Paket tur sözleşmesinin kurulması hakkında özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle paket tur sözleşmesinin kurulması hakkında Borçlar Hukuku’nun genel hükümleri uygulama alanı bulacaktır. TBK. m.1 uyarınca “ Sözleşme tarafların iradelerini karşılıklı ve
birbirine uygun olarak açıklamaları ile kurulur.” Madde hükmüne ek olarak karşılıklı ve
birbirine uygun irade beyanları doğal olarak bir tarafın icabı (öneri) ile diğer tarafın kabul beyanına dayalı olarak açıklanmaktadır. Esasen icap ve kabul beyanlarının her ikisi de nitelikleri itibariyle tarafların irade açıklamalarını ifade etmekle beraber, bu açıklamaların sıralamasına göre icap veya kabul olarak adlandırılmaktadır. Önce yapılan irade beyanı icap, sonraki irade açıklaması ise kabul olarak adlandırılmaktadır155
.
İcabın genel olarak içermesi gereken unsurlar, karşı tarafa varması gereken bir beyan olması, sözleşmenin hem objektif hem de sübjektif esaslı noktalarını içermesi, sözleşmenin hukukî sebebini de barındırmasıdır156. Kabul ise niteliği itibariyle icaba uygun, sözleşmenin kurulmasına yol açması gerekli, tek taraflı irade beyanıdır157
.
Her ne kadar bu konuda özel bir düzenleme olmayıp, genel hükümlere göre paket tur sözleşmesinin kurulduğu kabul edilse de, doktrinde, sözleşmenin kurulması için gereken iki şarttan bahsedilmektedir. İlk olarak söz konusu sözleşmenin bir seyahât acentesi tarafından hazırlanmasının zorunlu olduğu öne sürülmektedir158. Söz konusu şart, esasında bir ön şart niteliğinde olmayıp, taraflarda da belirtildiği üzere sözleşmenin doğasından ve kanundaki sarih düzenlemeden kaynaklanmaktadır. İkinci olarak seyahât acentesi tarafından hazırlanması gereken tanıtım broşürü olarak karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu broşür, sözleşmenin ifası sırasında da seyahât acentesini bağlayan bir ön sözleşme olarak nitelendirilmektedir159. Ancak, tanıtım broşürü verilmesinin zorunlu olduğuna dair herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle her iki hususun da birer ön şart olarak kabulü mümkün değildir.
155 Eren,Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2013, 243; Tarhan, Cem: Turizm Hukuku, Ankara
1999, 105; Antalya, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2013, 190.; Kılıçoğlu; Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2013.
156
Eren, 244 vd.; Antalya, 164 vd.; Kılıçoğlu, 53 vd.; Reisoğlu, 63 vd.; Antalya, 190 vd.
157 Eren, 254 (Ayrıntılı bilgi için bkz. Eren, 243-261); Reisoğlu,68.; Kayıhan,108; Antalya 190 vd. 158 İlhan, 144.
1.3.2 Şekli
1.3.2.1 Yazılı Olması
Borçlar Hukukunda kural olarak şekil serbestisi ilkesi hakimdir. Bu itibarla, TBK. m.12/I’de “Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı
değildir.”hüküm altına alınmıştır. Ancak bazı sözleşmelerin geçerli bir şekilde kurulabilmesi
için, irade beyanlarının belirli bir şekil içinde ortaya konulması gerektiği gerekmektedir160 . Başka bir deyişle, bu hallerde, sözleşmenin kanunun öngördüğü şekle uyularak yapılması zorunludur. TBK. m.12/III uyarınca kanunda öngörülen şekle uyulmaksızın yapılan sözleşmeler hüküm doğurmayacaktır. Ancak şekle uyulmaması nedeniyle geçersizlik iddiasının ileri sürülmesi hakkın kötüye kullanımı niteliği taşımaktaysa geçersizlik iddiasının ileri sürülmesi mümkün değildir161
.
Kanunkoyucu, bir hukukî işlemin yazılı şekilde yapılmasını zorunlu kılabileceği gibi, bunun ötesinde, bir hukukî işlemin geçerliliğini resmi şekle de tabi tutabilir. Yazılı şekilde sözleşmenin yazıya dökülüp imzalanması yeterlidir. Resmi şeklin zorunlu olduğu hallerde ise işlemin resmi bir makam önünde yapılması zorunludur162
.
Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik m. 5/1’de “Paket tur başlamadan önce, paket tur sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve bu
sözleşmenin bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunludur.” hükmü düzenlenmiştir. Bu
itibarla, paket tur sözleşmelerinin yazılı şekle uygun olarak yapılması şarttır. Aynı zamanda söz konusu sözleşmenin bir nüshasının da tüketiciye verilmesi gerekmektedir163
.
Şekil şartlarına uyulması zorunluluğu yanında bu şartlara uyulmaması halinde yapılan sözleşmenin paket tur sözleşmesi niteliğini kaybedip kaybetmeyeceği hususu tartışmalıdır. Doktrinde ağırlıklı olarak savunulan görüşe göre, paket tur sözleşmelerinin tüketici sözleşmesi olması nedeniyle, düzenlemelerin amacının genellikle tüketicinin korunmasına yönelik olduğu, şekil şartının da yine tüketicinin korunmasına yönelik, geçerlilik şekli olarak değil, seyahât acentesine bir yükümlülük olarak tek tarafa yüklenen bir şart olarak anlaşılması gerektiği savunulmaktadır164. Bu itibarla, şekil şartına uyulmasa dahi paket tur sözleşmesi niteliği değişmemekle beraber seyahât acentesinin cezai bir yaptırımla karşılaşması söz
160 Reisoğlu, Sefa: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2013, 81; Şenyüz,Doğan: Borçlar Hukuku
Genel ve Özel Hükümler, Bursa 2013, 40vd ; Kılıçoğlu,104; Eren,264; Antalya,328 vd.;.
