Mavi Bayrak, gerekli standartları taşıyan nitelikli plaj ve marinalara verilen uluslar arası bir çevre ödülüdür. Temiz, bakımlı, donanımlı, güvenli ve dolayısıyla uygar, sürdürülebilir bir çevrenin sembolüdür. Plajlar için özünde temiz deniz suyu sonrasında da çevre eğitimi ve bilgilendirmeye önem veren, gerekli donanıma sahip iyi bir çevre yönetimini temsil etmektedir. Marinalar içinse deniz suyu analizleri istenmemekle birlikte diğer kriterler benzerlik göstermektedir (http://www.blueflag.org/, 28.04.2007).
Mavi Bayrak, uluslararası niteliği ile de turizm açısından ayrı bir önem taşımaktadır. Çünkü tatil yapmak için bilmediği, yeni tanıyacağı bir yere giderken, insanların uluslar arası garanti içeren ve özelliklerini bildiği bir plaja gitmek için plan yapması kolay
olmaktadır. ‘Mavi Bayrak’ bu nedenle güçlü bir araçtır (http://www.kultur.gov.tr/, 28.04.2007).
Mavi Bayrak; Avrupa Ülkeleri, Morocco, Kanada, Yeni Zelanda, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Caribbean olmak üzere toplam 36 ülkede 3200’ün üzerinde plaj ve marinada uygulanmaktadır (http://www.blueflag.org/, 28.04.2007).
Mavi Bayrak Projesi Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı (Foundation for Environmental Education, FEE) tarafından koordine edilmekte ve Türkiye temsilciliğini Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) yapmaktadır (http://www.turcev.org.tr/, 28.04.2007).
FEE, 1981 yılında kurulmuş, kar amacı gütmeyen, Avrupa, Kuzey ve Güney Amerika, Afrika ve Asya’da toplam 49 ülkeyi temsil eden üye organizasyonlarla çalışan bir sivil toplum örgütüdür (http://www.blueflag.org/, 28.04.2007).
Sürdürülebilir çevre konusunda, insanların yeterince bilgili ve/veya bildiğini çevreyi koruma yönünde uyguladığını söylemek mümkün değildir. Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı, FEE’nin hedefi, toplumu bilgilendirerek onların bu konuları anlamalarını sağlayıp içinde bulundukları kurum, organizasyon ve toplumu aktif davranışlara yönlendirmelerini sağlamaktır. FEE’nin programları şu iki standardı yansıtır (http://www.fee- international.org/, 28.04.2007);
• Anlama ve harekete geçme,
• Harekete geçmek için öğrenme ve fırsat yaratma olanakları sağlama.
FEE kuruluşundan itibaren, çevre eğitimi ve sürdürülebilir kalkınma temelinde gelişen uluslar arası projelerinin Avrupa çapında uygulanması ve geliştirilmesi ile bugün de Güney Afrika Cumhuriyeti’nde aktif bir şekilde uygulanması ve yaygınlaşması için çalışmıştır. Projeleri sayesinde Gündem 21’in işlerliğini arttırırken, tüm yaş gruplarından halkın çevresel sorunların çözümüne aktif olarak katılımını sağlar (http://www.fee- international.org/, 28.04.2007).
2001 yılına kadar projelerinin sadece Avrupa ülkelerinde uygulanmasından dolayı ismi ‘Avrupa Çevre Eğitim Vakfı, FEEE’ iken; 2001’de Danimarka-Kopenhag’da yapılan Genel Kurul ‘da Güney Afrika’nın da üyeliğinin başlamasıyla ismi ‘Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı, FEE’ olmuştur (http://www.turcev.org.tr/fee/fee.htm, 28.04.2007).
FEE, aktif olarak; mavi bayrak, eko-okullar, çevrenin genç sözcüleri, okullarda orman projesi ve yeşil anahtar olmak üzere beş ana eğitim programı yürütmektedir (http://www.fee-international.org/, 28.04.2007).
