Oyun Tasarımında İnsan Bilgisayar Etkileşimi

Hewett (2002:5)’e göre HCI (İnsan-bilgisayar etkileşimi) interaktif bilgisayar sistemlerinin tasarımı, uygulaması ve değerlendirmesi ile ilgilenen bir disiplindir. (Andrews, 2010:1).

HCI insan, bilgisayar ve etkileşim açısından ele alınır. İnsan HCI’da son kullanıcıdır. İnsanın gereksinimleri ve özellikleri algı, düşünebilme, dikkat kapasitesi, hareket yeteneği, hafıza, öğrenme ve unutma oranı, zihinsel yetenekleri ve yaş faktörü olarak sıralanabilir. Bilgisayar, yazılım ve donanım açısından ele alınır. Etkileşim ise kullanıcının ne istediğini bilgisayara söylemesi ve bilgisayarın sonuç üretip kullanıcıya ulaştırmasıdır. Günümüzde insan bilgisayar etkileşiminin, insanların daha doğmadan özelliklerinin bilinmesiyle başladığını düşünerek, bu yapının ne kadar etkin ve somut olduğunu anlayabiliriz

HCI sisteminin dört ana bileşeni vardır. Bunlar: 1. Kullanıcı

2. Görev 3. Araç/Arayüz

4. Bağlam’dır (Acartürk ve Çağıltay, 2006:335).

Preece vd.(1994)’e göre HCI’da önemli faktörler şu şekilde sıralanabilir;  Organizasyonel faktörler: iş tasarımı, roller, kurallar

 Çevresel faktörler: gürültü, ısıtma, ışıklandırma, havalandırma,  Sağlık: stres, başağrısı

 Kullanıcı faktörleri: motivasyon, doyum, tecrübe  Rahatlık faktörleri : oturma

 Kullanıcı arayüzü faktörleri: Giriş/Çıkış aygıtları, renk düzeni, simgeler, diyalog, yardım

 Görev faktörleri : karmaşıklık, yenilik, tahsis, tekrarlar, izleme  Kısıtlamalar : maliyetler, zaman çizelgesi, ekipman, yapı  Sistem İşlevselliği : donanım, yazılım, ağ

 Verimlilik : çıktı, kalite, maliyetler, hatalar, üretim zamanı (Preece, Rogers, Sharp, Benyon, Holland ve Carey, 1994).

Kullanıcıya sunulan ürünün arayüzünün de HCI açısından bazı özelliklerde olması gerekmektedir. Bunlar;

 Fayda; ürünün istenilen veya hedeflenen görevi tam olarak yerine getirebilmesi yani kullanıcı açısından yararlı olmasıdır.

 Kullanılabilirlik; tasarım süresince kullanım kolaylığını iyileştirme yöntemlerini ifade eder (Schmidt, 2005:5).

 Sevilebilirlik; kullanıcının ürünü herhangi bir sebepten dolayı sevdiğidir. Ancak bu kriterler içerisinde en önemlisi kullanılabilirliktir. Kullanılabilirlikte de öğrenilebilirlik, verimlilik, hafızada kalınabilirlik, hatalar ve doyum olmak üzere önem taşıyan beş öğe bulunmaktadır (Schmidt, 2005:6).

Nielsen(2006)'a göre kullanıcı arayüzü tasarımında aşağıdaki durumlara dikkat edilmesi gerekmektedir (Akt: Acartürk ve Çağıltay, 2006:337):

 Basit ve doğal diyalog kullanımı  Kullanıcının diliyle konuşma  Hafıza yükünün en aza indirilmesi  Tutarlılık

 Geribildirim sağlanması

 Açıkça gösterilmiş çıkış ve işlem sonlandırma  Kısayolların önerilmesi

 Uygun hata mesajlarının tasarlanması  Hataların engellenmesi

 Yardım ve belgeleme sağlanması

CPU hızı, pil ömrü, ekran boyutu ve hafıza durumu gibi sınırlı donanım kaynakları kullanıcı etkileşimi için bazı kısıtlamalar getirmektedir (Bellotti, Berta, Gloria ve Margarone, 2003:618). Bellotti vd. (2003:630) tarafından önerilen avuçiçi bilgisayarlar için HCI ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır:

 Eğitsel uygulamaları desteklemek için animasyonlar, panoramik resimler gibi yüksek kalitedeki grafikler kullanılmalıdır.

 Minimal dikkat gerektiren kullanıcı arayüzleri yapılmalıdır. Çünkü mobil kullanıcılar cep telefonu ile ilgilenirken bir yandan da bilgisayar ile uğraşmakta ya da başka bir noktaya dikkatlerini verebilmektedirler.

 Dış çevre ile iletişimi arttırmak. Örneğin mobil kullanıcıların çevre hakkında ilginç bilgiler veren turist kılavuzları gibi uygulamalara ihtiyaçları vardır.

 Dokunmatik ekran etkileşiminde parmak kontrolleri önemlidir. Kalem kullanırken sorun yaşamayan kullanıcılar parmaklarını kullanırken kontrolü kaybedebilmektedirler. Bu nedenle Geniş ekran alanı optimizasyonu gerekmektedir.

