BÖLÜM VII SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Fotoğraf 5.9. Pastal kesme ünitesi
5.2 Çalışmada Kullanılan SimaPro 8.0.4 Yazılımı
Bu tez çalışmasında interaktif sonuç analizi ile şeffaf sonuçlar elde edilebilmesi, yeni veriler ile sık sık güncellenmesi, doğru ve hızlı hesap yapması, teknik destek gibi özelliklerinden dolayı PRè Consultants adlı bir Hollanda firmasının ürünü olan SimaPro 8.0.4 yazılımı kullanılmıştır.Bu tez çalışmasında kullanılan SimaPro 8.0.4 yazılımıFEB 2014/24-BAGEP Projesi kapsamında temin edilmiştir.
YDD için SimaPro 8.0.4 programı dizüstü bir bilgisayara kurulmuş, program açılarak proje adı girişi yapılmıştır. SimaPro 8.0.4 ilk açıldığında projenin adının verildiği sayfa açılmaktadır. Projenin adı “Pamuklu Çarşaf” olarak programa girilmiştir. Şekil 5.2’de projenin adının girişinin yapıldığı program görüntüsü verilmiştir.
Kaydedilen proje adına giriş yapılır.Açılan proje ekranının solunda Şekil 5.3’de görüldüğü gibi; hedef ve kapsam (Goal and scope), envanter (Inventory), etki değerlendirmesi (Impact assessment) ve yorum (Interpretation) aşamaları yer alır.
Şekil 5.2. Programın ilk açılış görüntüsü ve proje oluşturma
Şekil.5.3. SimaPro 8.0.4yazılımının yapısı
Hedef ve kapsam aşaması, raporlama açısından çok sayıda veri tabanının bulunduğu ve fonksiyonel birim, ürün, çalışmanın amacı vb. verilerin girildiği aşamadır. Bu aşamada envanterden seçilecek olan verinin çalışmaya uygunluğunun belirlenebilmesi için gereken zaman, coğrafi kapsam, temsil edilen teknoloji gibi veri kalitesi gereksinimleri
de bulunmaktadır.Bu çalışmada veri tabanı olarak Ecoinvent 3.0veri tabanı bilgileri kullanılmıştır.
Envanter aşamasında ise, çok sayıda veri bulunmaktadır. Hedef ve kapsam aşamasında seçilen veri tabanında bulunan verilerden en uygun olan seçilerek programda ekranın sol kısmında envanter başlığının alt başlıkları içerisindeki Prosesler (Processes) başlığı altında yeni prosesler oluşturulur (Şekil 5.4).
Şekil 5.4. Envanter kısmından ürüne ait proses ve materyallerin oluşturulduğu ekran
görüntüsü
Şekil 5.5’de ise oluşturulan proses ve materyallerin birleştirilmesi ile meydana gelen ürün aşamalarına ait ekran görüntüsü verilmiştir.
Şekil 5.5. Pamuklu çarşaf için oluşturulan ürün aşamaları kısmına ait ekran görüntüsü
Life Cycle başlığı altında bulunan others kısmına pamuklu çarşaf için bir alt başlık açılmıştır ve ürüne ait bir YDD oluşturulmuştur (Şekil 5.6).
Şekil 5.6. Yaşam Döngüsü Değerlendirmesinin yapıldığı bölüme ait ekran görüntüsü
Etki değerlendirmesi aşamasında ise sayısal işlemlere dayanan çok sayıda metot bulunmaktadır. Bu metotlardan da en uygun olan seçilerek sistem/ ürün /yaşam döngüsü için karşılaştırma yapılır veya oluşturulmuş olan yaşam döngüleri değerlendirilir. SimaPro 8.0.4 yazılımında sistemlerin envanter analizlerinin hesaplanması için bir çok hesaplama metodu bulunmaktadır.
