Fiyat Değişikliği

Paket tur sözleşmelerinde katılımcıların, paket tur düzenleyenlere karşı yükümlülüğünü oluşturan en önemli unsur paket tur ücretidir. Paket turun ücret unsuru açısından Kanun Koyucu

69

katılımcıları korumak adına çeşitli düzenlemeler yapmıştır. Tezin ilgili bölümünde de açıkladığımız gibi paket tur ücretinin miktarının katılımcılara önceden yazılı olarak verilmesi ve ayrıca katılımcılara verilmesi zorunlu olan broşürde de paket tur ücretine ilişkin bilgiler bulunması hususu bu düzenlemelerden bir kaçıdır223

.

Genel olarak sözleşmelerde karşılıklı anlaşma esas alındığından dolayı sözleşmede belirtilen ücret unsurunun tek taraflı olarak değiştirilmesi mümkün değildir. Sözleşmenin ücret unsuru özellikle tüketici sözleşmelerindeki gibi sözleşmenin bir tarafının diğer tarafına göre daha güçlü konumda olduğu sözleşmeler açısından ayrıca önem taşır. Tezin haksız şarta ilişkin bölümünde de açıkladığımız üzere sözleşmeyi düzenleyene bu yönde bir hak sağlayan sözleşme maddeleri de haksız şart denetimine tabi tutularak hükümsüz sayılmaktadır224.

Paket tur sözleşmesi açısından ise sözleşmenin ücreti unsurunun belli koşullar altında paket tur düzenleyicisi tarafından değiştirebilmesi PTSY m.9 hükmü çerçevesinde mümkündür225_{. Madde hükmünde de ifade edildiği üzere fiyat değişikliği hususu belli şartların}

var olmasına bağlanmıştır.

Paket tur sözleşmesinde belirtilen meblağın değiştirilebilmesi için bu değişikliğe ilişkin hükmün açıkça sözleşmede yer alması gerekmektedir. Paket tur sözleşmesinde meblağın değişebileceğine ilişkin bir hüküm mevcut değil ise paket turu düzenleyenin sözleşmede kararlaştırılan fiyatı değiştirebilmesi mümkün değildir. Aslında bu husus paket tur sözleşmelerinin zorunlu içeriği konusunda da ayrıca vurgulanmıştır. PTSY m.6/ç hükmünde belirtildiği üzere “9 uncu maddeye göre fiyat değişikliğinin şartları ve paket tur fiyatına dahil

223

Bkz. Birinci Bölüm/I/B/3.

224 _{Bkz. Üçüncü Bölüm/I/A.}

225 _{Paket tur sözleşmesinde belirlenen fiyat unsurunun değiştirilmesi hususu PTSY m. 9 hükmünde şu şekilde}

düzenlenmiştir,

“Sözleşmede yer alan fiyat; fiyatın değiştirilebileceğinin açıkça sözleşmede belirtilmesi, fiyat değişikliğinin

gerekçesinin ve nasıl hesaplanacağının sözleşmede öngörülen hareket tarihinden en az yirmi gün öncesinde katılımcıya yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirilmesi koşuluyla sözleşme bedelinin yüzde beşini geçmeyecek şekilde aşağıdaki hallerde değiştirilebilir:

a) Sözleşme bedelinin döviz cinsinden belirlendiği yurt dışına yönelik paket turlarda fiyat değişikliğinin döviz kurunda meydana gelen olağandışı değişikliklerden kaynaklanması.

b) Fiyat değişikliğinin yakıt giderlerindeki olağandışı değişikliklerden kaynaklanması.

c) Fiyat değişikliğinin liman, havaalanı gibi yerlerde tahsil edilen vergi, resim, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerde meydana gelen değişikliklerden kaynaklanması.”

70

olmayan vergi, resim, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerinin” ilişkin bilgilerin sözleşmede yer

alması gerektiği açıkça ifade edilmiştir.

Paket tur meblağının, paket tur düzenleyeni tarafından değiştirilebilmesinin diğer şartları ise, fiyat değişikliğinin gerekçesinin neler olduğunu ve bu değişikliğin nasıl hesaplanacağının paket turun hareket tarihinden yirmi gün önce katılımcılara yazılı ya da kalıcı veri saklayıcısı ile bildirilmesidir. Bu koşullar sağlanmadığı takdirde fiyat değişikliğinin katılımcıyı bağlaması mümkün değildir.

Fiyat değişikliğine ilişkin yönetmelik maddesinin bu şekilde ayrıntılı bir düzenleme içermesi katılımcıların lehine olmuştur. Mülga Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinde226

fiyat değişikliği hususunun asgari bir süreye bağlanmamış olması ve de fiyat değişikliğine neden olan koşullara ilişkin gerekçelerin katılımcılara bildirilmemesi öğreti tarafından eleştirilen hususlar arasındaydı227_{. Paket tur düzenleyenlerin}

seyahatten bir gün önce fiyat değişikliğinde bulunmasının ilgili yönetmelik maddesine göre mümkün olması katılımcıyı zor durumda bırakmaktaydı. Mülga yönetmelik döneminde bu husus TMK m.2 de yer alan hakkın kötüye kullanılması yasağı ile engellenebilmekteydi ve bu sayede paket tur düzenleyenin makul bir süre öncesinden katılımcıya bu fiyat artışı hakkında bilgi vermesi beklenmekteydi228. Fakat buradaki makul sürenin de belli bir süre olmaması yine katılımcıyı zor durumda bırakmaktaydı. Bu yüzden PTSY m. 9 hükmünde fiyat değişikliği hususunda paket tur düzenleyenin seyahatten yirmi gün öncesinden katılımcıya bilgi vermesi hiç şüphesiz katılımcının daha lehine bir sonucu ortaya çıkartmıştır.

