Politik Pazarlamanın Özellikleri

Ürün pazarlaması, sadece ürünün markasından ve rakipleriyle mukayesesinden değil ayrıca sektöründeki ürünler içerisindeki konumundan da

etkilenir. Deneyimli firmalar bu durumun farkındadır ve kendi firmalarının ve endüstrilerinin itibarlı olması konusunda titiz davranmaktadırlar. Fakat siyasi pazarlamada sektörün duruşu, belirli ürünlerin (aday, politikalar, uygulamalar, halk hizmeti vb.) kendi aralarındaki mukayesesinden önemlidir. Bu da siyasetin bugünkü duruşunda bir problem işaret etmektedir. Birleşik Krallık’ta halkın güvenmediği siyasetçilerin, hayal kırıklığı yaratacak şekilde oylarının azalması ve partilerinden ayrılması, siyasetçilerin kendilerini ihmal edilmiş gibi hissetmelerine neden olmaktadır. Bu tip olaylar halkın siyasete olan inancını zedelemektedir. Bu da geniş bir bakış açısıyla etkinliğin en yüksek düzeye çıkarılması için siyasal pazarlamaya olan ihtiyacı ortaya çıkarmaktadır. Siyasetçilerin kendilerini rakiplerinden daha değerli oldukları şeklinde pazarlamalarına gerek yoktur, sadece halk refahı için gerçek faydalar sunmaları önemli olmaktadır (Mortimore, 2003: 108).

Pazarlama, siyasal alanın tüm politikalarına nüfuz etmektedir. Sadece siyasi partilere değil, yardımsever kuruluşlar, baskı grupları, eğitim ve sağlık kurumları ve yerel yönetimlerde siyasal pazarlamayı kullanmaktadırlar. Siyasal pazarlamanın yaygılaşması, hükümetlerin halka daha yakın olacak şekilde uyumlu olmasını sağlamış, elit siyasal kesimin ihtiyaçlarından daha çok vatandaşların ihtiyaçlarını karşılayacak siyasal ürünlerin üretilmesini sağlamıştır (Lees-Marshment, 2003: 2).

Đşletmelerde olduğu gibi siyasi partiler, liderler ve programlar da rekabet halindedir. Özellikle kararsız seçmen grubunu etkileyebilmek için siyasi partiler ve liderler pazarlama faaliyetlerini yoğun bir şekilde kampanyalarında kullanmaktadırlar. Siyasi partiler, kampanyalarını ve seçim öncesi-sonrası halkla ilişkiler faaliyetlerini profesyonel şirketlere vererek pazarlama faaliyetlerinde süreklilik sağlamaya çalışmaktadır (Okumuş, 2007: 157).

Politik pazarlama, her kişi ve kurumu etkilemekte ve herhangi bir kurumun veya adayın başarılı olması konusunda çok önemli bir görev üstlenmektedir (O’cass, 2001:1003).

Politik pazarlamanın genellikle, politik pazarlama sürecini ve örgütsel bileşimleri ihmal ettiği, siyasal varlıklar, partiler ve adaylar ve seçmenler arasındaki

iletişim süreci ile daha çok bağlantılı olduğu gözükmektedir (Baines ve Lewis, 2002:6).

Siyasal pazarlama, seçmenlerden partilere veya adaylara giden bilginin miktarının ve kalitesinin yükselmesini sağlar böylelikle adaylar ve partiler, seçmen isteklerine daha duyarlı ve cevap verebilir bir hale gelebilir. Aynı zamanda siyasetçilerden seçmenlere doğru olan iletişim kanallarını geliştirir (Kolovos ve Harris, 2013: 5).

Siyasal pazarlama ile ayrıca, kendinden emin, fakat aldatıcı olanlardan bıkan samimi ve dürüst olanları takip eden seçmenlere, oy peşinde koşan samimi olmayan politikacıların gerçek yüzleri gösterilebilir (Torlak, 2002: 34).

Siyasal pazarlamanın yapısı ve süreci üzerine yapılan bir çalışmada siyasal pazarlamanın şu özelliklerinden bahsedilmiştir ( Butler ve Collins, 1994: 21):

Şekil 1.1 Siyasal Pazarlamanın Yapısal Özellikleri

Kaynak: Patrick BUTLER ve Neil COLLINS (1994), Political Marketing: Stracture and Process, European Journal of Marketing, Vol. 28, No: 1, p. 20

