TTK m. 467/2’ye göre; şirketin, alım ve değiştirme hakkı sahiplerini, sermaye artırımı yapması, yeni değiştirme veya alım hakları tanıması veya başka bir yolla kayba
724
Bahtiyar, Ortaklıklar Hukuku, s. 281; Biçer, s. 253; Kaya, s. 124; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 293; Moroğlu, İptal Davaları, s. 27 vd. Alım ve değiştirme haklarının kullanılmasından sonra, şartlı
sermaye artırımına olanak veren genel kurul kararının iptal edilmesinin, hak sahiplerini hiçbir şekilde etkilemeyeceği, artık şirketin ortağı olmuş kişilere bu şekilde farklı muamele yapılmasının eşit işlem ilkesine aykırı hareket teşkil edeceği yönünde bkz. Çevik, s. 660; Kaya, s. 125;
Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, N. 748.
725
Gerekçe, m. 467/1; Biçer, s. 254; Kaya, s. 215. 726
Gerekçe, m. 467/1; Biçer, s. 254; Kaya, s. 215. 727 Gerekçe, m. 467/1; Biçer, s. 254; Kaya, s. 215.
126 uğratması kural olarak mümkün değildir. Ancak şirket, değiştirme fiyatı sahiplerine uygun bir denkleştirme sağlar ya da aynı şekilde, pay sahiplerinin haklarını da kayba uğratırsa alım ve değiştirme hakkı sahiplerini de kayba uğratabilmesi mümkündür.
Alım ve değiştirme hakkı sahiplerinin kayıplarının denkleştirilmesinde kullanılabilecek olan çeşitli yöntemler mevcuttur. Alım ve değiştirme fiyatının indirilmesi bu yöntemlerden biridir. Değiştirme fiyatının indirilmesinde amaç, sonraki ihraç bedelinin alım ve değiştirme fiyatının altına düşmesine karşı alım hakkı sahiplerine koruma sağlamaktır728.
Kanun’da alım hakkı sahiplerini korumak için “uygun bir denkleştirme” ifadesi kullanılmıştır. Ancak bu uygun denkleştirmenin ne olabileceği konusunda Kanun’da açıklık yoktur. Alım veya değiştirme hakkı sahiplerine yeni payları almada önceliğin sağlanması, tahviller üzerinde önerilmeye muhatap olma hakkının tanınması ve nakit tazminat ödeme gibi yöntemler uygun denkleştirme örnekleri olarak sayılabilir729. Alım ve değiştirme hakkı sahiplerinin uğradıkları kaybın denkleştirilmesi için uygun görülen yöntem ve yapılan denkleştirme hesabı tahvil ihraç sözleşmesinde belirtilmelidir730.
728 Kaya, s. 207; Saraç, s. 214. 729 Kaya, s. 209; Saraç, s. 214. 730 Saraç, s. 214.
127
SONUÇ
Şartlı sermaye artırımı, alım ve değiştirme hakkı sahiplerinin, piyasa koşullarını uygun gördükleri zamanda, bu haklarını kullanarak şirketin ortağı haline geldikleri, sermayenin bu şekilde uzun bir zaman dilimi içinde yavaş yavaş arttığı bir sermaye artırım yöntemidir. 6102 sayılı Kanun ile hukuk sistemimize giren şartlı sermaye artırımı, anonim şirketlere ihtiyaç duyduğu anda ve oranda sermayesini artırarak nakit ihtiyacını azaltma fırsatı vermektedir. Çalışmamız sonucunda şartlı sermaye artırımı ile ilgili vardığımız sonuçları şu şekilde sıralamamız mümkündür:
1. Öncelikle şartlı sermaye artırımının niteliği belirlenmelidir. Kanaatimizce şartlı sermaye, bir sermaye sistemi değil, bir sermaye artırım yöntemidir. Çünkü şartlı sermaye uygulaması ile sermayenin artırılabilmesi için her artırımda yeni bir genel kurul kararına ihtiyaç vardır. Pay senedi ile değiştirilebilir tahvil sahipleri ile çalışanlar, ancak bu kararda belirlenen süre boyunca alım ve değiştirme haklarını kullanabilirler. Başka bir ifadeyle, şartlı sermaye uygulaması süreklilik arz etmez. Süreklilik arz etmeyen, geçici olan bir durumun da sistem olarak nitelendirilmesi doğru değildir.
