1.1. PROFESYONEL MESLEK KAVRAMI
1.1.4. Profesyonel Meslek Kavramı ve Tanımı
Whitehead profesyonel mesleğin kökenlerinin Plato, Aristo ve Stoacı öğretinin egemen olduğu Eski Yunan’daki akademilerde ya da İskenderiye’deki büyük kütüphanede gerçekleştirilen araştırmalarda bulunabileceğine inanır134. Bunun tersine Carr-Saunders ve Wilson ise, profesyonel mesleğin başlangıcını antik dünyada bulma konusunda başarısızlığa düşmüşler ve Yunan hukukçularını birer uzmandan çok davacı ya da davalıların sadece arkadaşları olarak görmüşlerdir135. Bu ilk düşünceler arasında farklılıklar olsa da, literatürde profesyonel mesleğin Ortaçağ’dan itibaren varlığını sürdürdüğü konusunda bir uzlaşma bulunmaktadır.
Günümüzde profesyonel meslek anlamında kullanılan “profession” sözcüğünün, aynı kökten türeyen diğer sözcükler gibi birbiriyle çakışan ve bir kısmı
133 RITZER; 1972, s. 63-64.
134 Alfred North WHITEHEAD; Adventure of Ideas, Macmillian, New York, 1935, s. 79. 135 CARR-SAUNDERS/WILSON; 1933, s. 289.
41
da birbirinden belirgin şekilde farklı olan birçok sözlük ve yan anlamı bulunmaktadır. Bunun da ötesinde, sadece yüksek statü ve prestij ile bir tutan modern anlayışların aksine, bu sözcüğe ilişkin olumlu olduğu kadar olumsuz değerlendirmeler de mevcuttur. Profession sözcüğü, Latin kökenli bütün Avrupa dillerinde uzun bir geçmişe sahiptir. İngilizce’deki en eski kullanılışı olan “bir niyeti bildirmek, açıkça söylemek ya da dışarı vurmak” anlamı günümüzde artık çok yaygın değildir. Bu anlam, belirli bir ünvana yönelik yemin etme ile ilgili olan ve ortaçağ üniversitesinin dini temellerinden kaynaklanan, 16. yüzyıl öncesine ait bir anlamdır136. Ortaçağ’da baskın bir nitelik taşıyan din kurumu, yaşamın bütün alanlarında olduğu gibi meslekler alanında da kendini göstermiştir. Bu nedenle, profesyonel meslek kavramının en eski anlamının dini bir nitelik taşıdığını ve inancın bildirilmesini ifade ettiğini söylemek mümkündür. Hatta büyük “profesör”ün dini inancı şüphe götürmez olan bir kişi olduğu belirtilmektedir137. Oxford Sözlüğü de, profesyonel sözcüğünün türediği “profes” sözcüğünün ilk anlamının dinsel bir kökten geldiğini ve “dinsel bir düzen adına yemin etmeyi” dile getirdiğini bildirmektedir138. İlk zamanlarda dini bir düzene katılan bir kişinin bunu kamuoyuna ya da halka duyurması anlamını taşıyan bu kavram, daha sonraları görkemli bir dini tören şeklinde halka yemin ettiren bir iş ya da meslek anlamına da gelmeye başlamıştır. Ortaçağ’da aynı zamanda bilgin, hukukçu ve doktor olan papazların mesleği profesyonel olarak kabul ediliyordu139. Dini bir nitelik taşımasını içeren bu kullanımda sözcük, kişinin kendisini iyi bazı sonuçlara adamasına yönelik dini ve ahlaki motiflere işaret ederek olumlu açıdan değerlendirilmektedir140.
1675 yılından itibaren, sözcük, dinsel anlamını yitirmiş ve “yeteri kadar nitelikli olduğunu ifade etme” anlamına gelmeye başlamıştır. “Profession” sözcüğü yani günümüzdeki profesyonel meslek kavramı da “yeteri kadar nitelikli olduğunu ortaya koyacak şekilde davranma ya da bu gerçeği bilme” anlamında kullanılmıştır.