226 _{Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği’nin fiyat değişikliğine ilişkin maddesi}

yönetmelik metninde şu şekilde yer almıştır, “sözleşmede öngörülen fiyat ve koşullar değiştirilemez. Ancak, liman ve

havaalanına iniş vergileri gibi harç, vergi ve ücretler ile döviz kurlarından kaynaklanan fiyat değişikliklerine bu hüküm uygulanmaz.

Seyahat acentası, paket turdan önce, yukarıda verilen nedenlerle meydana gelen fiyat artışını tüketiciye derhal bildirir. Bu durumda tüketici herhangi bir tazminat ödemeden sözleşmeden dönme hakkını kullanır ya da değişiklikleri ve fiyat üzerindeki etkisini açıkça belirten ek sözleşmeyi kabul eder.

Tüketici, sözleşmeden döndüğü taktirde; seyahat acentasının kendisine ikame bir paket tur sunabilmesi halinde eşdeğerde bir başka paket tur alma ya da sözleşme kapsamında ödemiş olduğu tüm bedeli 10 gün içinde geri alarak sözleşmeden dönme haklarından birini kullanabilir”.

227 _{Hamamcıoğlu, s. 290; Sayın, s. 143; Aslan, s. 687.} 228

71

Son olarak fiyat değişikliği hususunda PTSY m. 9 hükmünde belirlenen fiyat artışının yüzde beşi229

geçmeyecek bir şekilde ve de yalnızca madde de belirtilen haller ile sınırlı olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Madde metinde belirtilen haller ise şunlardır:

a)Sözleşme bedelinin döviz cinsinden belirlendiği yurt dışına yönelik paket turlarda fiyat değişikliğinin döviz kurunda meydana gelen olağandışı değişikliklerden kaynaklanması.

b) Fiyat değişikliğinin yakıt giderlerindeki olağandışı değişikliklerden kaynaklanması. c) Fiyat değişikliğinin liman, havaalanı gibi yerlerde tahsil edilen vergi, resim, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerde meydana gelen değişikliklerden kaynaklanması.

Mülga Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinin fiyat değişikliği ile alakalı m. 6 hükmünde fiyat değişikliği hususunda bir yüzdelik oran öngörülmediğinden dolayı oranı ne olursa olsun herhangi bir fiyat değişikliğinin katılımcıyı bağlayacağı belirtilmişti230

. Fakat bu durumda katılımcıların sözleşmede gerçekleştirilecek olan fiyat değişikliklerini kabul etmeyip, paket tur sözleşmelerinden dönebilme hakkı mevcuttu231

. PTSY m. 9 hükmünde fiyat değişikliğine ilişin yüzde beşlik bir oran getirildiği için fiyat değişikliği durumunda katılımcının sözleşmeden dönme hakkı kaldırılmıştır232

. Bunun sebebi ise fiyat değişiklikleri konusunda mevcut yönetmelik ile cüzi bir oran getirildiği için katılımcının fiyat artışı konusunda zor durumda kalma ihtimali ortadan kalkmıştır. Mülga yönetmelik döneminde de katılımcının düşük miktarlı fiyat değişiklikleri durumunda TMK m. 2 hükmü gereğince sözleşmeden dönme hakkını kullanabilmeleri mümkün değildi233.

229 _{Konsey yönergesinde yüzde beş oranı gibi bir oran bahsedilmemesine rağmen Alman Medeni Kanunu 651a, f.5 te}

yüzde beşlik fiyat değişikliği ile İsviçre Paket Tur Kanunu m.8, f.2 ise yüzde onluk bir fiyat değişikliklerinin esaslı değişiklik olarak kabul edilmesi öngörülmüştür (Atamer, s. 93).

230 _{Sayın, s. 146.}

231 _{Mülga Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği m. 6 hükmünde fiyat}

değişikliğini kabul etmeyen katılımcının sözleşmeden dönme hakkını kullandığı anda ya paket tur düzenleyenin sunduğu eş değer bir paket turu alabilme ya da ödemiş olduğu bedelin on gün içinde iadesini talep edebilme hakkı tanınmıştır.

232 _{Aslan, s. 687.} 233

72

PTSY m. 9 hükmünde belirtilen sınırlı haller ile fiyat değişikliğin gerçekleştirilmesi hususu öğretide çoğunluk görüş tarafından benimsenmiştir234_{. TBK m. 480/ 2 hükmünde eser}

sözleşmelerine ilişkin olarak götürü ücretinin uyarlanmasına ilişkin düzenlemelerin, paket tur sözleşmelerinde belirlenen fiyat değişikliğine gerekçe olarak gösterilebilmesi mümkün gözükmemektedir235

.