Sözleşmeyi düzenleyen taraf olan paket tur düzenleyicisi, PTSY’de belirtildiği üzere paket turları kendisi veya aracısı vasıtasıyla satışa sunan gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmaktadır. Paket tur düzenleyicisinin bu işi kural olarak ticari ya da mesleki amaç ile 81 Yavuz/ Acar/ Özen, s. 13.
82 Yurt, s. 114.
83Yurt, s. 115; Hamamcıoğlu, s. 283. 84
23 yerine getirmesi şarttır85
. Bu sebeple işin geçici bir süre ile yapılması halinde paket tur düzenleyicisinin var olduğundan bahsedilemeyecektir. Elbette bu işin sadece yıllın belli mevsimlerinde yapılması, tarafın paket tur düzenleyicisi olmasına helal getirmeyecektir.
Paket tur düzenleyicisi, paket tur sözleşmesinde belirtilen yükümlülükleri bizzat yerine getirmemesi de mümkündür. Paket tur düzenleyeni sözleşmede belirtilen hizmetleri temsilcileri aracılığı ile de yerine getirtebilmektedir 86
. Bu nedenle paket tur düzenleyicisi birtakım hizmetlerin bağımsız hizmet sağlayıcıları tarafından gerçekleştirilmesini de sağlayabilmektedir87
. Paket tur düzenleyicisi kavramının sınırları ilgili mevzuatlarda açıkça düzenlenmemiştir. Bu sebepledir ki öğreti tarafından bu kavram, tüketicileri paket tur sözleşmesinin korumasından yararlandırmak için geniş olarak yorumlanmıştır. Elbette paket tur düzenleyeni kavramı ne kadar geniş yorumlansa da, paket tur düzenleyeni sıfatına sahip olabilmek içinde belirli asgari şartlar Kanun metninde öngörülmüştür. İlk olarak paket tur düzenleyeni yapmış olduğu faaliyetleri TKHK’nın 3. maddesinin tanımlar bölümünde düzenlendiği şekilde ticari ya da mesleki amaçlar ile gerçekleştirmelidir88
. Aksi halde meydana getirilen hizmet, Tüketici Hukuku kapsamında yer alamayacaktır. Bu tanımından dolayıdır ki paket tur düzenleyicisi bu faaliyetlerini ya mesleki yahut ticari amaç doğrultusunda gerçekleştirmelidir.
Paket tur düzenleyicisine ilişkin diğer bir husus da paket tur düzenleyicisinin gerçek ya da tüzel kişi olup olamayacağı hususudur. Bu konu Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin tanımlar maddesinde açıkça düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre paket tur düzenleyicisi gerçek kişi ya da tüzelkişi olabilmektedir. Bu sebepten dolayı paket tur düzenleyeni sıfatına bir ticari şirket, dernek ya vakıf tüzel kişileri de sahip olabilmektedir. Bu kapsamda TKHK m. 3 kapsamı çerçevesinde paket tur düzenleyeni sıfatına kamu tüzel kişilikleri de sahip olabilmektedir.
85 Sayın, s. 89.
86
Bu kapsamda tüketici işlemlerinde temsil ilişkisi ile ilgili olarak, temsilcinin yapmış olduğu işlemlerin tüketici işlemi olarak kabul edilebilmesi için, temsil olunanın tüketicilere ticari ya da mesleki amaçlar ile mal ya da hizmet sunan sağlayıcı ya da satıcı olması gerekmektedir. Aksi takdirde tüketici işleminden bahsedilemeyecektir (Çabri, s. 47).
87
Aslan, s. 663.
88Hizmeti sunan tarafın hizmet sunumu esnasında asgari bir örgütlenmesi olması, sürekli olarak ticari ve mesleki
faaliyetlerde bulunması gerekmektedir. Esnaf, serbest meslek mensubu, tacir vb. hizmet sağlayıcıların kazanç elde etmek amacıyla hizmetleri yerine getirmesi gerekmektedir (Öcal Akipek, Şebnem: “Tanımlar (Madde 3/Akipek şerhi)” Milli Şerh, Editörler: Tokbaş, Hakan/ Tüzüner, Özlem, İstanbul 2016, s. 55).