136 Eliot FREIDSON; Professional Powers: A study of the Institutionalization of Formal
Knowledge, University of Chicago Press, Chicago, 1986, s. 21.
137 JoAnne BROWN; Definition of a Profession: The Authority of Metaphor in the History of
Intelligence Testing 1890-1930, Princeton University Press, 1992, s. 18.
138 HUGHES; 1963, s. 656.
139 Talcott Parsons; “Professions”, Encyclopedia of the Social Sciences, (Edt: Edwin R. A. SELIGMAN), Macmillian, New York, 1942, s. 537’den aktaran CIULLA; 2000, s. 67. 140 FREIDSON; 1986, s.21.
42
Dolayısıyla, bir profesyonel meslek (profession), bu mesleğe girmek isteyen bir kişinin işi iyi bildiğini ve gerekli niteliklere sahip olduğunu ifade etme anlamını taşımaya başlamıştır141. Bu dönemde ortaya çıkan yeni meslekler olan doktorlar ve hukukçular kendilerini ayakta tutacak unsur olan otoritelerini en eski meslek olan ve o zamana kadar tıp ve hukuk alanında da otoriteyi ellerinde bulunduran papazlardan almaya başlamışlardır142. Bu gelişmelerle birlikte, “profession” sözcüğünün, gerçekte yapılmayan bir şeyin sözde iddia edilmesi- samimiyetsizlik ya da yalancılık- nosyonlarıyla ilişkilendiği de görülmeye başlanmış ve böylelikle sözcüğün olumsuz değerlendirilmesine de şahit olunmuştur143.
Sözcüğün anlamındaki dinsel nitelikten dünyevi niteliğe doğru olan bu değişim, Batı toplumlarında çalışma tarihinin güzel bir özetidir. “Profession” sözcüğü bu tarihin sadece bir yansıması değil, onun içsel ve aktif bir parçasıdır. Bu terim, peşpeşe gelen nesillerin ve profesyonel olmaya çalışan her yeni grubun, kendi özel uzmanlıklarını ve kültürel otoritelerini tanımlamak, örgütlemek ve tanıtmak için tarihin örneklerini kullandıkları yöntemin hatırlatıcısıdır. Profesyonel olmaya çalışan peşpeşe gelen nesillerde, kendilerinden öncekilerin dil metaforunu çok becerikli bir şekilde kullanılması sayesinde bu sözcük, hazır ve kullanışlı bir gelenek haline gelmiştir. Bunun da ötesinde, “profession” ve “professional” gibi sözcükler, dini nitelik taşımayan yeni gruplar tarafından, iyi oluşturulmuş otorite kendi amaçları için kullanıldıkça, sözcüğün anlamı değişmiş ve genişlemiştir144. Gerçekten de 16. yüzyılda sözcüğün sadece belirli meslekleri değil, bireylerin onunla özdeşleştiği ve yaşamını sürdürdüğü bütün meslekleri içerecek şekilde genişleyen bir kullanımının da geliştiği belirtilmektedir. Buna göre daha 16. yüzyılda profesyonel meslek kavramının ya sadece sınırlı sayıdaki belirli meslekleri ya da bunun tam karşıtı olarak bütün meslekleri kapsayan bir kullanımı olduğu ve dolayısıyla profesyonel meslek kavramının ilk kullanılmaya başlandığı zamanlardan beri belirsiz ve karmaşık bir içeriğe sahip olduğu anlaşılmaktadır145.
141 HUGHES; 1963, s. 656. 142 BROWN; 1992, s. 18. 143 FREIDSON; 1986, s.21. 144 BROWN; 1992, s. 18-19. 145 FREIDSON; 1986, s. 22.