 Farklı ışık koşullarında cihazın kullanımı da önemlidir. Güneş ışığındayken arkaplan ışığı olmadan görsellik kalitesi çok düşük olmaktadır (Bellotti, Berta, Gloria ve Margarone, 2003:630).

Bilgisayar oyunu, bilgisayar kontrollü sanal evrende oyuncuların birbirleriyle etkileşimde oldukları, tanımlanmış hedeflerden veya hedef setlerinden oluşan bir oyundur (McMillan, 2007:7). HCI, insan ile bilgisayar arasındaki etkileşimi her açıdan inceler. Oyundaki etkileşimi geliştirmek için ve oyunun benzersiz medya avantajını göstermek için insan bilgisayar etkileşimi teorisi, son yıllarda yavaş yavaş oyun endüstrisinin dikkatini çekmektedir (Cai, 2009:92). Yani HCI oyunda önemli bir rol oynamaktadır. HCI sadece oyunun önemli bir parçası değil aynı zamanda oyun öğelerinin çekirdeğidir (Cai, 2009:92). Oyun kalitesini artırmadan önce HCI faktörleri göz önüne alınmalı ve bu faktörler öncelikli olarak geliştirilmeye çalışılmalıdır.

Şekil 2.16. Oyunlarda İnsan Bilgisayar Etkileşim Süreci (Cai, 2009:93).

Oyun tasarımında oyunu görselleştirmek, içeriğini zenginleştirmek için oyun tasarımcıları her türlü öğeleri kullanmaktadırlar ancak burada en önemli olan etkileşimdir (Cai, 2009:92). Oyunlarda HCI Şekil 2.16’ya göre şu şekilde açıklanmaktadır:

 Bilgisayarın oyunculara resimler, sesler veya diğer katılım tarzlarıyla sanal oyun çevresini sunduğu aşama oyun çıkışı olarak adlandırılabilir. Bu aşamada kullanıcı bilgiyi kabul eder, anlar ve değerlendirir.

 Oyuncuların eylem kararını verdikleri aşama oyuncunun işlemesi olarak adlandırılabilir.

 Oyuncuların donanım giriş aygıtlarını kullanarak isteklerini ifade ettiği aşama oyuncunun girişi olarak adlandırılabilir. Kullanıcı bu aşmada hedefleri tanımlar adımları eyleme dönüştürür ve komutları girer.

 Oyun kurallarına uygun olarak bilgisayarın, oyuncuların eylemlerinin ilgili skorlarını hesapladığı aşamaya bilgisayarın işlemesi denilebilir.

Bu aşamadan sonra aşama bire dönecektir ve HCI döngüsünün bir sonraki halkasına girecektir. Bu dört aşamanın döngü süreci bir oyunda insan-bilgisayar etkileşimini oluşturmaktadır (Cai, 2009:93).

Bunların yanında oyunlar ve HCI’nın geleneksel etkileri arasında bazı ayrımlar da bulunmaktadır. Pagulayan vd. (2003)’ın ele aldığı oyunlar ve yaratıcılık uygulamalarında HCI uygulanmasının bazı farkları Barr vd. (2007) tarafından şu şekilde özetlenmiştir:

 Oyunlar sonuçtan ziyade sürece odaklanır.

 Oyunda kullanılan ses ve grafik işlevsellikten ziyade ruh haline hitap etmektedir.

 Yaratıcılık uygulamalarının hedefleri genel olarak uygulamanın dışında tanımlanıyorken, oyunların hedefleri oyun dünyasında tanımlanmaktadır.  Yaratıcılık uygulamaları kullanıcı üzerindeki kısıtlamaları kaldırmaya

çalışırken oyunlar bunu empoze etmeye çalışmaktadırlar.

 Oyunlardaki kontrol ve içerik sistemlerindeki yenilikler yaratıcılık uygulamalarındakini aşma eğilimindedir (Barr, Noble ve Biddle, 2007:182). Son olarak oyunda insan bilgisayar etkileşimi tasarımında Cai (2009:94) tarafından belirlenen ve tasarımda mutlaka göz önüne alınması gereken dört ilke bulunmaktadır. Bunlar; çok karmaşık etkileşimin ve ara yüzün bulunmaması gerektiği ve tasarımcıların etkileşim sürecinden daha çok oyun tecrübesi üzerine odaklanmaları gerektiğine dayanan basit prensip; oyundaki insan-bilgisayar etkileşim sürecinin oyuncunun hayat tecrübeleri, bilişsel alışkanlıkları ve günlük hayattaki alışkanlıkları doğrultusunda devam etmesi gerektiğine dayanan doğal prensip; kullanıcıya makul bilgi

formlarının, ana durum ve bilgilerin verilmesi gerektiğine dayanan dostça prensip; oyunun sadece görünüm ve mantıksallığı değil tutarlılığı da sağlaması gerektiğine dayanan tutarlı prensiptir (Cai, 2009:94).