2. Şartlı sermaye artırımına katılabilecek olan çalışanların, sadece şirkette iş sözleşmesiyle çalışan işçiler değil, şirkete vekâlet sözleşmesiyle bağlı olarak çalışanları da kapsayacak şekilde geniş yorumlanması gerekmektedir. Buna karşın şirketin eski çalışanlarının şartlı sermaye artırımına katılmasının şirket açısından bir faydası olmayacaktır. Çünkü çalışanları şirketin ortağı yapmanın başlıca amacı, çalışanları motive etmek ve başarılı çalışanların şirketten ayrılmamasını ekonomik yoldan sağlamaktır. Şirkette daha önce çalışmış, şartlı sermaye kabul edildiğinde çalışmayan birinin şirketin ortağı yapılmasında bu amaçlara ulaşılamayacağı için bu hükmün eski çalışanları da kapsar şekilde yorumlanmaması gerekir.
3. Şartlı sermaye artırımında sermaye taahhüdünü düzenleyen TTK m. 468/2’ye göre taahhüt, ancak para yatırılması veya takas yoluyla bir mevduat veya katılım bankası aracılığıyla yerine getirilebilir. Bu yüzden şartlı sermaye artırımında ayni ifa mümkün olmamalıdır. Her ne kadar pay senetlerinin karşılığını oluşturan bedeller teminat altına
128 alındığında muvazaa tehlikesi ortadan kalksa da, ayni sermayeye değer biçilmesi gibi prosedürler bankanın ve şirket yönetim kurulunun sorumluluğunu artıracağı için, şartlı sermayenin kabul edilmesindeki temel amaç olan basitlik ve sadelik zedelenecektir.
4. Şartlı sermaye artırımının amacı ve faydaları incelendiğinde, bu yöntemin uygulama alanlarını düzenleyen TTK m. 463’te değişiklik yapılması gerektiği sonucuna ulaştılmaktadır. TTK m. 463’ün yürürlükteki düzenlemesinde alım ve değiştirme hakkına sahip olduğu kesin olan gruplar, sadece değiştirilebilir tahvil sahipleri, tahvil benzeri borçlanma araçlarının sahipleri ve şirket çalışanlarıdır. Oysa şartlı sermaye artırımının, şirket birleşmeleri, pay sahibi opsiyonları ve seçimlik kar payında uygulanması da faydalıdır. Bu yüzden yapılacak bir düzenleme ile bu durumlarda da şartlı sermaye artırımına gidilebileceğinin kabul edilmesinin gerektiği kanaatindeyiz. Ayrıca TTK m. 463 pay sahipleri, yönetim kurulu üyeleri ve şirket alacaklılarını da kapsar şekilde genişletilmelidir.
5. TTK m. 463/1’in gerekçesine göre ticaret siciline tescil edilmiş olan şartlı sermaye artırımı kararının ilanı şart değildir. Bunun sebebi gerekçede, sermayenin genel kurulun kararıyla artmadığı ve bu durumun üçüncü kişileri yanıltacağı endişesi olarak ifade edilmiştir. Oysa TTK m. 36/3’e göre Kanun’un tescilini öngörmüş olduğu bir husus, tescil edilmişse üçüncü kişiler artık o hususu bilmediklerini ileri süremez. Bu durumda şartlı sermaye artırımının kabul edildiğine dair genel kurul kararını da herkesin bildiği varsayılmaktadır. Bu da üçüncü kişilerin yanılgıya düşme tehlikelerinin devam ettiği anlamına gelir. Ayrıca ticaret siciline tescil edilen hususlar Kanun’da veya TTK m. 26’ya göre çıkarılacak yönetmelikte aksine bir hüküm bulunmadığı sürece ilan edilmelidir (TTK m. 35/3). Şartlı sermaye artırımı kararının ilanının zorunlu olmadığı ise ne Kanun’da ne de Kanun’un 26’ncı maddesine göre çıkarılan Ticaret Sicil Yönetmeliği’nde yazmakta, sadece madde gerekçesinde yazmaktadır. Bu yüzden ticaret siciline tescil edilen şartlı sermaye artırımı kararı ilan da edilmelidir.