43
Whitehead’a göre, “profession” kavramı, “eylemleri teorik analize konu olan ve bu analizden kaynaklanan bir teorik sonuç ile değiştirilen bir uğraş ya da meşgale” anlamına gelir. Sözü edilen teorik analiz, uğraşın amaçlarını ve bu amaçlara ulaşmak üzere benimsenen eylemleri dikkate alır. Teorik analiz, eylemlerin doğasına ilişkin bazı anlayışlara dayandırılmalıdır ki, eylemlerin sonuçları önceden tahmin edilebilsin. Bu anlamda, öngörünün teoriye, teorinin de eylemlerinin doğasının anlaşılmasına bağlı olması bir profesyonel mesleğin temelidir146. Bu tanımda Whitehead, soyut bir anlayışla hareket ederek, profesyonel mesleğin doğasına ilişkin genel bir ilke belirlemeye çalışmıştır.
Cogan, profesyonel mesleği tanımlamaya yönelik çalışmalarından birisinde, profesyonel mesleğe ilişkin sözlük tanımları ile yasal tanımlara yer vermiştir. Ona göre sözlük tanımları, profesyonel mesleğin çok belirgin olmayan ama önemli bir yanını ortaya koymaktadır. Bu tanımlarda, profesyonel mesleğin insanoğlunun pratik sorunlarıyla baş etmeye çalıştığı ifade edilmektedir. Profesyonel meslek ismi özellikle din, hukuk ve tıp gibi üç bilgili mesleğe uygulanmaktadır. Dolayısıyla, sözlük tanımları dikkate alındığında, geleneksel profesyonel mesleğin insanoğlunun Tanrı ile, insan ve devlet ile son olarak da biyolojik yapısı ile ilişkilerinde aracılık yapan bir doğası olduğu ve bu meslek üyelerinin gerçekleştirdikleri eylemlerin insanoğlunun en temel ilgi alanlarını etkilediği ifade edilebilir. Bu açıdan bakıldığında, profesyonel mesleğin sahip olduğu değer, statü, ayrıcalık ve güç daha iyi anlaşılmaktadır147. Diğer yandan, yasal tanımlar açısından ise, bu tür tanımların amacının profesyonel mesleğe ilişkin açıklamaları hukukun ihtiyaçlarına uygun hale getirmek olduğu ifade edilmiştir. Yasal tanımlarda profesyonel mesleğe ilişkin uzman bilgi ve yetenek arasında ayrım yapılmış ve yetenek unsuru bu tanımlamalarda dışlanmış, amatör uğraşların tersine bilginin profesyonel meslekte kamu yararı dikkate alınarak uygulandığı ifade edilerek, önemi vurgulanmıştır. Yasal tanımlarda, kişinin geçimini sağlayabilmesi için bilimsel bilgiyi pratik olarak uygulaması, ele dayalı beceri yerine entellektüel niteliğin ağır basması, diğerkâmlık
146 WHITEHEAD;1935, s. 72. 147 COGAN; 1953, s. 35-36.
44
ve hizmet öğelerinin bulunması, lisans gerekliliğinin yadsınması ve kanun yolu ile bir tanım yapmanın uygunsuz olduğu gibi profesyonel mesleğin karakteristiği olabilecek davranış ya da tutumlar ileri sürülmüştür148. Cogan, çeşitli görüşlere yer verdiği çalışmasının sonunda, profesyonel mesleğe ilişkin şöyle bir tanım denemesi yapmıştır: “Meslek bazı bilimlerin teorik yapısının anlaşılmasına ve bu anlayışlara eşlik edecek yeteneklere dayanır. Bu anlayış ve yetenekler insanlığın önemli sorunlarına uygulanır. Profesyonel mesleğin uygulamaları bilginin genelleştirilmiş doğası ve insanoğlunun birikmiş bilgeliği ve tecrübesiyle düzenlenir. İnsanlığın önemli sorunlarına hizmet eden profesyonel meslek, müşterilerine diğerkâmlığa dayanan hizmeti en önemli etik mecburiyeti olarak kabul eder”149. Whitehead’ın tanımında olduğu gibi bu tanım da, profesyonel mesleğin nereden kaynaklandığını ve nasıl gerçekleştirildiğini ele almış ve profesyonel mesleğe ilişkin en temel ilkeyi belirtmiştir.
