1. Toplulukların Kurulması Döneminde Parlamentonun Yerleşim Yeri
Avrupa Topluluklarının Kurucu Andlaşmalarıyla, Topluluk kurumlarının yerleşim yerlerinin (merkezlerinin) üye devletlerin hükümetlerinin ortak rızalarıyla belirleneceği hükmü yer almıştır (AKÇTA m. 77, AETA m. 216, AAETA m. 189). Bu gün için de söz konusu hüküm ATA m. 289’da “Topluluk kurumlarının merkezi, üye devletlerin hükümetlerinin ortak kararı ile belirlenir.” şeklinde varlığını sürdürmektedir.
377 AET-Türkiye Ortaklık Andlaşmasının onaylanması TBMM tarafından 04.02.1964 tarihli 397 sayılı (TCRG, 17.11.1964, S. 11858) Kanunla uygun bulunmuştur.
378 Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu Başkanlık divanlar tarafından 10.04.1967 tarihinde ve Avrupa Parlamentosu tarafından 1.12.1966 tarihinde kabul edilen Karma Parlamento Komisyonu İçtüzüğü için erişim: <http://www.tbmm.gov.tr/ul_kom/kpk/index.htm> (24.06.2006) 379 ÖZKAN I., Yabancıların Çalışma Hürriyeti ve Avrupa Topluluğunda Kişilerin Serbest Dolaşımı, Kazancı, 1997, s. 114.
380 ÖZKAN, s. 114; KÖKTAŞ, s. 72.
AKÇT’nin kurulmasının ardından AAET ve AET’nin kurulmasına kadar geçen süreçte Parlamento toplantılarını, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisinin de toplantılarını düzenlediği Strasburg’da gerçekleştirmiş, Parlamento sekretaryası ise Konsey ve Yüksek Otoritenin (Komisyon) bulunduğu Lüksemburg’da örgütlenmiştir382. Ayrıca yeni Toplulukların kurulmasıyla Parlamento komisyonları toplantılarını Brüksel’de gerçekleştirmeye başlamıştır.
2. Topluluk Kurumlarının Geçici Yerleşimine İlişkin Düzenleme ve Sonrasında Yaşanan Sorunlar
8 Nisan 1965 tarihinde bağıtlanan Füzyon Andlaşmasına kadar Topluluk kurumlarının yerleşim yeri konusunda karar alamayan üye devletler, bu andlaşmayla aynı tarihte aldıkları kararla Lüksemburg, Brüksel ve Strasburg’u Topluluk kurumlarının geçici yerleşim yeri olarak belirlemiş (m.1), Parlamentonun sekretaryasının da Lüksemburg’da yer alacağını (m.4) açıkça düzenlemişlerdir383.
Alınan bu karardan sonra AP genel kurul toplantılarının bazıları Lüksemburg’da bazıları da Strasburg’da gerçekleştirilmiştir. Ayrıca AP’nin talepleri doğrultusunda Lüksemburg makamları tarafından AP çalışmaları için gerekli binalar inşa edilmiştir. Ancak Fransa, genel kurul toplantılarını Lüksemburg’da gerçekleştiren AP’yi protesto etmiştir384.
Bu süreç sonrasında Parlamento, 7 Temmuz 1981’de aldığı kararla385 kendisi için üç farklı şehirde çalışmanın hem idarî hem de teknik desteklerin sağlanması bakımından zor olduğunu ve mali açıdan da Topluluğa yük getirdiğini belirtmiştir. Bu nedenle Parlamento, üye devletlerin hükümetlerinden kendisi için tek bir çalışma
382 CORBETT/JACOBS/SHACKLETON, s. 33.
383 Söz konusu kararın tam adı “Toplulukların Belirli Kurum ve Bölümlerinin Geçici Yerleşimine İlişkin Üye Devlet Hükümet Temsilcilerinin Kararı” olup, karara erişim: <http://europa.eu.int/eur- lex/en/treaties/selected/livre516.html> (08.04.2006)
384 ATAD’ın 10 Şubat 1983 tarihli C-230/81 sayılı (Grand Duchy of Luxembourg v European
Parliament: seat and working place of the parliament) kararı, 6. paragraf. Karar için erişim:
<http://europa.eu.int/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc =61981J0230> (05.04.2006).
385 Kararın tam metnine “European Parliament Resolution on the Seat of the Institutions (7 July 1981)” başlığıyla <http://www.ena.lu/mce.cfm> (05.04.2006)adresinden ulaşılabilir.
yerinin belirlenmesini istemiş, aksi takdirde çalışmalarını ve toplantılarını kendi istediği şehirlerde sürdüreceğini açıklamıştır. Aynı kararıyla Parlamento, kendisi için tek bir yerleşim yeri belirleninceye dek, genel kurul toplantılarını yalnızca Strasburg’da, parlamento komisyonlarının ve siyasî grupların toplantılarını da kural olarak Brüksel’de gerçekleştireceğini belirtmiş, sekretaryanın da bu çalışmalar çerçevesinde oluşan ihtiyaca göre işleyeceğini açıklamıştır.