CML – IA baseline IMPACT 2002+ EDIP 2003 Ekolojik Kıtlık 2013 BEES + ReCiPe IPCC 2013 Ekolojik Ayakizi
Kümülatif Enerji İhtiyacı Sera Gazı Protokolü USEtox
Pfister at al 2010 Boulay at al 2014
SimaPro etki değerlendirme yöntemleri temel yapısı; 1. Karakterizasyon
2. Normalizasyon
3. Maliyet Değerlendirmesi 4. Ağırlıklandırma
5. Ek
Son dört adım ISO standardında isteğe bağlı bölümlerdir. Bu her zaman tüm metotlarda olmayabileceği anlamına gelmektedir. SimaPro’da yöntemler arasında ve bu adımlar arasında geçiş yapılabilmektedir(PRé. various authors, 2015).
Bu tez çalışmasında yaygın olarak kullanılan ve içerdiği etki grupları Çevre Mühendisliği alanındaki çalışma konularına daha uygun olan CML-IA baseline metodu seçilmiştir.Bu metotta envanter analizinden gelen verilerin CML- IA baseline etki değerlendirmesinde; karakterizasyon (characterisation) ve normalizasyon (normalisation) bölümleri bulunmaktadır.
5.2.1 CML-IA metodu
2001 yılında, CML (Leiden Üniversitesi Çevre Bilimleri Merkezi) öncülüğünde bir grup bilim adamı etki kategorileri ve etki değerlendirmesi aşaması için bir dizi
karakterizasyon yöntemleri önermiştir. CML-IA metodunda uygulanan etki değerlendirmesi yöntemi orta nokta yaklaşımı ile tanımlanmıştır. Normalizasyon bölümü vardır ancak ne ağırlıklandırma nede ekler kısmı CML-IA’da yer almaz.CML-IA baseline metodunun karakterizasyon bölümünde on tane etki kategorisi bulunmaktadırhttps://www.universiteitleiden.nl/en/science/environmental
sciences/research, 26.08.2016.
5.2.1.1 Sınıflandırma ve karakterizasyon
Abiyotik kaynak tüketimi
Abiyotik kaynak tüketimi YDD çalışmalarında doğal kaynakların tüketilmesini ifade eden bir etki kategorisidir. Küresel,bölgesel ve yerel etki boyutuna sahiptir ve kullanılan mineral miktarını ve kullanılan fosil yakıt miktarını ifade eder. YDD çalışmalarında kaynak tüketimi kg Sb (antimon) cinsinden ifade edilir. Bu gösterge büyük bir coğrafyayı kapsamayıp küresel ölçektir(PRé. various authors, 2015).
İklim değişikliği
İklim değişikliği insan sağlığı, ekosistem sağlığı ve maddi refah üzerine olumsuz etkilerde bulunur. İklim değişikliği havaya salınan sera gazları ile ilgilidir. IPCC tarafından geliştirilmiş karakterizasyon faktörleri kullanılmaktadır. Faktörler kg karbondioksit / kg emisyon cinsinden 100 yıllık zaman dilimi için Küresel Isınma Potansiyeli (GWP100), olarakifade edilmiştir. Bu gösterge büyük bir coğrafyayı kapsamayıp küresel ölçektir (PRé. various authors, 2015).
Strotosferik Ozon Tabakası incelmesi
Stratosfer tabakasında ki UV-B ışınları yeryüzüne çok çabuk ulaşır. Bu ışınlar, insan sağlığı, hayvan sağlığı, karasal ve sucul ekosistemler, biyokimyasal döngüler üzerine ve malzemeler üzerine zararlı etkileride bulunabilir. Bu kategorinin çıkış noktası küresel ölçeklidir. Bu karakterizasyon modeli Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından geliştirilen ve farklı gazların ozon tüketme potansiyelini tanımlar (kg CFC-11 eşdeğeri / kg emisyon)(PRé, various authors, 2015).
İnsan sağlığı toksisitesi
Bu kategori, çevreye salınan toksik maddelerin insan üzerindeki etkileri ileilgilidir. Çalışma ortamlarında maruz kalınan toksik maddelerin etkileri kategoriye dahil edilmemiştir. Ağır metaller gibi insan sağlığı üzerinde toksik etki yapan kimyasalları belirten çevresel etki olarak bilinir. YDD çalışmalarında toksisite 1,4 DB (diklorobenzen) eq/kgemisyon cinsinden ifade edilir(PRé. various authors, 2015).
