Pastoral Yaşamın Betimlendiği Mozaikler

Antiokheia ve yakın çevresinde pastoral yaşamın betimlendiği bir mozaik tespit edilmiştir. Konstantin Villası Mozaiği olarak bilinen ve çeşitli panellerden oluşan bu mozaikte tespit edilen üç panel üzerinde, pastoral yaşamla alakalı bazı yapı betimlemeleri görülmektedir.

40 _{Clarke’ın aktardıklarına göre, bazı bilim adamları ikinci Pompei stilinin sahne dekorasyonundan}

türediğini düşünmektedir. Özellikle, Boscoreale cubiculum’undaki resimlerin, bir villa resminden çok, tiyatrodan alınan trajik, komik ve satirik sahneleri hatırlattığı vurgulanmıştır. Dolayısıyla, bu bilim adamları aynı zamanda, ikinci stilde tasvir edilen tiyatro binalarının, gerçek yapıların tasvirleri olduğunu da iletmektedir (Clarke 1991: 47).

54

4.2.3.1. Konstantin Villası’ından Pastoral Temalı Mozaik Panelleri

1933-1936 yılları arasında Daphne’de sürdürülen kazı çalışmaları sırasında, 3 odalı bir villa açığa çıkarılmıştır. Villanın triclinium’unu (1 no.lu oda) süsleyen zemin mozaiğinin hemen alt bölümünde bir I. Konstantinus (MS 306-337) sikkesi bulunmasından dolayı, hem villaya “Konstantin Villası” adı verilmiş, hem de mozaiğin MS 4. yüzyıldan önceye tarihlenemeyeceği öngörülmüştür (Stillwell 1938: 198; Levi 1947: 226-253). Konstantin Villası Mozaiği, günümüzde Louvre Müzesi’nde sergilenmektedir.

Triclinium’da bulunan ve 12.50 x 8.30 m boyutlarındaki mozaiğin 41 bordürünü süsleyen çeşitli paneller arasından, kazı raporlarında A-E-K harfleriyle kodlanan ve pastoral temaların işlendiği üç panelde çeşitli yapı tasvirleri mevcuttur. Bu bölümde paneller, yine aynı harf koduyla incelenecektir.

A – Paneli

A panelinde işlenen pastoral sahnenin merkezinde, bir çoban, çeşitli hayvanlardan oluşan sürüsünü otlatır vaziyette betimlenmiştir42 _{(Resim 54). Panelin solunda ise, ağacın} hemen yanında, perspektifte 4/3 profilden tasvir edilmiş, kırma çatılı bir yapı bulunmaktadır (Çizim 16). Yapının çatısında eğik siyah çizgilerle aralarındaki boşluk vurgulanmaya çalışılan kırmızı kiremitler görülmektedir. Çatıda yine bir akroter vardır. Yapının alınlığında, beyaz tessera’larla işlenmiş dikdörtgen bir açıklık tasvir edilmiştir. Ancak bu açıklık, yapıyla aynı oranda düz değil biraz orantısız bir biçimde gösterilmiştir.

41 _{Mozaik iki farklı bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler, doğuda geniş kare bölüm ve batıda küçük}

dikdörtgen bölüm olarak adlandırılmışlardır. A, E ve K panelleri, geniş kare bölümün bordürünü süslemektedir. Mozaiğin merkezi panosunda, sekizgen bir havuz olan bu bölümde, havuzun etrafında ikizkenar yamuk şeklinde dört farklı panel mevcuttur. Mozaiğin bordüründe aralıksız işlenmiş, geometrik süslemeler vardır ve bu süslemeler, neredeyse tüm alanı kaplayan geniş figürlü bölümü sarmaktadır. Mozaiğin üç tarafındaki dikdörtgen panellerde, pastoral sahneler, kuşlar ve bitkiler betimlenmiştir. Bu paneller, merkeze doğru bakar vaziyette konumlandırılmışlardır. Mozaiği iki bölüme ayıran bordürdeki üç panelde, Eros’lar betimlenmiştir ve bu panellerde merkeze doğru bakar vaziyette konumlandırılmışlardır. Mozaiğin, küçük dikdörtgen bölümündeki panellerin çoğu tahrip olmuştur. Köşelerde bulunan kare formlu panellerde ise, soyut fikirlerin personifikasyonları büst şeklinde betimlenmiştir. Bu personifikasyonlar aynı zamanda yazıtlarla etiketlenmiştir. Merkezdeki sekizgen havuzu çevreleyen ikizkenar yamuk şeklindeki panellerde ise, av sahneleri betimlenmiştir ve bu av sahnelerini saran bitkisel motifler mevcuttur. Ayrıca bu dört panellerin her birinin arasında, dört mevsim personifikasyonları görülmektedir. Mozaik hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. (Stillwell 1938: 197-200; Levi 1947: 226-253).

42 _{Çoban, sağ eliyle tuttuğu bir müzik aletini çalmaktayken, sol elinde ise bir sepet taşımaktadır. Koyun ve}

keçilerden oluşan dört hayvan otlarken betimlenmiştir. Sol bölümdeki yapının önünde ise, dibinde çalılık bitmiş olan bir ağaç görülmektedir. Aynı ağaç panelin sağında da tasvir edilmiştir ancak, tahribattan dolayı üst dalları tam görülememektedir.