Yukarıdaki şekilde de olduğu gibi, siyasi ürünün siyasi adaylar ve partilerden oluştuğu görülmektedir ve daha da önemlisi bu ürün bileşimlerinin ‘değişebilirlik’ özelliğinden bahsedilmektedir. Siyasal arena karmaşık olması kadar dinamik bir alandır. Siyasetçiler seçim sonrası seçmenlerinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hızlı bir çalışmaya başlamaktadırlar, ancak siyasetçilerin seçim öncesi söz ve vaatlerine karşılık seçim sonralarında bunları unutmaları, ne zaman ki yeni seçim dönemi geldiğinde tekrar hatırlamaları siyasi bir ürün olarak adayların ve fikirlerin değişebilirliğine güzel bir örnek oluşturmaktadır. Siyasal partilerin kendi pazarlarında pay sahibi olmaları için belli bir ideolojiye sahip olmaları gerekmektedir. Bir seçmen adaya karşı hiç güven duymamasına rağmen sadece desteklediği parti yüzünden o adaya oy verebilir. Bu durumun tam terside gerçekleşebilmektedir. Seçmen yerel seçimlerde adaya karşı büyük bir güven duyarken adayın partisine olan olumsuz tutum sonucu adaya oy vermekten kaçınabilmektedir (Butler ve Collins, 1994: 22).

Şekil 1. 1’ in içinde dikkat edilmesi gereken başka bir özellik ise siyasi partilerin ‘amatör ruha’ sahip olmalarıdır. Bayraktaroğlu (2002b) amatörlüğü şu şekilde açıklamıştır: ‘‘Politik partilerin; tüzük, politika ve ideolojilerini büyük ölçüde değiştirmeleri beklenemez. Ancak geleneksel pazarlamada firmalar, uyum amaçlı ürünlerde değişiklik yapmaktadır. Yani siyasi partiler profesyonelce davranamamaktadır.’’ Siyasal pazarlamanın yapısal karakteristiği içerisinde değerlendirilen diğer önemli bir olgu ise siyasal pazarlamanın gönüllü çalışmaya dayalı olmasıdır. Siyasi partiler ve adaylar her ne kadar belli bir maddi güce sahipse de bu güç seçim döneminde tüm seçmene ulaşmaya yetmeyecektir. Özellikle belirtmek gerekir ki kitle iletişim araçlarıyla her ne kadar seçmene bilgiler iletilse de asıl önemli olan seçmenle yüz yüze iletişimdir. Siyasi partilerin ve adayların her seçmenle ilgilenecek kadar vakitleri olmadığı göz önünde bulunursa siyasal pazarlamanın gönüllülüğe bağlı olmak zorunda olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Parti ve adaylar kendilerini destekleyen gönüllüler sayesinde seçim bölgelerinde girilmedik sokak, çalınmadık kapı bırakmamaktadırlar. Seçmen ise bu şekilde faaliyetler sonucu adayın veya partinin nasıl desteklendiğini gözleriyle görmekte ve olumlu bir algılama ile tutum değiştirebilmektedir. Gönüllülük sadece aday ya da

parti için çalışmak ile sınırlı olmamaktadır. Her ne kadar ülkemizde yaygın olarak kullanılmasa da ABD’de Başkanlık seçimlerinde toplanan ‘bağışlar’ kampanyaların devamlılığına ve etkinliğine büyük katkı sağlamaktadır.

Bu bağışlar ise partilerin veya adayların internet siteleri veya seçim bürolarında, gönüllülerin küçük miktarda olsa yaptığı bağışlardan oluşmaktadır. 2008 Başkanlık seçiminde Barack Obama sayıları büyük miktarlara ulaşan özellikle genç gönüllüleri sayesinde 2007 yılının ilk çeyreğinde 24. 8 milyon $ tutarında bağış toplamıştır (Türkiye Newsweek Sayı.3, 2008: 20). Elde edilen bağışlar sayesinde kampanya süresince kitle iletişim araçlarından yaygın ve uzun süreli yararlanılması, Obama’nın ABD’nin ilk siyahî başkanı olmasına katkı sağlamıştır.

Politik pazarlamanın; seçim dönemleri ve sonrasında kesintisiz olarak, siyasi parti, siyasi aday ve/veya fikrin potansiyel seçmen kitlesine uygunluğunu sağlamak, en geniş alanda kamuya tanıtılmasını sağlamak, kamunun ihtiyaçları ve taleplerinden hareketle kamu yararına proje ve hizmetlerin üretilmesi, rakiplerden farkların ortaya konması ve parti veya aday için en geniş ve istikrarlı seçmen desteğinin sağlanması için bir program içerisinde gerçekleştirilen faaliyetler bütünü olduğu göz önünde bulundurulursa, özellikleri de aşağıdaki gibi sıralanabilir (Attilla, 1997: 16):

1. Politik pazarlama kesintisiz bir pazarlama süreci ve faaliyetidir.

2. Politik pazarlamanın konusu siyasi parti, siyasi aday veya taraftar bulunması istenen bir fikrin/ideolojinin pazarlanmasıdır. Bu çerçeveye iktidarların (hükümetlerin) pazarlanması da dâhil edilebilir.