Literatürde Cogan’ın profesyonel mesleği tanımlamaya ilişkin yaptığı bu ilk çalışmasından çok fazla tatmin olmayarak, bu konuda ikinci bir çalışmaya yöneldiği ifade edilmektedir150. Gerçekten de Cogan iki yıl sonra gerçekleştirdiği ikinci çalışmasında, literatürde tanımlamalarla ilgili karmaşıklığa değindikten sonra, profesyonel mesleği tanımlamak için üç boyutlu analiz yaklaşımı önererek, tanımların üç düzeyde ele alınabileceğini ileri sürmüştür151. Buna göre, profesyonel meslek tanımları tarihsel ya da sözlükbilimsel tanımlar, ikna edici tanımlar ve operasyonel tanımlar olmak üzere üç düzeyde incelenebilir. İlk olarak, eğer spesifik bir meslek tanımlanacak ise ve bu tanım keyfi olmayacaksa, yani kullandığı terimlerle ile ilgili mesleğin zengin tarihsel ve geleneksel kurumlarından ayrı tutulmayacaksa, o zaman tanım genel profesyonel meslek kavramı ile ilişkili olur ve bu tür tanımlar tarihsel ve sözlükbilimsel tanımlar olarak adlandırılır. Tanımlama sürecinde tarihsel ve sözlükbilimsel bir araştırma ilk aşama olarak gerçekleştirildiğinde, profesyonel mesleğin temel özelliklerini ve onu diğer benzer kavramlardan ayıran sınırları belirlemek mümkün olur. Bu zor bir süreçtir. Kavramın
148 COGAN; 1953, s. 36-37. 149 COGAN; 1953, s. 48-49.
150 Bkz. HABENSTEIN; 1963, s. 291. 151 COGAN; 1955, s. 105-106.
45
karmaşıklığının kabul edilmesini ve esas anlamı gizleyen birçok yan ya da ikinci anlamı ayırmaya yönelik sürekli bir çabayı gerektirir. Standart etimolojik çalışmalar bu ilk düzeydeki tanımlamaların değerli bir kaynağıdır. Cogan bir önceki çalışmasında ileri sürdüğü profesyonel meslek tanımını bu grup içinde değerlendirmektedir152.
İkinci düzeydeki tanımlar “ikna edici” olarak adlandırılır. Bu tür ikna edici ifadeler, bilinçli ya da bilinçsizce, insanların tutumlarını değiştirmeyi sağlamak çabasıyla kullanılır. Bu tür tanımların neden tercih edildiğine verilen yanıt, profesyonel mesleğin doğasında gizlidir: Eğer profesyonel mesleğin güvenilir ve her zaman cazip olması isteniyorsa, o zaman güçlü ikna edici tanımlara ihtiyaç vardır153. Üçüncü düzeydeki tanımlamalar operasyonel olarak adlandırılırlar ve bireyler ile mesleki örgütlere profesyonel mesleğin davranışsal sonuçları ile ilgili üzerinde özel kararlar alabilecekleri bir temel sağlamak için ileri sürülürler. Operasyonel tanımlar zamanın bilimsel mizacından kaynaklanırlar. Bu tür tanımlar, uygulamacılar için birer rehber niteliğini taşırlar. Operasyonel tanımların en önemli avantajı, profesyonel davranışın kendine özgü alanını sınırlaması ve profesyonel olan ve olmayan arasındaki sınırları kontrol altına alma eğiliminde olmasıdır. Fakat bu özellik, profesyonel mesleği tanımlamaya ilişkin sorunların operasyonel tanımlarla çözümlenebileceği anlamına da gelmemektedir. Çünkü çoğu profesyonel meslek kendisini birinci ve ikinci düzeydeki tanımlamalarla ifade ettiği için bu tür tanımlar çok seyrektir154. Cogan’a göre, eğer uygulamacılar sözlükbilimsel ve tarihsel olarak genel bir çerçeve oluşturmaya çalışırlarsa, ikna edici tanımlarla ideal özendiriciler sağlarlarsa ve spesifik bir mesleğe özgü koşulları yansıtan davranışsal ve operasyonel tanımlar geliştirirlerse profesyonel mesleği tanımlama problemi çözümlenebilir155. Diğer bir deyişle, Cogan’ın profesyonel mesleği tanımlamaya yönelik öne sürdüğü üç boyutlu yaklaşımdaki her bir düzey bir öncekini tamamlayan
