Paket tur sözleşmesi 6502 sayılı TKHK da ve Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde
bahsedildiği üzere aracılar vasıtasıyla da aktedilebilen bir sözleşmedir. Yönetmeliğin 4/ç hükmünde paket tur aracısı şu şekilde tanımlanmıştır: “paket tur düzenleyicileri tarafından
hazırlanmış olan paket turları satışa sunan gerçek veya tüzel kişi”. Aracının gerçek ya da tüzel
kişiliği ile ilgili açıklamalar paket tur düzenleyicileri için yapmış olduğumuz açıklamalar ile aynı doğrultuda olduğu için tekrara düşmemek adına ilgili bölüme atıf yapmak ile yetiniyoruz108
. Yönetmeliğin ilgili hükmünde bizim üzerinde durmamamızı gerektiren kavram “paket tur
düzenleyenleri tarafından hazırlanmış olan paket turları satışa sunan” ibaresidir. Bu kavramdan
yola çıkarak aracıların, seyahat hizmetlerini bizzat yerine getirmemekle birlikte seyahat sözleşmesinin aracılığını yapmakta olduğu sonucuna varıyoruz109
.
107 Oğuzman/ Öz, C. 2, s. 450. 108
Bkz. Birinci Bölüm/III/A; Aracıların acenta olması gibi bir zorunluluk ne TKHK da ne de PTSY de yer almaktadır. Fakat aracıların acentelik yolu ile hizmet verebilmeleri mümkündür. Ayrıntılı bilgi için bkz. Özdemir, Gökçen Bilge: “Paket Tur Sözleşmesinde Taraflar ve Tarafların Borçları ve Hakları”, Sosyal Bilimler Dergisi, s. 2, 2011, s. 65,66.
109
30
Paket tur aracılığı faaliyetinde aslında iki farklı ilişki karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan ilki katılımcı ile aracı arasındaki ilişki, ötekisi ise katılımcı ile paket tur düzenleyeni arasındaki ilişkidir.
İlk olarak katılımcılar ile aracılar arasındaki ilişkiye değinmek gerekirsek, bu aracılık faaliyetinin amacı paket tura katılacaklara paket turlarının, daha ulaşılabilir şekilde sunulmasından ibarettir110. Aracılar burada katılımcılara bilgi verme yükümlülüğü altında
olmakla birlikte, sonuç sağlama yükümlülüğü altına girmezler. Aracıların buradaki faaliyeti paket tur düzenleyenin koşullarını belirlemiş olduğu paket tur sözleşmesini katılımcılara anlatmak ve imzalatmaktan ibarettir.
Aracıların paket tur düzenleyenler ile ilişkilerine gelince bu hususta aracılar ile paket tur düzenleyenler arasında vekalet ilişkisi vardır. Aracılar, paket turu düzenleyicilerine karşı “üçüncü
kişiyi bulma yükümlülüğü altındadırlar”111. Aracılar tezin ilgili bölümde bahsettiğimiz gibi aracı
seyahat acentesi konumunda da olabilmektedirler. Elbette bu aracılık hizmetini gerçekleştirmek için acente sıfatına sahip olmaya gerek yoktur.
Son olarak sorumluluk hususuna gelecek olursak aracıların sözleşmenin ifa edilmemesinden dolayı sorumlulukları bulunmaktadır. PTSY m. 13 hükmünde düzenlendiği şekliyle “paket tur düzenleyicisi veya aracısı sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi
nedeniyle katılımcının uğradığı her türlü zarardan sorumludular”. Aracıların sorumluluğu
sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesinden dolayı katılımcıların uğrayacakları her türlü zararlara ilişkindir, bu zararların maddi ya da manevi nitelikli olması bu sonucu değiştirmeyecektir112
.
Aracıların sorumluluğu noktasında diğer bir husus da TKHK ve PTSY de düzenlenmiştir. TKHK m. 51/3 hükmü uyarınca paket tur düzenleyenin Türkiye’de temsilcisinin bulunmadığı hallerde aracılar paket tur düzenleyeni gibi sorumlu olacaklardır. Kanun Koyucu bu noktada
110 Demir, s. 40. 111 Sayın, s. 96. 112
31
katılımcıların sözleşmeden kaynaklanan taleplerini daha kolay bir şekilde elde edebilmeleri için aracıların sorumluluğunu yabancı ülkede bulunan paket tur düzenleyicilerinin sorumluluğuna eşitlemiştir.
Aracıların sorumluluğuna ilişkin son husus da aracıların, sorumsuzluk kayıtlarından yararlanıp yararlanamayacağına ilişkindir. Bu husus açık bir şekilde Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin m. 18 hükmünde düzenlenmiştir113. Madde hükmünde belirtildiği üzere
sözleşmelere bu noktada koyulacak hükümlerin kesin olarak geçersiz sayılacağı belirtilmiştir.
