Piyasa Yapıcılarına Sağlanan Haklar

2.3.1.Birincil Piyasada Sağlanan Haklar

1) Piyasa Yapıcı “Türk DİBS Piyasa Yapıcısı” unvanını kullanabilir.

2) Piyasa Yapıcı ihalelere teminatsız katılır. İhaleyi kazanıp yükümlülüklerini yerine getirmeyen Piyasa Yapıcıya, Devlet İç Borçlanma Senedi İhalelerine Katılım Esaslarının 11. Maddesinde yer alan hususlar çerçevesinde yaptırımlar uygulanır. Katılım Esaslarında söz konusu maddenin değişmesi durumunda, yeni uygulama bu sözleşme için de geçerli olur.

3) Piyasa Yapıcı, ihalelerde rekabetçi olmayan teklif verebilir. Üst limit ilan edilmiş ihalelerde, rekabetçi olmayan tekliflerin karşılanması yoluyla yapılacak toplam ihraç tutarı söz konusu limitin %30’unu aşamaz. Piyasa Yapıcının vereceği rekabetçi olmayan teklif tutarı söz konusu yöntemle yapılacak azami satış tutarını aşamaz. İhale için üst limit ilan edilmemişse, Müsteşarlık herhangi bir oran açıklamadan uygun gördüğü miktarda satış yapabilir.

73

4) Piyasa Yapıcı ihale sonuçlarının açıklandığı andan itibaren valör günü saat 14:00’a kadar ihale sonrası teklif verebilir. İhale sonrası teklif yoluyla satış tutarı uygulamadaki ihale sistemine göre iki şekilde hesaplanabilecektir.

a) Tek fiyat ihale sisteminde her bir Piyasa Yapıcıya söz konusu tekliflerin karşılanmasıyla yapılacak satışların azami tutarı, Piyasa Yapıcının ihalede aldığı net tutarın (rekabetçi olmayan tekliflerin karşılanması yoluyla yapılan satışlar hariç) %20’si kadardır.

b) Çoklu fiyat ihale sisteminde ise her bir Piyasa Yapıcıya, ihalede oluşan ortalama fiyatın üstünde kalan (ortalama fiyat ve rekabetçi olmayan tekliflerin karşılanması yoluyla yapılan satışlar hariç) net teklifleri toplamının %40’ı kadar ortalama fiyat üzerinden ihale sonrası satış yapılır.

5) Müsteşarlık, para piyasalarında yapacağı nakit işlemlerini Piyasa Yapıcılar ile gerçekleştirir.

6) “TAP” satışlarına sadece Piyasa Yapıcılar katılabilir.

7) Halka arz yoluyla yapılacak DİBS ihraçlarına sadece Piyasa Yapıcılar aracılık edebilir.

8) 8) Geri alım ve değişim ihalelerine sadece Piyasa Yapıcılar katılabilir. 9) Piyasa Yapıcılar, Piyasa Yapıcılığı Danışma Kurulu toplantılarına iki temsilci

ile katılabilir.

10) Piyasa Yapıcılar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bünyesinde kurulmuş olan DİBS Ödünç İşlemleri Piyasası’nda DİBS ödünç alma ve verme işlemlerine taraf olabilirler ( Hazine ve Maliye Bakanlığı).

2.3.2. Merkez Bankası’nca Sağlanacak Haklar

Merkez Bankası’nın nihai amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat istikrarına ilişkin politikalarını da bu çerçevede yürüten bankanın destekleyici amacı finansal istikrardır. Finansal istikrarın koşullarından biri de döviz, tahlil/bono ve para piyasalarının sağlıklı ve etkin çalışmasıdır. Piyasa yapıcılığı sisteminin finansal piyasalarda derinleşmeyi sağlaması, fiyat istikrarı uyumlu olarak, piyasa yapıcılığı sistemini desteklemesi ve piyasa yapıcısı bankalara da açık piyasa işlemleri

74

çerçevesinde Türk lirası likidite imkanı sağlamaya katkısı çok önemlidir. Bu nedenle piyasa yapıcısı bankalara Merkez Bankası birtakım haklar tanımaktadır:

-Merkez Bankası piyasa yapıcılarına açık piyasa işlemelerinde ek bir likidite imkanı sağlayacak ve bu limit uygulanmaya başlamasından itibaren de ihraç edilen kıymetlerden, bankaların birincil piyasadan satın aldıkları %10’u kadar olup limitin tamamı da açık piyasa işlemlerinde kullanılabilecektir.

