımları için ayrı bir borsa belirleyip orada faaliyet göstermeleri sağlandığı durumda atılım yapacak şirketler için yeni imkanlar doğacaktır.

2.3. Sigorta Sektörü