Parlamentonun bu kararı üzerine Lüksemburg konuyu ATAD önüne götürmüş ve Parlamentonun anılan kararının, üye devletlerin 8 Nisan 1965 tarihinde aldıkları karara aykırı olduğunu gerekçe göstererek iptalini istemiştir. ATAD konuya ilişkin kararında386, öncelikle, kurumların yerleşim yerlerinin belirlenmesi yetkisinin kurucu andlaşmalarla üye devletlere verildiğini, ancak üye devletlerin bu belirlemeleri yaparken, Topluluk kurumlarıyla karşılıklı işbirliği içinde hareket etmeleri gerektiğini AETA m. 5’e (yeni ATA m.10) dayandırarak açıklamış, sonrasında da Parlamentoya kurucu andlaşmalarla (AKÇTA m. 25, AETA m. 142, AAETA m. 112) kendi iç örgütlenmesini düzenleme yetkisi verildiğini hatırlatmıştır (Kararın 37 ve 38. paragrafları). Daha sonra Divan, AP’nin yukarıda belirttiğimiz kararının hükümlerine tek tek değinerek, Genel kurul toplantılarının Strasburg’da, Parlamento komisyonlarının ve siyasî grupların toplantılarının Brüksel’de gerçekleştirilmesinin 8 Nisan 1965 tarihli karara aykırı olmadığını belirtmiştir (41-49. paragraflar).
Parlamento sekretaryasının yerleşim yerinin Lüksemburg olduğunun 8 Nisan 1965 tarihli kararla açıkça belirtildiğine dikkat çeken Divan, Parlamento kararında yalnızca Brüksel ve Strasburg’daki çalışmalar için, bu şehirlerde de memurlar ve diğer görevlilerin istihdam edilebileceğinin yer aldığını; bunu belirlemenin de, Parlamentonun kurucu andlaşmalarla kendisine verilen görevleri sürdürebilmesi için gerekli desteği sağlayacak ölçüde olması şartıyla, Parlamentonun yetkisi içinde kaldığına hükmetmiştir (54 ve 55. paragraflar). Kararda ayrıca, Parlamentonun Strasburg ve Brüksel’e sekretaryadan göndereceği görevlilerin kurumlar arası işbirliğini de kolaylaştıracağını açıklanmıştır (57. paragraf).
386 ATAD’ın 10 Şubat 1983 tarihli C-230/81 sayılı (Grand Duchy of Luxembourg v European
Parliament: seat and working place of the parliament) kararı, erişim <http://eur-
lex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!CELEXnumdoc&lg=en&numdoc=6198 1J0230> (27.04.2006)
Bizce de Divanın bu kararındaki değerlendirmeleri yerindedir. Zira ATA m. 10’da (eski m. 5), üye devletlerin andlaşmadan doğan yükümlülüklerini yerine getirmek için her türlü tedbiri alacakları ifade edilmiştir. Bu doğrultuda Andlaşmada yer alan “Topluluk kurumlarının merkezi, üye devletlerin hükümetlerinin ortak kararı ile belirlenir.” hükmü üye devletler için açık bir yükümlülük öngörmüştür. Ayrıca Topluluğa Andlaşma ile verilen görevlerin organlar aracılığıyla yerine getirileceği düşünüldüğünde, üye devletleri için aynı maddeyle öngörülen “Topluluğun görevini yerine getirmesini kolaylaştıracakları” yükümü de, üye devletler tarafından ihlal edilmiş olmaktadır. 8 Nisan 1965 tarihili sözleşmeyle Topluluk kurumlarının yalnızca geçici yerleşim yerleri düzenlendiğinden ve Parlamento bakımından yalnız sekretarya konusunda açık düzenleme yapıldığından Parlamento tarafından alınan kararın Topluluk hukukuna aykırı olduğu düşünülemez. Ayrıca, Parlamentonun kendisinin etkili işleyişini sağlamak için bir kısım sekretarya personelini diğer çalışma yerlerine nakletmesinin de, açıkça üye devletlerin aldığı karara aykırı olmaması şartıyla, kurumsal özerlik kapsamında kaldığını düşünmekteyiz.
ATAD’ın bu kararını izleyen süreçte, Parlamento 20 Mayıs 1983 tarihinde, önceki kararına dayanarak aldığı bir başka kararla, sekretarya personelinin çalışma yerleri arasında rasyonel olarak dağıtılmasına karar vermiştir. Bu konu Lüksemburg tarafından yeniden ATAD önüne getirilmiş olup, ATAD 10 Nisan 1984 tarihli kararında387, C-230/81 sayılı davaya ilişkin kararında belirttiği kriterlerin aşıldığına, yani sekretaryanın “tamamen ya da kısmen, hukuken ya da fiili olarak” bir başka şehre alınmasının, Parlamentonun sorunsuz işleyişini sağlamak için Andlaşmalarla kendisine verilen iç örgütlenmesini düzenleme yetkisini aşarak, üye devletlerin 8 Nisan 1965 tarihli kararının 4. maddesini ihlal ettiği sonucuna varmış ve Parlamentonun dava konusu kararını iptal etmiştir.
387 ATAD’ın 10 Nisan 1984 tarihli C-108/83 sayılı (Grand Duchy of Luxembourg v European
Parliament: place of work of the parliament-staff assigned thereto) kararı, özellikle 3. ve 28-32.
paragraflar. Karar için erişim: <http://europa.eu.int/ smartapi/cgi/sga_doc? smartapi!celexplus!prod! CELEXnumdoc&lg= en&numdoc=61983J0108> (03.04.2006)