24
Paket tur düzenleyicisi kavramı ile ilgili son değineceğimiz konu da “acentelik” kavramıdır. Bu kavramın üzerinde durmamızın en önemli nedeni Kanun Koyucu’nun mevzuatlar arasındaki bağlantıyı kuramamasından dolayı bu hususun farklı başlıklar altında incelenmesinden kaynaklanmaktadır. Öncelikle acente deyince Türk Hukukunda ilk aklımıza gelen mevzuat Türk Ticaret Kanunu’dur89. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere TTK da acente kavramı bağımsız
tacir yardımcısı olarak tanımlanmıştır. Bu sebepledir ki paket tur sözleşmelerinde ilk akla gelen acentenin “aracı” rolünde olduğudur. Fakat paket tur sözleşmeleri açısından acente kavramı her ne kadar TKHK’da ya da PTSY’de de tanımlanmamış olsa da aslında hem paket tur düzenleyicisini hem de aracı kavramlarına tekabül etmektedir.
Seyahat acentesi kavramı Seyahat Acenteleri Yönetmeliği’nde 90 ve SASABK’da91 tanımlanmıştır. Bu belirtmiş olduğumuz mevzuatlara göre aslında acente tabiri genel olarak paket tur düzenleyicisini tanımlamaktadır. Fakat paket tur sözleşmesi ile alakalı diğer mevzuatlarda bu konuya ilişkin bir bağ kurulamadığı için acente tabiri üzerinde farklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Elbette belirtmiş olduğumuz mevzuat hükümlerinden yola çıkarsak seyahat acentesi kavramı sadece ve sadece paket tur düzenleyicisini tanımlamamakta aynı zamanda aracı seyahat acentelerini de kapsama alarak paket tur sözleşmelerinde aracılık hususunu da tanımlamaktadır92. Seyahat acentelerinin sınıflara ayrılması öğretide iki başlık altında incelenmiştir. Bunlar perakendeci seyahat acenteleri ve aracı seyahat acenteleridir. SASABK da ve SAY da ise bu sınıflandırmalar daha farklı başlıklar altında incelenmiştir93. Elbette ki bu ayrımlar ilgili bölümde
89 TTK m. 102 hükmünde acente kavramı şu şekilde tanımlanmıştır; “ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya işletmenin çalışanı gibi işletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimseye acente denir”.
90 SAY. 4/ğ hükmünde seyahat acenteleri şu şekilde tanımlanmıştır; “Kâr amacı ile turistlere, turizmle ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence sağlayan hizmetleri görmeye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acenteleri vasıtasıyla pazarlayabilen ticarî kuruluşu”.
91 SASABKBB 1/e hükmünde seyahat acenteleri şu şekilde tanımlanmıştır; “kâr amacı ile turistlere turizm ile ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence hizmetlerini görmeye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acenteleri vasıtası ile pazarlayabilen ticarî kuruluşu”.
92 Pekmez, s. 52.
93 SASABK da bu husus şu şekilde yer almıştır; seyahat acenteleri gördükleri hizmetlere göre üç grupta toplanırlar: A) (A) Grubu seyahat acentaları - 1 inci maddede söz konusu olan tüm seyahat acentalığı hizmetlerini görürlerB) (B)
25
de bahsedeceğimiz üzere acentelerin hak ve sorumlulukları açısından bir takım farklılıklar ortaya çıkaracaktır94
.
Paket tur düzenleyici kavramını sadece seyahat acenteleri üzerinden tanımlamak elbette paket tur sözleşmelerinin uygulanabileceği alanları daraltacaktır. Kaldı ki ne TKHK‘da ne de Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde böyle bir sınırlama mevcut değildir. Paket tur sözleşmesinin hizmet şartlarını meydana getiren gerçek ve tüzel kişiler paket tur düzenleyicisi olarak kabul edilecektir. Hatta şartları mevcut ise örneğin estetik amacıyla, Türkiye’ye gelip kişilerin tedavi olmasını sağlamanın yanı sıra konaklama, ulaşım, vb. hizmetleri de sağlayan kuruluşlar, paket tur düzenleyicisi olarak kabul edilebileceklerdir95
.