2.Bağımsız Hizmet Sağlayıcıları
Bağımsız hizmet sağlayıcıları PTSY 4/a hükmünde tanımlandığı üzere, “bir paket tur
içinde yer alan hizmetlerden bir veya bir kaçını paket tur düzenleyicisi veya aracısı ile yaptığı sözleşme gereği katılımcıya sunan gerçek veya tüzel kişiyi” ifade etmektedir. Tezin ilgili
bölümünde bahsettiğimiz gibi paket tur düzenleyicileri paket tura dahil tüm hizmetleri bizzat gerçekleştirmek zorunda değillerdir. Birtakım hizmetlerin bağımsız hizmet sağlayıcıları tarafından yerine getirilmesini de sağlayabilmektedirler. Bu sebeple bağımsız hizmet sağlayıcıları taşıma, konaklama, barınma, yahut gezi gibi bir takım seyahat edimlerini ifa edebilirler. Bu hizmetleri katılımcı olan üçüncü kişinin yararına olarak paket tur düzenleyicisi ile aralarında akdettikleri sözleşmeye binaen yerine getirmektedirler.
Paket tur düzenleyicileri ile bağımsız hizmet sağlayıcıları arasındaki sözleşme ilişkisi baz alındığında katılımcıların lehine üçüncü kişi yararına sözleşmenin var olduğu söylenebilecektir. Bu sebeple katılımcılar, paket tur düzenleyicisine başvurmadan bağımsız hizmet sağlayıcılarının
113 Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin m. 18 hükmünde bu husus şu şekilde yer almıştır, “sözleşme metninde veya müstakil herhangi bir belgede katılımcının bu Yönetmelikte yer alan haklarını kullanmaktan feragat ettiğine dair veya paket tur düzenleyicisi ya da aracısının bu Yönetmelikten kaynaklanan yükümlülüklerini sınırlayan veya ortadan kaldıran kayıtlar geçersizdir”.
32
yüklenmiş oldukları edimin ifasını doğrudan doğruya bağımsız hizmet sağlayıcılarından talep edebileceklerdir114.
Bağımsız hizmet sağlayıcılarının sözleşmeye aykırı hareket etmeleri durumunda katılımcıların kimlerden zararlarını tahsil edebileceği de PTSY’nin ilgili hükmünde açıkça belirtilmiştir. PTSY m. 13/2 hükmü uyarınca paket tur düzenleyeni veya aracısının bağımsız hizmet sağlayıcılarının davranışlarından kaynaklanan sözleşmeye aykırılık hallerinden dolayı katılımcının uğradığı her türlü zararlardan sorumlu olacakları madde metninde açık bir şekilde vurgulanmıştır.
114
Hamamcıoğlu, s. 286. Katılımcıların sözleşmeye aykırılıktan dolayı bağımsız hizmet sağlayıcılarının aleyhine dava açması mümkün olmazken, bağımsız hizmet sağlayıcılarının haksız fiil sorumluluklarına karşı dava haklarını kullanabilmeleri mümkündür(Çavuşoğlu Uyanık, Ayfer: "Turizmde Yabancı Tüketicilerin Hukuki Sorunları" Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları (5.Tüketici Hukuku Konferansı), Editörler: Tokbaş, Hakan/ Üçışık, Fehim, Ankara 2016, s. 277).
33
İKİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞMENİN KURULMASI İLE TARAFLARIN HAK VE
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
I.SÖZLEŞMENİN KURULMASI
Sözleşmelerin kurulması TBK genel hükümlere göre karşılıklı olarak tarafların iradelerinin uyuşması ile gerçekleşecektir. Bu süreç karşılıklı olarak öneri (icap) ve kabulün birbirleri ile örtüştüğü anda vücut bulacaktır. Fakat bu hususa ilişkin Türk Borçlar Hukukunun genel ilkelerini hatırlatmaktan ziyade Tüketici Hukuku ve de paket tur sözleşmeleri açısından özellik arz eden hususlara değinmekle yetineceğiz.
Öncelikle paket tur sözleşmelerinin kuruluş aşaması hem hazır olanlar ile hem de hazır olmayanlar arasında gerçekleşebilmektedir. Örneğin bir katılımcı seyahat acentesine giderek kendisine uygun bir paket tur sözleşmesi hakkında bilgi alıp, paket tur düzenleyicisi ile arasında anlaşma sağladığı takdirde sözleşmeyi kurabilir.
Sözleşmeler hukukuna hakim olan irade serbestisi ilkesi gereği taraflar istedikleri kişiler ile sözleşme kurabilmekte ve sözleşme yapmaya zorlanamamaktadırlar. Fakat bu ilke bazı hususlar da ortadan kalkabilmektedir. Bu ilkenin geçerli olmadığı alanlardan biri de Tüketici sözleşmeleridir. Bu sebeple paket tur düzenleyenleri katılımcılar ile sözleşme yapma zorunluluğu altındadırlar115
.