Profesyonelleşme ve Profesyonel Yönetim

Profesyonel yöneticinin aile işletmesindeki en önemli rollerinden bir tanesi, aileyle veya aile üyeleriyle ilgili durumlara takılmadan işletme için alınması gereken kararları alabilmesidir.83

Profesyonellik kavram olarak kişinin belirli konuda uzmanlaşarak o konuda derinlemesine uzmanlık sahibi olmasıdır.84 _{Profesyonel yönetim ise yönetim işinin bir}

meslek olarak yapılmasıdır. Bir işin meslek olarak değerlendirilmesinde şu faktörler dikkate alınır85_:

• Sistematik analizle, uygulamalı araştırmayla test edilmiş bilgi topluluğu • Uzmanlaşmış eğitim ve uygulama

• Sosyal meslek ilkelerine karşı sorumluluk • Kendi kendini kontrol

• Toplum tarafından o işe verilen otorite ve uygulama serbestliği ile gösterilen saygı • Meslek üyeleri arasında oluşan mesleki örgütlenme

• Mesleki uygulama yapmaya yeterli olduğunu gösteren belge, lisans • Duygu, çıkar ve bekleyişlerden arınmış danışmanlık

• Verilen hizmetin karşılığı olarak alınan ücret

İşletmede bir pozisyonda yöneticiliği profesyonel düzeyde gerçekleştirecek bir çalışanın yukarıdaki unsurları kendi bünyesinde barındırması, o işi profesyonel bir meslek olarak yaptığına işaret eder.

Profesyoneller, işletmenin kısa ve uzun vadeli stratejik hedefleri doğrultusunda stratejiler geliştirir. Bu stratejilere göre işletmeyi yönetirken, işletmenin bütün faaliyetlerinin hedeflenen performansta gerçekleşmesi için etkin bir operasyonel ve finansal kontrol sistemi oluştururlar. Müşterilere, sektörel kurum ve kuruluşlara karşı işletmeyi temsil etme sorumluluğu profesyonel yöneticilere aittir.86

83 _{Barnes, Louis B. ve Hershon, Simon A. (1994). Transferring power in the familiy business. Family Business Rewiew, 7 (4),}

368- 379

84 _{Edward J. Zajac ve James D. Westphal (2004), “The Social Construction of Market Value: Institutionalization and Learning}

Perspectives on Stock Market Reactions”, American Sociological Review, 69 (June), 3, 433-457.

85 _{Koçel 83.}

‘Bir liderin ana gayesi firmasını yaşatmak olmalıdır. Bunun için de profesyonel yönetici kadrosu kurması lazımdır. Ben hep buna çalıştım’ diyen merhum iş insanı Sakıp Sabancı, işletmeler için profesyonelliğin önemini vurgular.87

Cemil Ulukan’ın kurumsallaşmadan ne anlaşıldığıyla ilgili yaptığı çalışma sonuçlarına göre işletme sahiplerinin çoğu kurumsallaşmadan ‘profesyonel yönetim; profesyonellerin çalıştırılması’ anlamını çıkartır.88 _{İşletmeler profesyonelleşmenin}

önemini zihinsel düzeyde bilir fakat, iş yapış ve işe bakış alışkanlıklarından dolayı profesyonellerle çalışmakta zorlanır. Profesyonellerle çalışıldığında sorumlulukla birlikte yetkinin de devredilmesi gerekir ki ancak bu şekilde etkili ve verimli sonuçlar alınır. Ama maalesef uygulamada genellikler sorumluluk verilir fakar yetki sınırlı verilir. Bunun sonucu profesyoneller bildiklerini uygulamada zorluk yaşar. Profesyonellerin işletmelerde başarılı olmaları da bazen yeterli görülmeyip başarılı sonuçlara rağmen profesyonellerle yollar ayrılabilir. Bu konuya Eti şirketinde yaşanan durum örnek verilebilir. 2006’da Eti şirketinin kurucusu Firuz Kanatlı yetkilerini Unilever’de üst düzey yöneticilik yapan Hazım Elllialtı’ya devreder. Şirketin 2007 yılı rakamları hızla yükselir ve pazar payı %36’ya çıkar. Buna rağmen Eti bir süre sonra Hazım Ellialtı ile çalışmasını noktalar. Başarı göstergeleri ortada olmasına rağmen yaşanan bu ayrılık iş dünyasında patron ve CEO ya da patron ve profesyonel yönetici ilişkisinin yeniden sorgulanmasına neden olur.89

