Ücret

Seyahât düzenleyenin paket tur düzenlemesindeki asıl amacını, paket turun içerdiği edimler karşılığında alacağı bedel oluşturmaktadır. Bu itibarla, ücret ödeme, paket tur sözleşmelerinde tüketicinin temel borcunu oluşturmaktadır106

. Seyahât düzenleyen, kar marjını olabildiğince yüksek tutarak paket turdan azami getiriyi sağlamayı hedeflerken, tüketici ise paket turu olabildiğince düşük bedelle satın almak gayesindedir. Ancak tüketici çoğu zaman kısıtlı kaynaklara sahiptir. Bu nedenle ücretin, tüm edimler için bir arada ve önceden belirlenmiş olması oldukça büyük bir önem arz etmektedir. Bu nedenle kanunkoyucu

102 _{Ünlü, 51; İçöz, 168.} 103 İçöz, 168. 104 _{İçöz, 168.} 105 _{İlhan, 142.} 106 _{Aslan, 320.}

paket tur sözleşmeleri açısından ücreti ayrı bir unsur olarak kabul ederek, ücret açısından özel düzenlemeler getirmiştir.

Ücret unsuru kaynağını TKHK.. m.51/1 hükmündeki “her şeyin dahil olan fiyatla

satıldığı” ibaresinden almaktadır. Ancak doktrinde, “sunma” yerine “satma” ibaresinin

kullanılması eleştirmektedir107_{. Gerçekten de, bu görüşü savunanların da vurguladığı üzere,} paket tur sözleşmesinin niteliği itibariyle mal değil hizmet niteliğinde olması, satma yerine sunma ifadesini gerekli kılmakta olup, düzeltici yorum vasıtasıyla satma ibaresinin sunma olarak anlaşılması gerekmektedir.

Paket tur sözleşmeleri kapsamında ücret, kural olarak, paket tur sözleşmesinde belirtilmiş olan tutardır. Ancak TKHK.. m.51 uyarınca paket tur sözleşmesine dahil olacak hususların yanısıra belirlenen ücrete dahil olmayan kalemlerin de olabileceği belirtilmiştir108

. Seyahât düzenleyen, ücretin belirlenmesinde, öncelikle paket tur kapsamındaki edimlerin maliyetlerini göz önüne almaktadır. Toplam maliyetin hesaplanmasından sonra ise maliyetin üzerine kar marjı eklemektedir. Son olarak da, katılanlardan alıp gerekli mercilere ödenmek üzere, ek masrafları ücrete eklemektedir. Böylece paket turun ücretinin belirlenmesi yoluna gidilmektedir109.

Ücretin türü konusunda, paket tur sözleşmelerine özel bir düzenleme mevcut değildir. Hatta paket turun hediye edilmesi halinde dahi, bir menfaat sağlanmış olacağında, ücret unsurunun varlığının kabul edilmesi gerekmektedir 110

. Ancak herhangi bir menfaat bulunmaması halinde artık ücret unsurunun bulunduğundan söz edilmesi mümkün olmayacaktır111_{. Öte yandan bir miktar nakdin yanı sıra, ücretin ayni veya dolaylı/doğrudan} kazandırmada bulunulması yoluyla da ödenebileceği kabul edilmektedir. Bu itibarla, tamamen ivazsız olan bir sözleşmenin paket tur sayılamayacağı kabul edilmekle birlikte, menfaat kavramının oldukça geniş yorumlanması gerekmektedir112

.

Söz konusu ücret niteliği itibariyle götürü ücreti ifade etmektedir. Zira seyahât düzenleyen birden çok edimi bir arada yüklenirken, bu edimlerine karşılık tek bir tutar söz konusu olmaktadır113

.

107 _{Ceylan, Ebru; Paket Tur Sözleşmesinde Tüketicinin Korunması, Erden Kuntalp’e Armağan, Galatasaray}

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2004, C.I, s.241- 260,244; Zevkliler/Aydoğdu,197; Sayın,52.

108 _{Oktay,195; Sayın, 54.}

109 _{Askari, Demand for Package Tours, http://www.bath.ac.uk/e-journals/jtep/pdf/Volume_V_No_1_40-}

51.pdf (Erişim Tarihi: 11.05.2014), 40. 110 Sayın,55. 111 _Sayın,56. 112 _{Sayın,55 vd.} 113 _{Aslan,320; Yurt, 133.}

Tüketici tarafından götürü ücret ödenmesinin seyahât düzenleme sözleşmeleri bakımından zorunlu bir unsur olarak kabul edilip edilmemesi gerektiği konusu tartışmalıdır. Bir görüşe göre, paket tura temel niteliğini veren temel unsurlardan biri seyahât düzenleyene peşinen bir götürü ücret ödenmesidir114_{. Gerçekten de kanunun lafzına bakıldığında götürü} ücret ödenmesinin paket turun unsurları arasında olduğu açıkça görülmektedir115

.