55 Yapının yan bölümünde ve ön cephesinde, aynı biçimde dört kare ve siyah renkli pencereler görülmektedir. Yine ön cephesinde, neredeyse bu bölümün tamamını kaplayan, yapının boyutuyla orantısız büyüklükte bir kapı vardır. Yapının zemini, siyah renkle vurgulanmıştır. Bu zeminin altında, daha açık renkle vurgulanan bir yükselti görülmektedir. Buradaki tasvir bir podyuma işaret ediyor olabilir.

E – Paneli

E panelinin orta bölümünde bir çoban, sağ bölümünde çobanın otlattığı hayvanlar, sol bölümünde ise A panelindeki yapıya oldukça benzer bir yapı betimlemesi görülmektedir43 _{(Resim 55 – Çizim 17). Bu sahnede de pastoral bir tema işlenmiştir.} Yapının semerdam çatısında, A panelindeki yapıdan farklı olarak beyaz yatay çizgiler de kullanılmıştır, ancak genelde olduğu gibi yine kırmızı tessera’larla kiremitlerle kaplı olduğu da vurgulanmıştır. Çatıyı yapıdan ayıran bölümde, siyah, beyaz, kırmızı tek çizgilerle oluşturulan bir korniş vurgusu da mevcuttur. Ayrıca yapının alınlığı, beyaz

tessera’larla işlenmek suretiyle, beyaz bir çerçeveyle kaplanmıştır. Yapının ön

cephesinde, geniş ve büyük bir kapı bulunmaktadır. Siyah renkle işlenen bu bölüm, muhtemelen kapının açık olduğunu vurgulamak amacıyla bu şekilde tasvir edilmiştir. Kapının üst bölümünde iki, yapının yan bölümünde ise üç pencere tasviri mevcuttur. Yapının semerdam çatısının her iki köşesinden inen siyah çizgiler, alt bölümde birleşerek kapının alt kısmını oluşturmaktadır.

A ve E panelinde betimlenen yapıların, özellikle E panelinde betimlenen çobanın hayvanları yapıya doğru yöneltmesinden yola çıkarak horreum olarak nitelemek doğru bir önerme olabilir44_.

K – Paneli

K panelinin merkezinde, diğer iki panele göre farklı tarzda tasvir edilmiş bir yapı betimlemesi yer almaktadır (Resim 56). Panelin sağ bölümünde ise, bir çobanın, siyah bir

43 _{Panelin merkezinde betimlenen çobanın, yüz hatlarından oldukça yorgun olduğu anlaşılmaktadır. Sol}

elinin kıyafeti altından çıktığı ve sopasını tuttuğu görülür. Sağ eliyle ise, iki ağacın ortasında otlayan hayvanlarını, sol bölümde betimlenen yapıya doğru yöneltmeye çalışmaktadır. Yapının arkasında betimlenen çalılıkların gölgesinin, hemen diğer tarafa düştüğü görülür. Bu gölge, zeminde bir karaltı ile gösterilmeye çalışılmıştır. Yapının arkasında ise, düz bir formla gösterilen, direk veya sütun biçimli bir öğe mevcuttur.

44 _{Mozaikte betimlenen yapılar her ne kadar basit bir biçimde tasvir edilseler de, mimari özellikleriyle bu}

56 keçiden süt sağdığı görülmektedir45_{. Bu sahnede, yine perspektifte 4/3 profilden} gösterilmiş, dikdörtgen formlu ve düz çatılı bir kompleks yapı mevcuttur (Çizim 18). Diğer iki paneldeki yapıdan farklı olarak, yapının arka duvarının ötesinde yuvarlak formlu, konik çatılı bir kulenin de bu yapıya eşlik ettiği görülmektedir. Bu haliyle bir çiftlik kompleksini andıran yapı, bu çalışmada yer alan mozaiklerde tasvir edilen çiftlik evlerinden farklı olarak biraz daha basit formludur. Dikdörtgen formlu ana yapının düz çatısı mazgallıdır. Yapının ön cephesinde iki, yan bölümünde ise üç dikdörtgen pencere mevcuttur. Yapının kapısı, diğer panellerdeki yapıların kapılarından farklı olarak yarı açık bir biçimde tasvir edilmiştir. Bu açıklık, yapının gövdesiyle aynı renkteki kapının hemen solunda, siyah tessera’larla vurgulanan tek çizgi karanlık bölümle vurgulanmıştır. Yapının arka bölümünde, duvarla bitişik tasvir edilen konik çatılı kulenin, izleyiciye bakan bölümünde üç pencere tasviri mevcuttur. Bu kule, muhtemelen komplekste bulunan bir silo’yu sembolize etmektedir. Kompleksin sol bölümüne doğru, tessera’ların farklı bir biçimde işlenmesiyle oluşturulan bir yükselti üzerindeki ağacın yanında tek bir sütun tasviri görülmektedir. Panelde betimlenen bu kompleks, basit formlu bir çiftlik evi izlenimi vermektedir.