Tatlısu ekotoksisitesi
Bu kategori göstergesi, hava, su ve topraktaki toksik maddelerin emisyonlarının bir sonucu olarak, tatlı su ekosistemleri üzerindeki etkisini ifade eder. Toksik maddelerin etkisini yansıtan ekotoksisite potansiyeli USES-LCA ile hesaplanmaktadır. YDD çalışmalarında tatlısu ekotoksisitesi 1,4 DB (diklorobenzen) eq/kgemisyon cinsinden ifade edilir (PRé. various authors, 2015).
Deniz ekotoksisitesi
Deniz eko-toksisitesi deniz ekosistemleri üzerindeki toksik maddelerin etkilerini ifade eder. YDD çalışmalarında deniz ekotoksititesi 1,4 DB (diklorobenzen) eq/kgemisyon cinsinden ifade edilir(PRé, various authors, 2015).
Karasal ekotoksisitesi
Bu kategori karasal ekosistemler üzerindeki toksik maddelerin etkilerine değinmektedir. YDD çalışmalarında karasal ekotoksisitesi 1,4 DB (diklorobenzen) eq/kg emisyon cinsinden ifade edilir (PRé. various authors, 2015).
Foto-oksidan oluşumu
Foto-oksidan oluşumu, tarımsal ürünlere, insan sağlığına ve ekosisteme zarar veren reaktif maddelerin oluşumunu açıklayan etki kategorilerinden biridir. Bu kategoride yazın oluşan hava kirliliği vardır ancak kışın oluşan hava kirliliğinin etkileri ele
alınmamıştır. YDD çalışmalarında foto-oksidan oluşumu kg etan eq/kg emisyon olarak ifade edilir.Coğrafi,yerel ve kıta ölçeğinde değişmektedir (PRé. various authors, 2015).
Asidifikasyon
Asidifikasyon, asitleştirici maddelerin toprak, yeraltı suyu, yüzeysel sular, organizmalar, ekosistemler ve maddeler üzerinde yarattığı toksik etkiyi ifade eden etki kategorisidir. Asidik gazların atmosferdeki su ile reaksiyona girmesi sonucunda ‘asit yağmuru’ denilen olay gerçekleşmektedir. Asit yağmurlarının oluşumu da ekosistem içerisindeki çeşitliliğin azalmasına sebep olmaktadır. YDD çalışmalarında asidifikasyon kg SO2 eq/kg emisyon olarak ifade edilir. Coğrafi,yerel ve kıta ölçeğinde değişiklik gösterir(PRé. various authors, 2015).
Ötrofikasyon
Ötrofikasyon, havaya, suya ve toprağa besi maddelerinin aşırı salınımı nedeniyle oluşan makro besi maddelerinin artışının sebep olduğu etkileri ifade eden etki kategorisidir. Nitrat ve fosfat besi maddelerinin var olması ekosistem içerisindeki yaşamın devamlılığı için büyük önem taşıyor olsa da yüksek konsantrasyonlarda bulunmaları sonucu sulak alanlarda alg patlamalarına neden olmaktadır ve bu da su içerisindeki oksijen miktarının azalmasına sebep olur. Bu durum ekosistemin zarar görmesine neden olur. YDD çalışmalarında ötrofikasyon kg PO4- eq olarak ifade edilir. Coğrafi, yerel ve kıta ölçeğinde değişiklik gösterir(PRé. various authors, 2015).
5.2.1.2 Normalizasyon
Bir etkinin görece boyutunun daha iyi anlaşılması için ürünün yaşam döngüsünde hesaplanan her etki ile bu sınıf için bilinen toplam etkinin karşılıklı olarak test edilmesini kapsamaktadır.