- Merkez Bankası, piyasa koşullarını da dikkate alarak ve diğer piyasa yapıcısı bankaların talepleri doğrultusunda uygun görülen DİBS ya da DİBS’ler için doğrudan alım ihaleleri açarak, alım işlemlerini kotasyon yöntemi ile de gerçekleştirebilecektir. Bir günde gerçekleştirilebilecek toplam DİBS alım miktarı piyasa yapıcısı bankalara tanınan ve yüzde 10’luk toplam likidite imkanının yarısı olan toplam DİBS satış imkanının en fazla yüzde 20’si kadar olabilecektir. (Merkez Bankası Basın Duyurusu, 3 Eylül 2002)

Böylece bu imkanın sağlanması piyasa yapıcılarının görevlerini etkin bir şekilde getirmesi ve bir piyasa yapıcısının da likidite sıkışıklığı durumunda DİBS satın alma zorunluluğunun olmamasından da açısından büyük önem taşımaktadır.

2.3.3. İkincil Piyasada Sağlanan Haklar

Merkez Bankası’nın piyasa yapıcılığı sistemini desteklenmesine yönelik bir diğer önemli adımını 24.02.2003 tarihinde DİBS Ödünç İşlemleri Piyasasının kurulması ile olmuştur. Burada Merkez Bankası’nın görevi aracılıktır. DİBS Ödünç İşlemleri Piyasası, ödünç DİBS vermek isteyen bankalara düşük risk ile ilave getirisi elde etme imkanı sağlarken, ödünç alacak taraftaki piyasa yapıcı bankaların ikincil piyasada kotasyon verme yükümlülüklerini kolaylaştırmasıdır. Çift taraflı kotasyon verme zorunluluğu piyasalarda DİBS’lerin likiditesini arttırması ve sonucunda da fiyat bulma mekanizmasını etkilemesiyle hem bu senetlere talep artacak hem de genel olarak da mali piyasalardaki vadelerin uzamasını sağlamaktadır.

75

Ödünç veren konumunda olan bankaların tekliflerinin işleme konulabilmesi için teklif edilen tutardaki DİBS’leri, ödünç DİBS almak isteyen piyasa yapıcı bankaların taleplerinin işleme konulabilmesi için ise teminata konu olacak DİBS’leri, Merkez Bankası gözetiminde bulundurmaları gerekmektedir. Böylece ikincil piyasada piyasa yapıcılara sağlanan haklar;

-Piyasa yapıcılar, Merkez Bankası gözetiminde kurulan DİBS Ödünç İşlemleri Piyasası’nda DİBS ödünç alma/verme işlemlerine taraf olabilirken, diğer bankaların ise sadece borç veren taraf olmasıdır,

-Piyasa yapıcılarının İMKB Tahvil ve Bono Piyasası’ndaki işlemlerden düşük oranda komisyon alınmasıdır. Merkez Bankası’nın verdiği bu destek mevcut açık piyasa işlemleri için uygulanacak olan Hazine ve piyasa yapıcı bankalar arasında düzenlenen sözleşmelerdir (Yılmaz, 2005:71-72).

Birincil aracılara verilen yükümlülüklere karşılık olarak ikincil piyasada piyasa yapıcılığı görevlerini yerine getirebilmeleri için bazı işlemlerde belli oranda açık açık pozisyon bulundurabilmesi, menkul kıymet ödünç alabilmesi veya merkez bankasından ayrıcalıklı finansman sağlayabilme hakkı verilmesi gibi imkanlar sunulmuştur (Uysal, 2009:8)