Profesyonel yöneticilerle çalışmanın işletmenin çevresine uyum sağlamasında ve büyümesinde, en önemlisi de kurumsallaşma sürecinde katkısı çok yüksektir. Çevreyle iletişim halinde olan yöneticiler, çevredeki gelişmeleri izleyerek değişime önderlik eder ve değişim süreçlerinde işletme içindeki adaptasyonu sağlar. Ayrıca profesyonel yönetim, işletmedeki adaletin yüksekliğine işaret etmesi bakımından çalışanların gözünde de olumlu sonuçlar doğurur. Profesyonelliğin olması, adalet duygusuna katkısından dolayı çalışanların işletmeye bağlılığının artmasına, sektördeki diğer işletmeler tarafından işletmenin taklit edilmesine, işletme içi koordinasyonun etkinliğine katkı sağlar.90 _{Profesyonel çalışanların olduğu ortamda çalışma}

performansı ölçülerek ödül ve ceza sistemi daha kolay uygulanır. Adalaletli bir ödül

87 _{Cem Kozlu, Kurumsal Kültür (İstanbul: Remzi Kitabevi, 2013) 122.}

88 _{Cemil Ulukan, ‘‘Girişimcilerin ve Profesyonel Yöneticilerin Kurumsallaşma Perspektifi’’, AÜAF Sosyal Bilimler Dergisi,}

Yıl:2005/2 s33

89 _{http://www.hurriyet.com.tr/eti-grubu-benimle-basarili-demeye-kimsenin-gucu-yetmez-9524394, erişim 6.2.2018} 90 _{Apaydın 14.}

ceza sistemi de kurumsallaşma sürecinde önemli rol oynar. Profesyonelleşmenin önemli faydalarından biri de iç denetim ve kontrol sisteminin kurulmasına zemin hazırlamasıdır. Profesyonellerin beklediği performans karşılığındaki ödülün ya da cezanın gerçekleşmesi için izlenebilir ve denetlenebilir işletme düzenine ihtiyaç vardır. Bu da iç kontrol ve denetim yapısının kurulması ve tüm faaliyetlerin ve gerçekleşme performanslarının izlenerek değerlendirilmesini zorunlu kılar.

Ülkemizde anlam itibarıyla birbirinin yerine ve muadili olarak anlaşılsa da kurumsallaşma ile profesyonelleşme birbirinden farklı kavramlardır. Aralarındaki ilişki şu şekilde özetlenir:

• Kurumsallaşma; işletmede işlerin kurallar dahilinde yürütülmesiyken, profesyonelleşme; yöneticiliği meslek edinen ehil kişiler eliyle işlerin yürütülmesidir. • Kurumsallaşma; iş akışındaki sistematikle ilgiliyken, profesyonelleşme; bu sistemi

işletecek insan kaynağıyla ilgilidir.

• Kurumsallaşma; işletmedeki süreçlerin tanımlı ve sistemli olmasını gerektirirken, profesyonelleşme; söz konusu sistematiği yürütecek elemanların istihdam edilmesidir.91

İstihdam ve dolayısıyla insan kaynakları, kurumsallaşma ve profesyonelleşmede önemli fonksiyon üstlenir. Bugün ülkemizde şirketlerin %98’inin kurumsallık seviyesi düşük olduğundan insan kaynakları, sahip olduğu on fonksiyondan sadece bir tanesi olan ‘personelin özlük işleri ve çalışanlarla ilişkiler’ konusunda muhasebenin bir alt fonksiyonu olarak yürütülür.92 _{İşletmeler için insan kaynağı bir yatırım aracıdır ve}

işletmenin sürekliliği için insan kaynağına yatırım yapılır. Bütün bunlarla beraber şu konuda önemlidir; işletme düzeni içinde var olan sistem yapısı insana hizmet etmeli, insan sisteme hükmetmelidir. İnsan sistem denen yapıya hapsolmamalıdır.93

Profesyonel yöneticinin çalışanlarla olan ilişkilerinde içten, açık, tutarlı, kestirilebilir ve saygılı tutum ve davranışlar sergilemesiyle işletmede güven ortamı oluşur. Çalışanları uygun bilgi akışına katarak onlara saygı göstermek şeffaflığın ve güvenin özüdür. Bu durumun eksikliğinde işletmeye, işe ve yöneticiye olan inanç kaybolur ve büyüme durur. Eğer büyüyebilecek bir şirket istiyorsak, çalışan ile yönetici arasında

91 _{http://www.kto.org.tr/d/file/ailesirketirapor.pdf, erişim (26.01.2018)}

92 _{Şakir Gülsever, ‘Verimliliği Artıran İnsan Kaynakları Uygulamaları Semineri’, 41.}

https://www.iku.edu.tr/upp/2020/files/KOBİMERkitapcık.pdf, erişim , 08.03.2018

çatışma değil, iş birliği ortamını sağlamak, bütün şirkete yetkiyi dağıtmak ve insanları süreçlere dahil etmek, vizyonu ortaya koyarak işletmeye hizmet eden bir liderlik sergilemek gerekir.