Sonuç olarak, kanunun düzenlenmesinden kaynaklanan bazı eksikliklere rağmen şartlı sermaye artırımı müessesesinin Türk hukuk sistemine girişinin faydalı olduğu ve anonim şirketlerin sermaye ihtiyacını karşılamada etkin olarak kullanılacağı kanısındayız.
129
KAYNAKÇA
AKIN, Murat Yusuf: Kayıtlı Sermayede Rüçhan Hakkının Sınırlandırılması veya İlgilinin
Bu Hakkı Kullanımdan Yoksun Bırakılmasındaki Kıstaslar, Prof. Dr. Reha Poroy’a Armağan, İstanbul 1995, s. 7 vd.
AKÜNAL, Teoman: Anonim Ortaklıklarda Pay Sahiplerinin Yeni Pay Alma Hakkı,
Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 1969, S. 5, s. 257 vd.
ALTAŞ, Soner: Yeni TTK’ya Göre Anonim Şirket Genel Kurul Toplantısında Bakanlık
Temsilcisi Bulundurulması, Toplantının Ertelenmesi ve Online Genel Kurul, Yaklaşım Dergisi, Mart, 2012, http://www.ticaretkanunu.net/makale-19/ Erişim Tarihi: 20.3.2013.
ANSAY, Tuğrul: Anonim Şirketler Hukuku, Ankara 1975. ARKAN, Sabih: Ticari İşletme Hukuku, Ankara 2011. ARSLAN, İbrahim: Şirketler Hukuku Bilgisi, Konya 2007.
ARSLANLI, Halil: Anonim Şirketler I, Umumi Hükümler, İstanbul 1959, 1960. AYDIN, Alihan: Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Edinmesi, İstanbul 2008.
AYOĞLU, Tolga: Halka Arz Kavramı ve Halka Arza Aracılık Sözleşmeleri, İstanbul
2008.
AYTAÇ, Zühtü: Anonim Ortaklıklarda Rüçhan Hakkı, Ticaret Hukuku ve Yargıtay
Kararları Sempozyumu II, Ankara 1985, s. 293 vd.
BAHTİYAR, Mehmet: Anonim Ortaklık Anasözleşmesi, İstanbul, 2001. (Anasözleşme) BAHTİYAR, Mehmet: Anonim Ortaklıkta Kayıtlı Sermaye Sistemi ve Sermaye Artırımı,
130
BAHTİYAR, Mehmet: Anonim Ortaklıkta Payların Üçüncü Kişilere Satılması
Durumunda Diğer Ortaklara Önalım Hakkı Tanıyan Anasözleşme Hükümleri ve Etkileri, Makaleler I, İstanbul 2008, s. 307 vd. (Önalım Hakkı)
BAHTİYAR, Mehmet: Kayıtlı Sermaye Sisteminden Çıkma ve Çıkarılma, Makaleler I,
İstanbul, 2008 s. 77 vd. (Çıkma)
BAHTİYAR, Mehmet: Ortaklıklar Hukuku, İstanbul 2012. (Ortaklıklar Hukuku)
BAHTİYAR, Mehmet: TTK Tasarısında Kayıtlı Sermaye Sistemi, Makaleler II, İstanbul
2008 s. 237 vd. (Tasarıda Kayıtlı Sermaye)
BATTAL, Ahmet: Güven Kurumu Nitelendirmesi Işığında Bankaların Hukuki
Sorumluluğu, Ankara 2001.
BİÇER, Levent: Anonim Şirketlerde Şartlı Sermaye, İstanbul 2010. BİLGE, Mehmet Emin: Ticaret Sicili, İstanbul 1999.
BOZKURT, Tamer: Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2012.