Normalizasyon basitleştirilmiş YDD için isteğe bağlı, ancak detaylı YDD çalışmaları için zorunlu olarak kabul edilebilir. Her temel gösterge için, normalizasyon referans puan durumları hesaplanır: Dünya 1990 yılında, Avrupa 1995 yılında ve Hollanda 1997 yılında hesaplamıştır (Huijbregts vd.,2003).
5.3 %100 Pamuklu Çarşaf İçin YDD Uygulaması
5.3.1 Hedef ve kapsam
Hedef ve kapsam çalışması ayrı ayrı ele alınmıştır.
5.3.1.1 Hedef
Bu çalışmada Bursa ili Kestel Bölgesi’nde ev tekstil ürünleri üretimi yapan bir firma ile iletişime geçilerek üretim prosesi, nakliye işlemi, kullanılan enerji bilgileri temin edilmiştir. Ele alınan ürün %100 pamuklu tek kişilik bir çarşaftır. Firmadan temin edilen veriler SimaPro 8.0.4 yazılımı bünyesindeki veriler ile birlikte ele alınmıştır. Elde edilen veriler ile %100 pamuklu tek kişilik çarşaf için yaşam döngüsü proses ağacı oluşturulmuş ve etki analizi yapılmıştır. Bu çalışma ile tekstil endüstrisinde yapılan YDD çalışmalarına yeni bir literatür bilgisi kazandırmak ve rekabetin giderek arttığı tekstil endüstrisinde dünya ülkeleri açısından büyük önem kazanan YDD konusuna Türk tekstil endüstrisinin de dikkatini çekerek bu alanda yapılan çalışmalara ilgi göstermeleri ve destek olmaları amaçlanmıştır.
5.3.1.2 Kapsam
Fonksiyonel birim: Bu çalışmada fonksiyonel birim olarak 1 kg’lık %100 pamuklu tek kişilik çarşafele alınmıştır.
Sistem sınırları: Sistem sınırları %100 pamuk ipinin firmaya girişi ile başlar nihai ürünün kullanılıp atık oluşuna kadar olan sistemi içine alır. Sistem sınırları içerisinde oluşturulan tekstil ürünü %100 pamuklu tek kişilik çarşafa ait sistem sınırları Şekil 5.7’de verilmiştir.
Şekil 5.7. % 100 pamuklu çarşafın sistem sınırları
5.3.2 Envanter analizi
5.3.2.1 Veri toplama
Birim ürün için kullanılan hammadde, kimyasal madde ve enerji verileri Bursa ilinin Kestel İlçe’sindeki tekstil firmasından temin edilmiştir.
%100 pamuklu boyalıtek kişilik çarşafa ait veriler
Çizelge 5.1. Dokuma hazırlık ve dokuma prosesleri için gerekli olan hammadde ve
yardımcı maddeler
Proses Hammadde/Yardımcı
Madde
Miktar (kg)
Çözgü Pamuk ipi (Hammade) 1
Haşıllama
Su 3,66
Nişasta 0,2
Yapıştırıcı 0,025
Yumuşatıcı 0,0077
Dokuma Haşıllanmış Pamuk İpi 1,0047
Hammadde olan %100 pamuk ipi firmaya 5 ton’luk kamyonlar ile Bursa iline 1011 km uzaklıktaki Gaziantep’ten gelmektedir. Çözgü işleminden çıkan ipler leventlere sarılı olarak haşıllama işlemi için firmaya 11 km uzaklıktaki Bursa Merkez Yıldırım ilçesindeki haşıl fabrikasına gönderilmektedir. Dokuma prosesinde 1kg ürün üretimi için yaklaşık olarak 4.7 g kumaş firesi oluşmaktadır. Bu fireler proses içerisinde çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır.
Boyama işleminden çıkan kumaş yaş açma ve son olarak 160 °C‘de kurutulmak üzere ram makinesinden geçirilir. Daha sonra kumaş ürüne dönüştürülmek üzere konfeksiyon bölümüne gönderilir.
Boyahanede oluşan atıksular Bursa KOSAB, GÜSAB ve Barakfakih Sanayi Bölgelerinin atıksu arıtım tesisi olan özel bir Atıksu Arıtma Tesisine gönderilmektedir.