152 COGAN; 1955, s. 106-107. 153 COGAN; 1955, s. 107. 154 COGAN; 1955, s. 108-109. 155 COGAN; 1955, s. 111.
46
niteliktedir ve profesyonel meslek tanımı bu üç düzeyi de içerecek şekilde yapılmalıdır.
Claire Bellis ise, profesyonel meslek teriminin sadece tanımlama değil, değer yükleyen nitelendirici bir isim olduğunu, kişinin kendini bir mesleğin üyesi olarak tanımlamasının belirli niteliklere sahip olduğunu iddia etmesi anlamına geldiğini ileri sürmüştür. Bellis, profesyonel mesleği tanımlamak için bilişsel, normatif ve örgütsel öğeler olmak üzere üç boyutun önemli olduğunu belirtmektedir. Bilişsel öğeler uzmanlaşmış bilgi ve uzun eğitimi içerir. Normatif öğeler, etik standartlar ve kamu yararı için hizmet sağlamaya bağlılığı içerir. Örgütsel öğeler ise, bilişsel ve normatif öğeleri destekleyen disipline edici güçlere sahip ulusal oluşumlardır156. Dolayısıyla, profesyonel mesleğe ilişkin öne sürülen bir tanımın bu üç öğeyi de içerecek bir nitelik taşıması gerektiği belirtilebilir. Gerçekten de aslında profesyonel mesleğe ilişkin birçok tanım doğrudan ya da dolaylı olarak bu üç boyutu içinde barındırmaktadır.
Çalışmanın başından beri vurgulanmaya çalışıldığı gibi, profesyonel meslek kavramı tanımlanması güç olan ve üzerinde henüz uzlaşma sağlanamamış bir kavramdır. Bunun da ötesinde, neredeyse bu konudaki her yazarın bir profesyonel meslek tanımı mevcuttur. Dolayısıyla buradaki amacımız bütün bu tanımlamaları sıralamak değil, bu tanımlar arasından sadece çalışmamızda esas alacağımız tanımı oluşturmakta bize yol gösterecek olanları incelemek olacaktır. Buradan hareketle, profesyonel meslek kavramında göze çarpan en önemli özellikleri ele almanın daha anlaşılır bir yöntem olduğu anlaşılmaktadır. Profesyonel meslek tanımlarının birçok ortak noktaya sahip olmaları gözden kaçmayacak kadar açık olmakla birlikte, hemen hemen her tanımda dolaylı ya da dolaysız şekilde sözü edilen, özel bir bilgi çeşidine sahip olma ya da bunu kullanma durumudur. Diğer bir deyişle, profesyonel meslek olgusunun merkezinde “bilgi”nin bulunduğu rahatlıkla söylenebilir. Nitekim Richard
156 Claire BELLIS; “Professions in Society”, Australian Actuarial Journal, Vol.6, Issue 1, 2000, s. 3.
47
Hall da benzer şekilde, profesyonel mesleklerin bir bilgi bütünü etrafında örgütlendiklerini belirtmiştir157.