ÇAĞLAR, Hayrettin: Anonim Şirketlerde Esas Sermayenin Azaltılması, Ankara 2010. ÇELİK, Nuri: İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2009.
ÇELİKTAŞ, İlyas: Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını İktisabı, İstanbul 2006. ÇEVİK, Orhan: Anonim Şirketler, Ankara 2002.
DEMİRKAN, Senem: Çalışanları Hisse Senedi Edindirme Planları ve Türkiye İçin
Öneriler, Sermaye Piyasası Kurulu Yeterlilik Etüdü, Ankara 1999.
DİNLER, Zeynel: İktisada Giriş, Bursa 2000.
DOMANİÇ, Hayri: Anonim Şirketler, İstanbul 1988.
131
ERDEM, Ercüment: Pay Senetleri ile Değiştirilebilir Tahviller, Dokuz Eylül Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Kudret Ayiter Armağanı, C. III, 1987, S. 1-4, s. 703 vd.
EREN, Fikret: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, İstanbul 2003.
FETTAHOĞLU, Abdurrahman: İşletmecilik Finans İlkeleri, İstanbul 2010.
GÖKSOY, Can: Anonim Ortaklıkta Pay Sahibinin Yeni Pay Alma Hakkının Kaldırılması,
Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, C. 1, s. 363 vd.
GÜZEL, Ali/OKUR, Ali Rıza: Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul 2002.
HACIMAHMUTOĞLU, Sibel: AT ve Türk Hukukunda Anonim Ortaklığın Karar Alma
Sürecinde Yönetim Kurulunun Yapısı ve Çalışanların Katılımı, Ankara 2008.
HAFTACI, Vasfi: Temel Muhasebe, İzmit 2007.
HELVACI, Mehmet: Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyesinin Hukuki Sorumluluğu,
İstanbul 2001.
İMREGÜN, Oğuz: Anonim Ortaklıklar, İstanbul 1989.
KARAHAN, Sami: Anonim Ortaklıklarda İmtiyazlı Paylar ve İmtiyazların Korunması,
İstanbul 1991. (İmtiyazlı Paylar)
KARAHAN, Sami: Ticari İşletme Hukuku, Konya 2012.
KARSLI, Muharrem: Sermaye Piyasası, Borsa, Menkul Kıymetler, İstanbul 1994. KAYA, Arslan: Sermaye Artırımı, 40. Yılında Türk Ticaret Kanunu, İstanbul 1997. KAYA, Mustafa İsmail: Şartlı Sermaye Artırımı, Ankara 2009.
KENDİGELEN, Abuzer: Anonim Ortaklıkta Yönetime Katılma Haklarında İmtiyaz,
132
KILIÇOĞLU, Ahmet: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2010. KIRCA, İsmail, Hukuki Yönüyle Borsa Opsiyon İşlemleri, Ankara 2000. KUBİLAY, Huriye: Hisse Senetleriyle Değiştirilebilir Tahviller, Ankara 1986. MOROĞLU, Erdoğan: Anonim Ortaklıklarda Esas Sermaye Artırımı, İstanbul 2003. MOROĞLU, Erdoğan: Sermaye Artırımı Yoluyla Halka Açılma ve İptal Davaları,
Makaleler II, İstanbul 2006, s. 27 vd. (İptal Davaları)
MOROĞLU, Erdoğan: Ticaret Ortaklıklarına Sermaye Olarak taşınmaz Mal veya Bunun
Üzerindeki Bir Hakkın Konulması Taahhüdü, BATİDER, C. V, 1969, S.2, s. 245 vd. (Taşınmaz Mal)
MOROĞLU, Erdoğan: Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Ortaklıkta Genel Kurul
Kararının Hükümsüzlüğü, İstanbul 2012. (Hükümsüzlük)
MOROĞLU, Erdoğan: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile Yürürlük ve Uygulama Kanun
Tasarısı Taslağı, Değerlendirme ve Öneriler, Ankara 2006. (Tasarı)
OĞUZMAN, Kemal/BARLAS, Nami: Medeni Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel
Kavramlar, İstanbul 2008.