Konfeksiyon aşamasında birim ürünün (1 kg) oluşumu sırasında 20 g kumaş firesi oluşmaktadır. Bazı ürünlerde bu kumaş fazlası kesime göre yastık kılıfı olarak dikilebilmektedir. Ancak seçtiğimiz üründe oluşan kumaş firesi firma içerisinde değerlendirilememektedir ve anlaşmalı bir geri dönüşüm firmasına verilmektedir.
Çizelge 5.2. Boya terbiye ve boyama prosesleri için gerekli olan hammadde ve yardımcı
maddeler
Proses Hammadde/Yardımcı Madde Miktar (kg)
Haşıl Sökme
Su 10
Haşıl Sökme Maddesi 0,03
Kasar (Ağartma)
Su 10
Islatıcı 0,01
Kostik (sodyum hidroksit) 0,03
Hidrojen Peroksit 0,05 Stabilizatör 0,01 Asitleme Su 10 Asetik Asit 0,01 Boyama Su 10 Tuz 0,2 Soda 0,05
Reaktif Boya (Vinilsülfon Grubu) 0,156
Yıkama (80 C°) Su 10
Çizelge 5.3. 1 kg’lık çarşaf için tüketilen enerji miktarları
Prosesler Elektrik (KWh) Doğalgaz (KWh)
Dokuma ve Dokuma Hazırlık 1,039 0,64
Boya ve Boya Terbiye 0,75 6,85
Konfeksiyon 0,03 -
Çizelge 5.3 ve Çizelge 5.4 ürünün üretimi sırasında oluşan emisyon değerleri ve tüketilen enerji miktarları verilmiştir.
Çizelge 5.4. 1 kg’lık ürünün üretimi sırasında oluşan emisyon değerleri
Proses Paramatre Değer (kg)
Haşıllama TOK 0,00007
Boya ve Terbiye Prosesi
TOK 0,0001
Ürünün üretimi ve kullanıcı tarafından satın alınmasından sonra oluşan ambalaj atıklarına ait veriler Çizelge 5.5’de verilmiştir.
Çizelge 5.5. 1kg ürün için oluşan ambalaj atıkları
Oluşan Ambalaj Atığı Miktar (gr)
Karton Rolig 12,5
Çuval 7,3
PVC Poşet 12,4
Karton Seperatör ve Koli 110,7
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (24.08.2011) kapsamında firma 2015 yılı itibari ile piyasaya sürdüğü ambalaj atıklarını %48 oranında geri kazanmakla yükümlüdür. Firma içerisinde oluşan ambalaj atıklarının büyük bir kısmı anlaşmalı ambalaj atığı toplama tesisine verilmektedir.
% 100 pamuklu düz beyaz tek kişilik çarşafa ait veriler
Tesiste üretilen bir diğer ürün olan ve boyalı çarşafın üretiminde gerçekleştirilen boya prosesinin etkisini belirlemek için değerlendirmeye alınan düz beyaz tek kişilik %100 pamuklu çarşaf (1 kg) içinde boya prosesi dışındaki tüm veriler birim ürün ile aynıdır. Boyama prosesi düz beyaz çarşafa uygulanmamaktadır. Düz beyaz çarşafa ait terbiye prosesi verileri Çizelge 5.6’da verilmiştir.
5.3.2.2 Varsayımlar
%100 pamuklu çarşaf üretildikten sonra doğrudan Bursa’da bulunan satış noktasına gönderilmiştir.
Ürünün üretimi sırasında alınan karayolu mesafeleri yaklaşık olarak aşağıdaki gibidir; Gaziantep-Bursa (Kestel) arası (iplerin firmaya gelmesi): 1011 km
Bursa(Kestel)-Bursa(Yıldırım) arası (Haşıllamaya giden ip): 11 km Bursa (Kestel)-Bursa(Merkez) arası (Satış noktasına giden ürün): 14 km
Ürünlerin taşınmasında kullanılan kamyonların EURO 4 motorlu 5 ton kapasiteli kamyonlar olduğu kabul edilmiştir.