3. Politik pazarlama; pazarladığı ürünle (parti, aday, fikir), müşterisinin (seçmen, kamu) ortak bir payda ve yarar çevresinde bulunmasını sağlar. 4. Politik pazarlama; parti, aday veya fikrin en geniş kamusal alanda tanınması

ve destek bulması için çaba harcar.

5. Politik pazarlamanın sorumluluk alanları seçim dönemleriyle sınırlı kalmaz, seçim sonrası da devam eder.

Ticari pazarlamanın en önemli altı terimi: ürün, pazar, tüketici, farklılık, satış ve kar politik alanda kısaca analiz edildiğinde, politik pazarlamanın aşağıdaki niteliklerine de ulaşmış oluyoruz (Bongrad, 1991: 18):

• Ürün: Politik pazarlamada başarılı olması istenen ürün üç öğeden oluşur. Adayın fikirleri, bağlantıları ve adayın kendisi. Söz konusu olan bir global imaj, “kişiler-fikirler”dir, ürün ücretsizdir, ancak yapılacak seçim herkesin ortak geleceğini ilgilendirmektedir.

• Pazar: Politika alanında gerçek bir pazar yoktur, yalnızca “bir seçmen alıcı kitlesinden” söz edilebilir. Objektif ve somut bir talep yoktur, oy verme yaşındaki vatandaşlar vardır. Adayın savunduğu fikirlere bağlı olan politik pazarlama, müşterileri “nitelendirmeye” ve “nicelendirmeye” izin verir. Politik pazarlama, ilgili seçmenin beklentilerine en iyi cevap verecek aday profilini tanımlamaya da olanak sağlar.

• Tüketici: Politik pazarlama için tüketici her şeyden önce bir vatandaştır ve dikkatini çekip ilgi uyandırmak için ona, kendisinin, ailesinin, kentinin ya da ülkesinin geleceğini ilgilendirecek bilgiler sunmak gerekir.

• Fark yaratmak: Fark yaratmak, rekabet karşısında bir “artı” yaratmaktır. Politik pazarlamada, fikirler ve insanlar arasında ikili bir rekabet olgusu vardır. Fikirlerin birbirlerine olan üstünlüklerini göstermek güçtür. Daha çok, bir kişinin bir iletişim tarzıyla, kampanyasının organizasyonu ve sağlamlığıyla, kendi kişisel iletişim gücüyle farklılık yaratabilme kapasitelerine bağlıdır.

• Satış: Politik pazarlamanın işlevi bir kişinin bilgisini ve fikirlerini organize etmek, şöhretini oluşturmak, ölçmek ve son tahlilde aday lehine bir kabul olgusu başlatmaktır.

• Kazanç: Politik etkinlikten doğan ortak kazancı, önceden nicelendirmek mümkün değildir. Adayın kendisi için kazanç, seçilmesi ve böylelikle politik pazarlamada direkt bir kazanç sağlamasıdır.

Lees-Marshment siyasal pazarlama ve 2008 Yeni Zelanda Seçimleri ile ilgili çalışmasında, siyasal pazarlamanın ilkelerini şu şekilde açıklamıştır (Lees- Marhsment, 2009: 458 ):

• Pazar analizlerinin yapılması,

• Pazar odaklılığı sağlama, kabul etme veya arttırma, • Pazara yönelik geniş bir ürün geliştirmek,

• Ürün hedeflemesi, kaynaklar ve iletişim, • Rekabetin etkin yönetimi,

• Pazara ürünün sunulması,

• Pazar odaklı siyasal iletişim kurulması, • E- pazarlama kullanılması,

• Küresel bilgi transferi yoluyla çöümler uyarlanmalıdır.

Pazarlama her derde ilaç olan bir olgu değildir, fakat pazarlama süreci siyasi kampanyaların oluşturulması ve uygulanması için etkin ve verimli bir yöntemdir. Pazarlama süreci siyasal pazarlamaya; pazarlama analizleri, planları, uygulamaları ve siyasi kampanyaların kontrolü ile siyasi partilere yönelik değişik seçmenlerin ilgi, istek ve ihtiyaçlarının tanımlanması kabiliyetini sunar (O’Cass, 1996: 40).

Ayrıca siyasal pazarlama, sadece analitik bir çalışma alanı olarak değil ayrıca problem çözücü bir araç olarak önerilmektedir (O’Shaughnessy, 2001: 1052).