Polonya Krakow Bölgesi ve Wieliczka Tuz Mağarası

Polonya, geçmişte Doğu Avrupa’nın en kalabalık nüfusa sahip olan devleti ve aynı zamanda bölge ülkeleri arasında en çok sanayileşmiş olanlarından bir tanesidir. Fakat teknolojik gelişmeye ayak uyduramaması, modası geçmiş teknolojik aletleri kullanması, altyapısının eskimiş olması, ekonomisini zayıflatmıştır. Aslında Polonya 1970’lerde ülke dışına ve içine seyahatlere, tamamen olmasa da, en fazla serbestlik getiren ülkeydi. Birçok Batı Avrupa ülkesinin vizeyi kaldırması da Polonyalıların bu ülkelere gidişlerini kolaylaştırmıştır (Avcı, 2003:29). Polonya’nın doğal ve kültürel çekicilikleri tatil turizminin gelişmesine oldukça uygun düşmektedir.

Wieliczka, Güney Polonya’da Krakow bölgesinde bir kasabadır. 1290 yılında açılan Dük II. Madeni, Dünya’nın işletilen en büyük tuz madenlerinden biridir ve tarih öncesi zamanlardan beri çalıştırılmaktadır. Wieliczka Tuz Mağarası, Polonya topraklarında geçmişi orta çağlara dayanan en eski tuz girişimidir. Yüzyıllar boyunca ülkenin refahının ve kültürünün kaynağını oluşturmuştur. Günümüzde en popüler turistik yerlerden birisi olan Wieliczka’daki tarihi tuz madeni orta çağlardan bu yana madenciliğin devam ettiği bir yerdir (Avcı, 2003:25).

Madenin geçmişine ışık tutan en eski doküman, Wieliczka’ya “magnum sal alias Wieliczka” şeklinde atıfta bulunan 1044 Casimirus Restoratörünün ayrıcalığını belirttiği dokümandır. Bütün bu zaman sürecide bu çok eski tuz, devletin ekonomik temelini oluşturmuştur. Polonya topraklarında tarihte tuz, “krusze” biçiminde metal paranın yerini tutan bir ödeme aracı olarak kullanılmıştır. Kaya tuzunun ne zaman kazılmaya başlandığı bilinmemektedir. Fakat büyük olasılıkla tuzlu su kuyularını derinleştirirken bir tuz birikintisi bulunmuş ve ilkel aletlerle kazınmaya başlanmıştır (http://en.wikipedia.org/wiki/Wieliczka_Salt_Mine).

Krakow’un on mil güney doğusunda bulunan Wieliczka tuz madenleri, Polonya’nın en iyi bilinen turistik bölgelerinden birisidir. Wieliczka’daki tarihi tuz madeni, Polonya’nın yılda bir milyonun üstünde ziyaretçi oranına sahip turist mekânlarından birisidir.

Modern Ortaçağ dönemindeki yapım aşamasından sonra sürekli olarak işletilmiştir. Bugün derinliği dokuz seviye üzerinde bin fitten daha fazladır ve yaklaşık yüz doksan millik koridorlara, galerilere, odalara ve yeraltı göllerine sahiptir. Maden günümüzde üç ayrı işleve yönelik kullanılmaktadır: aktif ve çalışan bir maden olarak, bronş ve alerjik astımın tedavisinde kullanılan dünyanın ilk yer altı terapi sanatoryumu olarak ve Krakow’a gelen ziyaretçiler için önemli bir turist odak noktası olarak madende en üst seviyesi yüzeyin üstünde yaklaşık altmış beş metre yukarısında ve en alt kısmı yüz otuz beş metre derinliğinde olan dokuz seviyeye yayılan çeşitli boyutlarda iki bin kırk oyuk vardır göl kıyısı boyunca uzanan çok sayıda odaya giden patika iki mil uzunluğundadır ve madeni oluşturan inanılmaz üçyüz km’lik geçitler bulunmaktadır. Bu nedenle madene yapılan turlar iki ila üç saat sürmektedir. Madeni gezen insanlar yaklaşık iki millik bir rotada sadece ilk üç seviyeyi ziyaret etmektedir. Yeraltı yollarını takip ederken, tarihi estetik görünümlü tuz oyukları ve madendeki en eski yapı olan 17. yüzyıldaki katı tuzdan yapılmış St. Anthony kilisesi ziyaret edilmektedir (http://en.wikipedia.org/wiki/Wieliczka_Salt_Mine).

