Probleme dayalı öğrenme, bir problemi çözmek için gerek duyulan bilginin belirlenmesi, araştırılması ve elde edilmesi sürecinde öğrencilerin kendi kendine çalıştığı bir süreçtir (Ross, 1991). Bir başka deyişle probleme dayalı öğrenme yöntemi; öğrenci merkezli, deneyimsel, önceki öğrenmelerle ilişki kuran, tümevarımsal, sorunları karmaşık ve muğlâk olan ve sorunların çözümünde bilişsel süreçlerin kullanımını ve işbirliğini gerektiren bir yaklaşımdır (Gallow, 2001).
Probleme dayalı öğrenmede öğrenciler uygun öğrenme kaynaklarının seçilmesinde, çalışma zamanlarının planlanmasında, bilişsel çalışma etkinliklerinin denetlenmesinde ve yönetilmesinde aktif bir rol oynamaktadırlar (Hurk, 2006). Söz konusu yöntemde öğrenciler, eğitim yönlendiricisi tarafından sunulan problemi belirler, problemin çözümünde var olan bilgileri kullanır, öğrenme ihtiyacı olan bilgileri araştırır ve kendisine sunulan problemlerin çözümüne yönelik fikirler üretir (Şenocak ve Taşkesenligil, 2005). Probleme dayalı öğrenme ortamlarında sorumluluk alma, araştırma yapma, tartışma, hipotezleri test etme ve kendi kendilerine bulguları yazma gibi görevler öğrencilerin yapmaları beklenen temel görevlerdir (Alper, 2008). Öğrenciler senaryo içersinde yer alan problemi ve öğrenme alanlarını belirledikten sonra problemin çözümü için öğrenme ihtiyacı
35 duyduğu kaynakları toplamakta ve grup arkadaşları ile tartışarak problemin çözümünün ne/neler olabileceği konusunda bir fikir birliğine varmaya çalışırlar.
Aynı zamanda öğrenciler, öğrenme sürecini kendileri yönetmekte ve kendi öğrenmeleri için sorumluluk almaktadırlar (Dahlgren et al., 1998). Probleme dayalı öğrenmede, öğrenciler gerçek yaşam problemlerini çözümlerken, hayal güçlerini ve farklı zihinsel işlemleri kullanırlar (Yıldız, 2010) ve bu da onların esnek ve yaratıcı düşünme özelliklerini geliştirir (Cindy ve Silver, 2004; Yıldız, 2010). Probleme dayalı öğrenme sürecinin öğrenen merkezli olması, küçük gruplarla çalışılması ve eğitim yönlendiricisinin probleme dayalı öğrenme oturumları süresince öğrencileri yönlendiren bir rol üstlenmesi; öğrencilerin bağımsız öğrenenler olmalarına, bir problemi değerlendirebilmelerine ve çözüm için kullanabilecekleri kaynakları kendilerinin keşfetmelerine olanak sağlamaktadır (Neville ve Britt, 2007). Bu bağlamda, probleme dayalı öğrenme yöntemi, öğrencilerin bilimsel süreç becerilerini kazanmalarını sağladığı düşünülebilir. Probleme dayalı öğrenme yönteminde, öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinin gelişmesinin yanında, öğrenciler bilimin doğasını kavrayarak, bir bilim insanı edasıyla sorunları çözümleme yoluna gider. Bunu sağlayan önemli etmen ise probleme dayalı öğrenme yönteminin süreç aşamasıdır. Schwartz, Mennin ve Webb (2001)‟e göre probleme dayalı öğrenme sürecinde öğrenciler;
1. Herhangi bir ön hazırlık olmaksızın senaryoda yer alan problemle ilgili konuyla ilk kez karşılaşırlar.
2. Grup arkadaşları ile beyin fırtınası yaparak, problemle ilgili var olan bilgi ve deneyimleri ortaya çıkarırlar,
3. Problemle ilgili olası çözüm yolu olabileceğini düşündükleri hipotezler kurar ve bunu test ederler.
4. Problemde ilerlemek için öğrenme ihtiyaçlarını belirlerler.
5. Belirlenen öğrenme ihtiyaçları için grup içersinde bireysel olarak çalışırlar. 6. Bireysel olarak edindikleri yeni bilgileri bütünleştirmek etmek üzere gruba
geri dönerler ve bu bilgileri probleme uygularlar. 7. Gerekiyorsa, 3.-6.adımları tekrarlarlar.
36 Probleme dayalı öğrenme ile ilk kez karşılaşan öğrencilerin öğrenme süreci boyunca aktif rol oynayacak olmaları onların kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu almalarını gerektirebilir. Probleme dayalı öğrenmede, öğrenciler bazen kendilerinden beklenen öğrenme ile alışkanlıkları arasında çelişkiye düşebilmektedirler (Little, 1997). Problemler aracılığıyla düşünme ve öğrenme onların pek de alışık olmadıkları bir durum olduğu için özellikle utangaç, soru sormaya çekilen, sessiz, özgüvenleri zayıf ve aşırı derecede nazik olan öğrencilerde probleme dayalı öğrenme yöntemi bazen dezavantajlar doğurabilir.