Buna karşın diğer bir görüş, götürü ücretin kanundaki düzenlemeye rağmen zorunlu bir unsur olarak kabul edilmemesi yönündedir. Zira, götürü ücretin zorunlu unsur olarak kabulü halinde, seyahât düzenleyen tarafından seyahât programında keyfi olarak değişiklik yapmasının yolu açılmış olmaktadır116_{. Düzeltici yorum uygulanarak, edimler bütünü} bulunmasının bu halin önüne geçebileceği savunulmaktadır117_{. Bu halde paket turun diğer} unsurlarının sağlanması halinde, paket turun içerdiği edimler ayrı ayrı ücretlendirilse dahi yapılan sözleşme yine de paket tur sözleşmesi sayılacaktır118_{. Doktrin tarafından desteklenen} ve kanaatimizce de kabul edilmesi gereken bu görüşe göre götürü ücret zorunlu bir unsur olarak kabul edilmemelidir119. TKHK. m.51/2’deki düzenleme de bu görüşle paralellik göstermektedir. Buna göre “ Turun ayrıntılarının, paket tur düzenleyicisi, aracısı veya tüketici tarafından belirlenmiş olması veya aynı paket tur içindeki hizmetlerin ayrı ayrı faturalandırılması hallerinde de bu madde hükümleri uygulanır.” Hükümden de anlaşıldığı üzere paket tura dahil hizmetlerin ayrı ayrı faturalandırılmasının mümkün olduğu düzenleme altına alınmıştır. O halde kanun koyucunun götürü ücreti kural olarak düzenlemiş olmakla birlikte, götürü ücret yerine bağımsız hizmet fiyatlandırmasına gidildiği hallerde sözleşmenin niteliğinin değişmeyeceğini kastettiği açıktır. Götürü ücret kavramı konusundaki eleştirilere katılmakla birlikte, götürü ücret unsurunun tüketiciyi koruyucu bir rolü olduğunun da göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Götürü ücret, tek bir fiyat oluşturulmasının sağlanmasını hizmet etmekle, tüketicinin fiyat değişikliklerine karşısında korunması bakımından büyük bir önem arz etmektedir120. Bu sebeple, tamamen göz ardı edilmemesinin tüketicinin lehine olduğu söylenebilir.

Öte yandan, götürü ücretin yanı sıra ücret hususu geniş anlamıyla, gerek sözleşmenin niteliği gerekse uygulamadaki durum göz önüne alındığında ücret oldukça büyük bir rol oynamaktadır. Zira zorunlu bir unsur olarak kabul edilmese dahi, ücret ödeme hemen her

114 _{Yurt, 52 vd.; İlhan, 143; Özel, 166; Kara, 475; Oktay, 12; Deryal, 124.} 115

6502 S.K. m.51/1: “ Paket tur sözleşmesi, paket tur düzenleyicileri veya aracıları tarafından aşağıdaki hizmetlerden en az ikisinin birlikte, her şeyin dâhil olduğu fiyatla satıldığı veya satımının vaat edildiği ve hizmetin yirmi dört saatten uzun bir süreyi kapsadığı veya gecelik konaklamayı içerdiği sözleşmelerdir

116 _{Yurt, 53; Vardar-Hamamcıoğlu, 281; Zevkliler/ Aydoğdu, 207; Sayın, 53.} 117

Vardar-Hamamcıoğlu; 281, Havutçu,32; Sayın,53.

118 _{Aslan, 308; Öksüz, 339; Vardar-Hamamcıoğlu, 280.}

119 _{Zevkliler/ Aydoğdu, 206; Öksüz, 339; Vardar-Hamamcıoğlu, 280 vd.}

paket tur sözleşmesinde kararlaştırılmaktadır121_{. Bu nedenle ücret zorunlu bir unsur olarak} kabul edilmemeli, ancak edimlerin bütünlüğüne ve dolayısıyla seyahât sözleşmesinin varlığına karine teşkil etmelidir122_{. Bahsetmiş olduğumuz riskleri bertaraf etmesi nedeniyle,} ikinci görüş kanaatimizce de uygulanması gereken görüştür.