Üç yer altı kilisesinin en büyüğü ve en görkemli olanı Kutsal Kinga isimli Polonyalı tuz madencilerinin adını taşıyan Bashful Boleslaw’un eşi ve Krakow-Sandomierz ilinin 13.

yüzyıldaki Prensidir. Cavernous odası, mihrapları ve dini heykelleri – parlayan avizeleri – tümü tuzdan oymadır. Blessed Kinga kilisesi yüzeyin yüz bir metre altındadır ve elli metre uzunluğa, on beş metre genişliğe ve on iki metre yüksekliğe sahiptir; hacmi on bin metreküptür. 1918 yılında, kiliseye elektrik döşenmiştir ve kristal chandeliers elektrik akımını uyumlaştırılmıştır. Kilise ayrıca konser salonu olarak kullanılmaktadır (Akyüz, 2008:115).

Wieliczka Tuz Mağarası’nda turist rotası olmasının yanı sıra, konferans, banketler, düğünler, yeni yıl geceleri, konserler, spor müsabakaları gibi çeşitli sosyal etkinlikler düzenlenir. Wieliczka Tuz Madeninin yeraltı koridorları ve odaları, bu etkinlikler için muhteşem bir mekândır. Günümüz ziyafet salonlarının özelliklerine sahip Kutsal Kinga Kilisesinde, düğün organizasyonları yapmak bile mümkündür.

Büyüleyici kiliseleri, mest eden yeraltı gölleri, orijinal aletleri ve ekipmanları, maden işlerinin izleri insanların elementlere karşı çabasını, çalışmalarını, hırslarını ve inançlarını anlamaya yardımcı olmaktadır. Wieliczka madencileri arkalarında birçok tuz oyuğu bırakmıştır. Madende yapılan gezinin ardından turistler, içinde hediyelik eşya satan mağazaların, restoranın ve bir posta ofisinin bulunduğu yüz yirmi beş metre yeraltındaki komplekste dinlenebilmektedir.

Wieliczka Tuz Mağarası dünya çapında da tanınan ve tanıtımı olan bir yerdir. Wieliczka Tuz Mağarası, 1976 yılında Ulusal Anıtlar Listesine girmiştir. 1978 yılında ise, Wieliczka UNESCO’nun özel doğal ve kültürel değere sahip Dünya Mirası Listesinde yer almış ve 1994 yılında Polonya Başbakanı tarafından Ulusal Tarihi Anıt olarak kabul edilmiştir. Burada Wieliczka şu şekilde tanımlanır: “Wieliczka –Bochnia’daki bu kayatuzu deposu 13. yüzyıldan beri kazılır. Dokuz seviyeye yayılan, sanat eserleri, mihrapları ve tuzdan oyulmuş heykelleri ile üç yüz km uzunluğunda galerilere sahip olup, geçmişin en

önemli sanayi girişimlerine büyüleyici bir ziyarettir (http://en.wikipedia.org/wiki/Wieliczka_Salt_Mine).

UNESCO’nun Dünya Kültürel Miras Anıtları listesinde yer alan saha Kopernik, Göte ve II. John Paul gibi isimlerin çizimleri ile ünlüdür. Bu yerin ününe katkıda bulunan diğer faktörlerden biri de artan mineralleşmiş nemli havası ve her mevsim yedi ile on iki derece civarında seyreden sıcaklığından oluşan mikro iklimidir.

Sıcaklığın dışında, Wieliczka tuz mağarası en güzel şekilde dekore edilmiş ve orta çağlardan beri tuz maden çıkarma tekniklerinin gelişim çizgisini gösteren odaları (özellikle görmeye değer Kopernik ve Pisudski Odası) ile oldukça şaşırtıcıdır. Bununla birlikte en heyecanlı ve dikkat çekici yeri mağaranın en alt kısmında sağ tarafta yer alan Kutsal Kinga kilisesidir. Türünün tek örneği olan bu 19.yy kilisesi odayı sıcak ışığı ile aydınlatan kutsal figürleri ve avizelerini içeren kristal tuzlarla kesilmiştir. Her ne kadar kolay erişilebilir olmasa da, her Pazar günü kilise geleneksel Katolik topluğunu ve yerli müzisyenlerin sergilediği Jazz ve klasik müzik konserlerine ev sahipliği yapmaktadır (Akyüz, 2008:116).