Ancak probleme dayalı öğrenme yönteminde öğrencilerin sürekli sorular sormaları ve araştırma yapmaları beklenmektedir (Kwan, 2000). Çünkü probleme dayalı öğrenmede amaç doğruya ulaşmak değil bilgiye ulaşmayı başarmak, araştırmayı öğrenmek ve bilimsel beceriler kazanmakdır. Söz konusu bu amaçları gerçekleştirebilmek için bireysel olarak kendi öğrenmelerini yönlendirdikleri ve kendi öğrenmeleri için sorumluk aldıkları probleme dayalı öğrenme sürecinde öğrenciler, gruplar halinde çalışmaktadırlar (Sluijsmans et al., 2001). Probleme dayalı öğrenme uygulamalarının yapıldığı sınıflarda yer alan öğrenciler kendi kendilerini yönlendirerek gerçek dünya problemlerinin yer aldığı senaryolar üzerinde bir bütün halinde çalışabildikleri gibi her biri 5 -7 öğrenciden oluşan küçük gruplara halinde de çalışabilirler (Kılınç, 2007; Rhem, 1998). Bu küçük öğrenme grupları halinde çalışan öğrenciler kendilerine sunulan problemi belirledikten sonra problemi çözmek için öğrenme ihtiyacı duydukları şeyleri tanımlama ve araştırma yapma sürecinde işbirliği halinde çalışmaktadırlar (Rhem, 1998; Hmelo-Silver, 2004). Probleme dayalı öğrenme ortamlarında öğrenciler bilimsel sorgulamaya benzer süreçlerde küçük öğrenme gruplarındaki arkadaşları ile bilgi entegrasyonu, iletişim ve sorgulama gibi becerilerini bir araya getirerek çalışırlar (Allen ve Duch, 1998). Bireysel olarak yaptıkları araştırmalar sonucunda elde ettikleri bilgiler ile probleme dayalı öğrenme ortamına gelen öğrenciler ise grup arkadaşlarıyla tartışarak problemi çözüme ulaştırmaktadırlar. Böylece probleme dayalı öğrenme ortamlarında, yeni bilgileri yapılandırmaları sağlanan öğrencilerin, grup çalışması ve iletişim becerileri alanlarında da gelişmeleri sağlanmaktadır (Christensen, 2008). Aynı zamanda işbirlikli grup çalışması sayesinde öğrencilerin kendi bilgilerini ve düşüncelerini
37 korkmadan özgürce savunabildikleri, iletişim ve hoşgörü yeteneklerinin geliştiği ve var olan bilgileri ile edindikleri bilgileri ilişkilendirmeleri sonucunda anlamlı ve kalıcı öğrenmeleri sağlandığı ifade edilebilir.
Savin-Baden ve Major (2004), probleme dayalı öğrenme sürecinde öğrencilerin sahip olması gereken özellikleri ve üstlenmeleri gereken rolleri kısaca şöyle ifade etmiştir:
Senaryoda yer alan problemin yapısını kavrar ve problem durumunu analiz eder.
Problemin çözümüne ilişkin öneriler geliştirir.
Grupla çalışırken olası beyin fırtınası ve tartışmalarda karar verici rol üstlenir.
Problemin çözümünde öğrenme ihtiyacı duyulan bilgilerin araştırılması için öğrenme hedeflerini belirler.
Bilgi kaynaklarını ve stratejilerini tespit eder.
Öğrenme sürecini ve ürünlerini değerlendirir.
Düşüncelerini açık ve anlaşılır bir şekilde grup arkadaşları ile paylaşır.
Grupla çalışmalarda arkadaşlarının görüşlerine saygılı duyar ve farklı görüşlere karşı tarafsız davranır.
Kendi fikirlerini savunur ve diğer grup üyelerine kabul ettirmeye çalışır.
Grup arkadaşlarına değer verir ve bunu her fırsatta belli eder.
Problem çözümünde yeni bilgilere erişir ve bilgi altyapısını zenginleştirir.
Öğrenme hedeflerini belirler ve bu konuda araştırmanın seyrini ve grubu yönlendirir.
Problem çözümüne yönelik gözlem ve uygulamalar yapar.
Bireysel araştırmaları sonucunda öğrendiklerini grup arkadaşları ile paylaşır ve grubun fikrini alır.
Problemlerin çözümüne yönelik cesur davranır.
Öğrenme sürecinde dış dünyayla ve arkadaşlarıyla iletişim kurarak kavramları keşfeder ve belli becerilerini kullanır.
Problem ve çözümlerine orijinal düşüncelerle yaklaşır ve bu sayede yaratıcılık becerisi gelişir.
38
Süreç esnasında sorgulayıcı davranır.
Süreci yönlendirmede ve değerlendirmede yapıcı eleştirilere açıktır.
Grup çalışmalarında disiplinli davranır, çalışmalara zamanında ve düzenli katılır.
Belirlenen görevleri eksiksiz yaparak grupça ortaya konan ürünleri ve sorumlulukları kabul eder.
Problemin çözümüne ilişkin kaynaklara erişir ve bunları grup arkadaşları ile paylaşır.
Probleme dayalı öğrenmede öğrenci rolündeki söz konusu değişimler aynı zamanda geleneksel yaklaşımda yer alan öğretmen tarafından bilgi aktarımı ve bilgi kaynaklarının sunumu şeklindeki öğretimi azaltmaktadır (Yip, 2002). Bu nedenle probleme dayalı öğrenme ortamlarında öğrencilerin öğrenmelerinde yollar gösterici olan öğretmenlerin rolleri de alışılmış olan öğretmen rollerinde göre farklılık göstermektedir.
1.1.7. Probleme Dayalı Öğrenme Yönteminde Eğitim Yönlendiricinin