Çizelge 5.6. Beyaz çarşafa ait terbiye prosesi verileri
Proses Hammadde/Yardımcı Madde Miktar (kg)
Haşıl Sökme
Su 10
Haşıl Sökme Maddesi 0,03
Kasar (Ağartma)
Su 10
Islatıcı 0,01
Kostik (sodyum hidroksit) 0,03
Hidrojen Peroksit 0,05 Stabilizatör 0,01 Asitleme Su 10 Asetik Asit 0,01 Beyazlatma Su 10
Optik Beyazlatma Maddesi 0,004
Soda 0,05
Yıkama (80 C°) Su 10
Kullanıcı tarafından satın alınan ürünün ambalaj atıklarının bir kısmının çöpe bir kısmının ise ambalaj atığı toplama tesisine gönderildiği varsayılmıştır. Ürünün ortalama olarak 7 yıl boyunca ve 2 adet çarşafın dönüşümlü olarak kullanıldığı kabul edilmiştir. Kullanıcının ayda iki defa çarşafı değiştirdiği ve çalışmada örnek olarak seçilen çarşafın ayda 1 defa kullanılıp A+ 7 kg kapasiteli çamaşır makinesinde 30 °C’ de yıkandığı,yedi yılın sonunda çarşafın belli bir kısmının temizlik bezi belli bir kısmının ise direkt olarak çöpe atıldığı kabul edilmiştir. Ürünün tüm ömrü boyunca yıkanması esnasında kullanılan enerji, su ve deterjan verileri Çizelge 5.7’de verilmiştir.
Çizelge 5.7. Birim ürünün (1 kg)7 yıl boyunca yıkanması sırasında harcadığı enerji, su, deterjan miktarları Su 596,4 L Elektrik Enerjisi 12,1 KWh Doğalgaz 19,5 KWh Deterjan 2797 g
Ürünün üretimi sırasında ve kullanımı sırasında oluşan atıksu parametre değerleri konu ile ilgili yapılan çalışmalardan ortalama değerler olarak seçilmiştir ve bu değerler aşağıdaki gibi alınmıştır.
Haşıllama prosesi atıksu parametre değerleri;
BOİ: 1300 mg/L (0,0047 kg) KOİ: 2000 mg/L (0,0073 kg)
Boyama prosesi atıksu parametreleri:
BOİ : 700 mg/L (0,035 kg) KOİ : 1200 mg/L (0,06 kg) AKM : 2000 mg/L (0,1 kg)
Toplam Klor : 10 mg/L (0,0005 kg)
Yıkama atıksu parametreleri (7 yıl boyunca tüm yıkamada kullanılan toplam atıksu miktarı esas alınarak hesaplanmıştır) :
BOİ: 200 mg/L (0,1193kg) KOİ: 350 mg/L (0,20875 kg)
Karşılaştırma amacı ile seçilen %100 pamuklu tek kişilik düz beyaz çarşaf içinde emisyon değerleri ve atıksu kirlilik yüklerinin birim ürün ile aynı olduğu varsayılmıştır.
5.3.2.3 Atık senaryosu
%100 pamuklu çarşaf ve oluşan ambalajlar için oluşturulan atık senaryosu Çizelge 5.8’de verilmiştir.
Ürün tekstil ürünü olduğu için yeniden kullanımı yıkanma sonrası %100 gerçekleşmektedir. Ürününün 7 yılın sonunda ömrünü tamamladığında kullanıcılar tarafından % 60 oranında temizlik bezi olarak geri dönüştürüldüğü % 40’lık bir kısmının ise kullanım sonrası belediyenin düzenli depolama sahasına gönderildiği göz önüne alınarak atık senaryosu oluşturulmuştur.