Bilginin merkezi konumda olduğu ve Carr-Saunders ve Wilson tarafından yapılan bir başka tanımda, profesyonel statünün en önemli kriteri olarak, özel bir eğitim sayesinde kazanılmış ve toplumun hizmetine sunulmuş entellektüel bir tekniğin bulunması gösterilmiştir158. Bu tanımdaki entellektüel teknik ifadesi, teknik kelimesinin bilginin uygulanmasını, entellektüel kelimesinin ise daha teorik eğilimli yaklaşımları ifade etmesi nedeniyle bu iki terimin nasıl bir arada bulunabileceğine ilişkin bazı soruları gündeme getirmektedir. Bu soruları dikkate alan Parsons, tıp gibi mesleklerin temelde uygulamalı, sosyoloji ya da biyokimya gibi bilimsel disiplinlerin ise görgül bilginin geliştirilmesi ve iletilmesine yönelik olduğuna işaret ettiğinde, entellektüel ve teknik kavramlarının açık bir şekilde bir arada kullanılamayacağını kabul etmiştir. Diğer bir deyişle, profesyonel bir meslekten söz edebilmek için, kullandığı bilginin mutlaka hem teorik olup hem de aynı zamanda uygulamaya yönelik olamayabileceği dikkate alınmalıdır. Parsons bu görüşünü, ileri sürdüğü şu tanımda daha açık belirtmiştir: “Profesyonel meslekleri, bir toplumun kültürel geleneğinin herhangi önemli bir parçası için, güvene dayalı ve geleceğe ilişkin devamlılığı ve gelişimi içeren sorumluluk ve ustalık konusunda örgütlenmiş bir mesleki rol kategorisi olarak tasarlıyorum. Bunun yanında, profesyonel meslek, bilgisini pratikte de uygulama sorumluluğuna sahip olabilir.159” Bu tanımda, profesyonel mesleğe ilişkin değerlendirmelerde kullanılacak terimlere dikkat edilmesi gerektiğine yönelik mesajlar yanında, profesyonel mesleğin bizzat kendisine büyük sorumluluklar yüklendiği ya da geniş bir hareket alanı sağlandığı sezilmektedir. Gerçekten de, Parsons daha önce belirtilen görüşleriyle uyumlu olarak, profesyonel mesleğin toplumun bütününde güven oluşturma, geleceğe yönelik devamlılık ve gelişim gibi bazı sorumluluklar üstlenme gibi misyonları olduğunun altını bir kez daha çizmektedir.
157 HALL; 1975, s. 73.
158 A. M. CARR-SAUNDERS/P. A. WILSON; “Professions”, Encyclopedia of the Social Sciences, Macmillan Company, New York, XXIV, 1944, s. 476-480.
159 Talcott PARSONS; “Some Problems Confronting Sociology as a Profession”, American
48
Esland da, Parsons benzeri bir görüş ile, profesyonel mesleği karakterize eden topluluk, üyelik ve kurum kimliği duygularının yanı sıra bu grupların, toplumun bütününe yönelik belirli bir bilgi çeşidini üretme ya da meydana getirme erkleri olduğunu ileri sürmüştür. Onların güç ve etkileri birincil olarak bu bilginin yönetilmesi ve uygulanmasında üstlenebilecekleri kontrol derecesinde ve buna dayanan becerilerinde, ikincil olarak ise elde edebilecekleri kamuoyu kabulü ve desteğinde yatmaktadır. Bunların ikisi, profesyonel meslek unvanının ifade ettiği statü ve uygulamaya yönelik monopol hakkına sahip olmaya çalışan bütün meslekler için ulaşılması çok önemli hale gelmiş olan kontrolün önemli boyutlarıdır. Bu düşüncelerden hareketle Esland profesyonel mesleğin politik boyutuna da dikkat çekmektedir160.