OMAĞ, Merih Kemal: Anonim Şirketler Hukukunda Eşit İşlem İlkesi, Mukayeseli Hukuk
Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 1 vd.
ÖZDAMAR, Mehmet: Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisap Etmesi, Ankara
2005.
ÖZTAN, Bilge: Medeni Hukukun Temel Kavramları, Ankara 2006. ÖZTAN, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2007.
POROY, Reha: Değiştirilebilir Tahviller, Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan,
133
POROY, Reha/TEKİNALP, Ünal: Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, İstanbul 2007. POROY, Reha/TEKİNALP, Ünal/ÇAMOĞLU, Ersin: Şirketler ve Kooperatif Hukuku,
İstanbul 2000.
PULAŞLI, Hasan: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2007.
PULAŞLI, Hasan: Şarta Bağlı İşlemler ve Hukuki Sonuçları, Ankara 1989. (Şarta Bağlı
İşlemler)
PULAŞLI, Hasan: Şirketler Hukuku, Adana 2005.
PULAŞLI, Hasan: Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim Şirketlerde Sermaye
Artırımı, BATİDER, C. XXIII, S. 4, s. 35 vd, Aralık, 2006.
SARAÇ, Tahir: Anonim Şirketlerde Şarta Bağlı Sermaye Artırımı, Ankara 2009. SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk, Genel Bölüm, İstanbul 2004.
Sinerji Mevzuat ve İçtihat Programı.
SİRMEN, Lale: Türk Özel Hukukunda Şart, Ankara 1992. SÜMER, Haluk Hadi: İş Hukuku, Konya 2006.
SÜZEK, Sarper: İş Hukuku, İstanbul 2009.
TANDOĞAN, Haluk: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, I, Ankara 1985. TEKİL, Fahiman: Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 1997.
TEKİNALP, Ünal: İmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Toplantısının Onaylama Kararı, İktisat ve
Maliye, C. XXII, S. 12. (İmtiyazlı Pay)
TEKİNALP, Ünal: İşçi ve Müstahdemler Yararına Yardım Akçeleri ve Yardım Vakıfları,
134
TEKİNALP, Ünal: Sermaye Piyasası Hukukunun Esasları, İstanbul 1982. (Sermaye
Piyasası)
TEOMAN, Ömer: Anonim Ortaklıkta İptal Edilebilir Genel Kurul Kararlarının
Doğrulanması, Otuz Yıl Ticaret Hukuku, Tüm Makalelerim, C. I, 1972-1982, İstanbul 2000, s. 1 vd.
TÜRK, Hikmet Sami: Anonim Ortaklıkların Sermaye Yapısı, MHB, Prof. Dr. Gülören
Tekinalp’e Armağan, Yıl: 23, S. 1-2, 2003, s. 769 vd. (Sermaye Yapısı)
TÜRK, Hikmet Sami: Ticaret Ortaklıklarının Birleşmesi, Ankara 1986.
Türkiye Barolar Birliği, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Toplantıları, I-II-III, Ankara, 2008
UZUNHASANOĞLU, Defne: Şarta Bağlı Sermaye Artırımına İlişkin Yeni Türk Ticaret
Kanunu’ndaki Düzenlemeler, Sermaye Piyasası Kurulu Araştırma Raporu, 2006.
YASAMAN, Hamdi: Anonim Ortaklıkların Birleşmesi, Ankara 1987. (Birleşme)
YASAMAN, Hamdi: Anonim Ortaklıkların Birleşmesinde Sermaye Artırım Sorunu,
İktisat ve Maliye, C. XXVII, 1981, S. 10, s. 356 vd. (Sermaye Artırımı)
YILDIZ, Şükrü: Anonim Ortaklıklarda Yeni Pay Alma Hakkı, İstanbul 1996. (Yeni Pay) YILDIZ, Şükrü: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, Konferans, Bildiriler, Tartışmalar, 13-14
Mayıs 2005 Ankara. (Tasarı)
YILMAZ, Mustafa Kemal: Hisse Senedi Opsiyonları İstanbul Menkul Kıymetler