Çizelge 5.8. %100 Pamuklu çarşaf ve ambalaj atıkları için atıksenaryosu
Atık senaryosu yapılan ürün Geri Dönüşüm (%) Düzenli Depolama(%)
%100 pamuklu çarşaf 60 40
Tüketiciye ulaşan ambalajlar 30 70
Firma içerisinde oluşan ambalajlar
80 20
5.3.2.4 Hesaplama prosedürü
Temin edilen tüm veriler 1 kg’a denk gelecek şekilde hesaplanmıştır. Taşıma verileri malzemenin ağırlık değeri ve alınan mesafe değerinin çarpılmasıyla bulunan “kgkm” birimi cinsinden hesaplanarak SimaPro’ya girilmiştir.
5.3.3 Etki analizi
Bu çalışmada SimaPro 8.0.4 programı içerisinde bulunan Ecoinvent 3.0 veri tabanı içerisindeki CML-IAbaseline hesaplama yöntemi kullanılmıştır. CML-IA baseline içerisinde karakterizasyon ve normalizasyon bölümleri bulunmaktadır. CML-IA baseline metodu “sorun odaklı yaklaşım” prensibine dayanmaktadır ve içerisindeki etki kategorileri önceki bölümlerde ayrıntılı biçimde verilmiştir.
5.3.4 Yorumlama
Yorum aşaması, etki analizi kısmının değerlendirmesi olduğundan ayrı bir bölüm olarak Bölüm 6’da verilmiştir.
BÖLÜM VI
BULGULAR
Şekil 6.1. Pamuklu boyalı çarşafın CML-IA baseline metodu ile oluşturulmuş ağaç
diyagramı 0,204 kg Sodium chloride, powder {RoW}| production | Alloc 1,36% 596 kg Tap water, at user
{Europe without Switzerland}| 4,55% 0,051 kg Hydrogen peroxide, without water, in 50% solution state 3,57% 0,236 kg Maize starch {RoW}| production | Alloc Def, S 2,36% 0,159 kg [sulfonyl]urea-comp ound {RoW}| production | Alloc 28,6% 2,79 kg Polycarboxylates, 40% active substance {RoW}| 36,2% 70,2 MJ Heat, central or small-scale, natural gas {Europe without 1,19% 43,6 MJ
Electricity, low voltage {TR}| market for | Alloc 8,25%
1,06 tkm Transport, freight, lorry 3.5-7.5 metric ton, EURO4 {RoW}| 3,96% -0,596 m3 Wastewater, from residence {RoW}| treatment of, 3,49% 0,0318 kg Core board (waste treatment) {GLO}| recycling of core 2,02% 0,0528 kg Packaging waste (waste scenario) {GR}| treatment of 2,01% 1,02 kg 1-Dokuma Prosesi 7% 1,02 kg 3-Boya Terbiye ve Boya Prosesi 35,9% 1 kg 5.Konfeksiyon 43% 1,02 kg 1.Çözgü 3,88% 1,02 kg 2.Hasillama 6,5% 1 p 6-Pamuklu Çarsaf Ürünü 44,3% 1 p 7-YDD Pamuklu Çarsaf 1 100% 1 kg 7.a-Yikama 53,6% 1 p Pamuklu Çarsaf 1 ve Ambalajlar 2,07% 1 p Pamuklu Çarsaf Ürünü Bertaraf Senaryasu 1 2,07% 1 p Ambalaj TüketiciBertaraf 1,55% 1,02 kg 0.Ham Pamuk Ipi
%100 pamuklu tek kişilik boyalı çarşafın çevresel etkileri Şekil 6.1’de diyagram olarak verilmiştir. Bu diyagramdan da görüldüğü gibi çarşafın üretimi aşamasında en büyük etkinin boya terbiye prosesinden kaynaklandığı ve bu prosese en büyük etkiyi de boyama işleminde kullanılan vinil sülfonil grubu boyaların yol açtığı görülmektedir. Bu diyagramda görülmektedir ki ürünün -tekstil ürünü olmasından dolayı- kullanım aşamasındaki çevresel etkisi, üretim aşamasındaki çevresel etkisinden daha fazladır.