Millerson profesyonel meslek olgusunun doğasını anlayabilmek için şu ilkelerin kabul edilmesi gerektiğini ileri sürmektedir161:
• Profesyonel meslek yüksek kalitede ve kol gücüne dayanmayan bir meslektir. Kol gücüne dayanmaması, esaslı bir teorik temele sahip olan entellektüel ya da pratik tekniği içermesi anlamına gelmektedir. • Profesyonel meslek unvanı birkaç mesleğin kalıcı bir monopolü
anlamına gelmez. Bir mesleğin önceden ve dikkatli bir şekilde tasarlanmış eylemlerinden sonra kazandığı karşılaştırmalı statü düzeyine işaret eder.
• Profesyonel statü dinamik bir yapıya sahiptir, statüyü meydana getiren öğeler sosyal ve ekonomik koşullara göre değişebilir.
• Bir meslek mutlaka profesyonel meslek haline gelmek üzere örgütlenmez. Diğer bir deyişle, örgütlenmiş bir meslek mutlaka profesyonel değildir. İyi tanımlanmış bir çalışma veya sorun alanı bulunmalı ve bu belirli bir hizmet vermek için uygulanmalıdır. Yetkin bir hizmet verebilmek için, bilgi ve tecrübe kazanılmış olmalıdır. Yetenek gerçek bir performans ile gösterilmeli ya da
160 ESLAND; 1980, s. 216-217. 161 MILLERSON; 1964, s. 9.
49
birçok meslekte daha elverişli olduğu gibi bazı sınavlar sayesinde kanıtlanmalıdır.
• Profesyonel davranışa ilişkin kurallar topluluğunun olması ya da olmaması profesyonel olup olmamaya işaret etmez. Bazı meslekler içerdiği işin doğası nedeniyle daha fazla kontrol gerektirebilir. Kimileri katı ve ayrıntılı kurallara ihtiyaç duyarken, kimileri duymaz. Bu profesyonel şartlara bağlıdır.
• Profesyonel statüye ulaşmak için, mesleğin nesnel ve öznel açılardan profesyonel olduğu kabul edilmelidir. Öznel açıdan, mesleğin üyeleri kendilerinin profesyonel olduğunun bilincinde olmalıdırlar. Nesnel açıdan ise, profesyonel mesleğin sunduğu hizmetlerden yararlananlar ve genel olarak halk, mesleği profesyonel olarak tanımaya ve kabul etmeye istekli olmalıdırlar. Sözü edilen tanıma, yüksek düzeyde ödüllendirme yanında sorumluluğun ya da otoritenin devredilmesi şeklinde de olabilir.
Bu ilkeleri öne sürdükten sonra Millerson, profesyonel mesleğe ilişkin şöyle bir tanım geliştirmiştir: “Öznel ve nesnel açılardan geçerliliği tanınmış mesleki statüye sahip, iyi tanımlanmış bir çalışma ya da sorun alanı olan, ileri bir eğitim ve öğretim sürecinden sonra belirli bir hizmet veren yüksek kalitede ve kol gücüne dayanmayan bir meslektir.162”
Freidson profesyonel meslek olgusunun doğasını anlayabilmek için, bu kavramın çoğunlukla birbirine karışan iki kullanımını birbirinden ayırmak gerektiğini belirtmiştir. İlk olarak, üyelerinin belli bir yüksek eğitime sahip olduğu ve özel mesleki becerilerinden ziyade eğitime dayanan statüleri ile tanımlanan göreceli olarak prestijli fakat birbirinden farklı meslekleri işaret eden kullanımdır. İkinci olarak ise, kurumsal ve ideolojik nitelikleri olan az sayıdaki meslekler için kullanılan profesyonel meslek olgusu vardır. Freidson yalnızca bu ikinci kullanımda ifade edilen mesleklerin gerçek anlamda profesyonelliği düşünmemizi imkân tanıdığını ve bu tür mesleklerin “kurumsal meslekler” olarak adlandırılabileceğini ileri
162 MILLERSON; 1964, s. 10.
50
sürmektedir163. Johnson’un deyimiyle bu aynı zamanda bir mesleği organize etme yoludur164. Webster’s Third Sözlüğü de benzer bir tanıma yer vermiştir: “Profesyonel