161 Kara, 477; Reisoğlu,82. 162
Reisoğlu, s.81 vd.; Kayıhan,115 vd.
163 Aslan, 313; İlhan, 143; Vardar-Hamamcıoğlu, 286; Zevkliler/ Aydoğdu, 208; Özel,167; Öksüz, 340;
Kara, 477.
konusu olacaktır165. Söz konusu cezai yaptırımdan kasıt, TKHK. m. 77/I’de düzenlenmiş olan idari para cezası yaptırımıdır166
. Ayrıca şekle aykırı davranıldığı durumlarda seyahât acentesinin olası iddialarını ispatlayamayacağı da savunulmaktadır167
.
1.3.2.2 Zorunlu İçerik
Yukarıda ayrıntılı olarak incelemiş olduğumuz şekli unsurların yanısıra, Paket Tur Yönetmeliği’nin 5. Maddesi uyarınca, bazı maddi unsurların da zorunlu olduğu görülmektedir. Gerçekten de, “Paket tur başlamadan önce, paket tur sözleşmesinin yazılı
olarak yapılması ve bu sözleşmenin bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunludur. Sözleşmede;
a) Sözleşme taraflarının, isim, unvan, açık adres, telefon ve varsa diğer erişim bilgileri,
b) Hareket, dönüş tarihi ve saatleri ile kesintiler dahil paket turun süresi,
c) Paket tur sırasındaki duraklama yerleri ve nakil bağlantıları dahil turun güzergâhı, ulaşım araçlarının cinsi, konaklama yeri ve sınıfı, bunların süreleri, yemek öğün sayısı, varsa rehber ve ücreti ile paket tura dahil diğer hizmetlere ilişkin bilgiler,
d) Paket tur öncesi ve paket tur sırasındaki fesih koşulları,
e) Seyahât acentesinin kusuru veya sözleşmeye kısmen ya da tamamen uymaması hallerinde ödeyeceği tazminat ile ödenmiş olan paranın iadesine ilişkin bir taahhüt,
f) Mücbir sebep sayılan haller ve bu hallerde tarafların hak ve sorumlulukları, g) Paket turun Türk Lirası olarak vergiler dahil fiyatı ve ödeme şekli,
h) Vadeye göre faiz ile birlikte ödenecek Türk Lirası olarak toplam satış fiyatı,
ı) Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve sözleşmede belirtilen faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere gecikme faizi oranı,
j) Peşinat tutarı, k) Ödeme planı,
l) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukukî sonuçları,
165 Aslan, 314; İlhan, 143; Vardar-Hamamcıoğlu, 287.
166 TKHK. m.77/I: “Bu Kanunun 4 üncü, 6 ncı, 7 nci, 18 inci, 19 uncu, 20 nci, 21 inci, 23 üncü, 26 ncı, 30
uncu, 33 üncü, 35 inci, 48 inci, 49 uncu, 51 inci, 52 nci, 54 üncü ve 57 nci maddelerinde belirtilen yükümlülüklere aykırı hareket edenler hakkında aykırılığı tespit edilen her bir işlem veya sözleşme için iki yüz Türk Lirası idari para cezası uygulanır.”
yer alır.”
Düzenlemede de açıkça görüldüğü üzere, söz konusu unsurlar özellikle fiyatlandırma ve iptal başta olmak üzere tüketicinin aydınlatılmasına ve korunmasına yöneliktir. Söz konusu düzenlemelerin amacı tüketicinin sözleşme konusunda olabildiğince aydınlatılması ile uygulamada tüketicinin mağduriyetine yol açabilecek sorunların en aza indirgenmesidir168
. Aynı zamanda her sözleşmede bulunması gereken asgari unsurlar da ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Sözleşmenin yapıldığı tarih, tarafların isimleri, tarafların hak ve yükümlülüklerinin ayrı ayrı belirtilmesi, söz konusu hak ve yükümlülüklere uyulmaması halinde ortaya çıkacak olan müeyyideler taraflar arasında çıkacak olası uyuşmazlıkların önüne geçilmesi ve çıkacak uyuşmazlıkların daha kolay bir şekilde çözümünü amaçlamaktadır169
. Sözleşmede bulunması gereken şartların eksikliği halinde kanunkoyucu sözleşmenin geçerliliğini sürdüreceğini öngörmüştür. Gerçekten de, TKHK. m.4/I ile “Sözleşmede
bulunması gereken şartlardan bir veya birkaçının bulunmaması durumunda, eksiklik sözleşmenin geçerliliğini etkilemez. Bu eksiklik sözleşmeyi düzenleyen tarafından derhal giderilir.” düzenlemesi getirilmiştir. Madde metninden de açıkça anlaşıldığı üzere,
sözleşmede bulunması gereken şartların eksikliği halinde sözleşme geçersiz sayılmayacaktır. Ancak kanunkoyucu düzenleyeni eksik şartların tamamlanması ile yükümlü tutmuştur. Paket tur sözleşmeleri açısından değerlendirildiğinde, seyahât düzenleyenin, sözleşmede bulunması gereken unsurların eksikliği halinde, eksiklerin tamamlanması yönünden yükümlülük altında olacağını söylemek mümkündür.
1.4 Paket Tur Sözleşmesinin Hukuki Niteliği