Şekil 6.2. % 100 pamuklu boyalı tek kişilik çarşaf ürününe ait CML-IA baseline metodu
ile belirlenen etki kategorileri
Şekil 6.2’debelirlenen etki kategorilerinde görüldüğü gibi“ozon tabakasının incelmesi” ve “insan sağlığı toksisitesi” kategorileri dışında tüm kategorilerde yıkama aşaması birinci sırada yer almaktadır. “Ozon tabakasının incelmesi” kategorisinde üretim aşamasının etkili olmasının sebebi boya terbiye prosesi ve haşıllama prosesinden kaynaklı emisyon değerleridir.“ İnsan sağlığı toksisitesi” kategorisinde ise üretim prosesinin etkili olma sebebi insanlar üzerinde toksik etki yapan vinil sülfonil grubu boyalar, etoksilat grubu ıslatıcılar, haşıllamada kullanılan polietilen grubu yumuşatıcıların çevreye etkileridir. “Tatlı su ekotoksisitesi” etki kategorisi bertaraf senaryosunda veüretim prosesinde hemen hemen yakın bir değerdir. Bertaraf senaryosunun bu kategorideki etkili olma sebebi hammadde eldesi ve üretim süreçlerinde oluşan atıkların yüzeysel sulardaki etkisinden kaynaklanmaktadır. Çizelge 6.1’de tüm aşamalar için CML-IA baseline metodu ile oluşturulmuş etki kategorilerinin etki değerleri verilmiştir.
Çizelge6.1. % 100 pamuklu boyalı tek kişilik çarşafa ait etki değerleri
Etki Kategorisi Birim Toplam Pamuklu
Çarsaf Ürünü Yıkama Bertaraf Senaryosu Kaynak Tüketim Etkisi (Abiotic depletion)
kg Sb eq 5,14E-05 1,98E-05 3,14E-05 1,53E-07
Kaynak Tüketimi Etkisi (Fosil Yakıtlar) (Abiotic depletion (fossil fuels)) MJ 308,65009 96,92214 211,50709 0,22086082 Kürsel Isınma (Global warming (GWP100a)) kg CO2 eq 24,017984 6,4271264 16,979144 0,61171342 Ozon Tabakası İncelmesine Etkisi (Ozone layer depletion (ODP)) kg CFC-11 eq
1,59E-06 1,10E-06 4,95E-07 1,07E-09
İnsan Toksisitesine Etkisi (Human toxicity) kg 1,4-DB eq 12,028638 6,1075406 5,6947065 0,22639053 Tatlı su ekotoksisitesine Etkisi (Fresh water aquatic ecotox.) kg 1,4-DB eq 10,81293 1,7892387 7,0117433 2,0119482 Deniz ekotoksisitesine Etkisi (Marine aquatic ecotoxicity) kg 1,4-DB eq
2,72E4 6,1 E3 1,99E4 1,1E3
Karasal Ekotoksisiteye Etkisi (Terrestrial ecotoxicity) kg 1,4-DB eq 0,0515918 0,00609496 0,0440996 0,001397285 Fotokimyasal oksidasyon Etkisi (Photochemical oxidation) kg C2H4 eq 0,0058381 0,002385733 0,0032876 0,000164834 Asidifikasyon Etkisi (Acidification) kg SO2 eq 0,1182235 0,041746525 0,0763239 0,00015307 Ötrofikasyon Etkisi (Eutrophication) kg PO4--- eq 0,0669456 0,014483733 0,0495988 0,002863094
Ürünün üretim aşamasındaki proses etkilerinin karşılaştırması için CML-IA baseline metodu ile dokuma prosesi ve boya terbiye prosesi etki kategorileri Şekil 6.3’te karşılaştırılmıştır.
Şekil 6.3. Dokuma ve boya terbiye proseslerinin etki kategorilerinin CML-IA baseline
metodu ile karşılaştırılması
Şekil 6.3’te görülmektedir ki tüm etki kategorilerinde boya terbiye prosesi dokuma prosesine göre çok daha fazla etkiye sahiptir. Dokuma prosesi ön terbiye prosesi olan