2.3.1. Mavi Bayrak Başvurusu
Mavi Bayrak ödülü için müracaatlar, yöresel bazda varsa yöresel Mavi Bayrak derneklerine, turistik isletmeler veya kişisel olarak belediyeler aracılığı ile "TÜRÇEV' e yapılması gerekmektedir (http://www.turcev.org.tr/mavibayrak/mavibayrak.htm, 28.04.2007).
"TÜRÇEV", gelen talepleri kriterler kapsamında değerlendirerek, uygun olanlar için gerekli dokümanların hazırlanmasını sağlar. Önce "Ulusal Jüri"nin değerlendirilmesine sunar ve jürinin uygun gördüğü plaj ve marinaların bilgi ve belgelerini FEE' ye ulaştırır. FEE, Uluslararası Jürisini toplayarak tüm ülkelerin taleplerini değerlendirir ve nihai kararını verir (http://www.kultur.gov.tr/, 28.04.2007).
Ulusal Jüri üniversite temsilcileri, turizm sektöründen Turizm Yatırımcılar Derneği, Türkiye Otelciler Birliği, Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği, Marina isletme ve Yatırımcıları Derneği temsilcileri, Turizm, Çevre, Sağlık Bakanlıkları ve TÜRÇEV temsilcilerinden oluşmaktadır. Uluslararası Jüride ise, FEE, UNEP (United Nations Environment Programme- Birleşmiş Milletler Çevre Programı), EU (European Union- Avrupa Birliği), EUCC (European Union for Coastal Conservation- Avrupa Birliği Kıyı Koruma) bulunur (http://www.turcev.org.tr/mavibayrak/ mavibayrak.htm, 28.04.2007 ve http://www.kultur.gov.tr/, 28.04.2007).
Mavi Bayrak Ödülü ile ilgili olarak Kasım-Mart ayları arasında TÜRÇEV aday plaj ve marinalara ilişkin dosyayı hazırlamaktadır. Dosyada bulundurulması gereken belgeler, yöresel Mavi Bayrak Dernekleri, Belediyeler, Turistik Konaklama Tesisleri ve Marinalar için marina görevlileri gibi yöresine göre farklılık gösteren ilgililerce toplanarak TÜRÇEV’ e gönderilmektedir. Mart ayında Ulusal Jüri toplanmakta ve değerlendirmesini yapmaktadır. Ulusal Jürinin uygun gördüğü dosyalar ve bilgiler Nisan ayında FEE' ye gönderilmektedir. Mayıs ayının ilk haftası Avrupa Jürisi toplanmakta ve Mayıs ayının ikinci veya üçüncü haftası sonuçlar açıklanmaktadır (http://www.kultur.gov.tr/, 28.04.2007).
Plaj ve marinalara ilişkin bilgiler FEE’ ye önce bilgisayar ortamında belirli bir formatta gönderilmektedir. Bu format tüm detayları içermektedir. FEE talebin yüzde 5'i
oranında, tesadüfi olarak belirlediği dosyayı istemekte ve o dosyaların incelenmesi ile genel hakkında bilgi sahibi olmaktadır (http://www.turcev.org.tr/mavibayrak/ mavibayrak.htm, 28.04.2007).
2.3.2. Mavi Bayrak Ödülünün Süresi ve Kapsamı
Mavi Bayrak ödülü bir yıl için verilmekte ve her yıl müracaatlar yenilenmektedir. Ödül marinalarda doğrudan marinayı kapsamakla birlikte plajlarda, adı geçen plaj kadar yer aldığı beldeyi de kapsamaktadır. Nitekim, kriterlerde belirtildiği gibi plajın yanında beldesinin de, altyapı olanakları sorgulanmaktadır (http://www.blueflag.org/, 28.04.2007). 2.3.3. Mavi Bayrak Ödüllü Plaj ve Marinaların Denetimi
Mavi Bayrak ödülünü aldıktan sonra gerek standardın sezon süresince korunması, gerekse verilen beyanların izlenmesi amacı ile ulusal ve uluslararası düzeyde denetimler yapılmaktadır. Ulusal denetim TÜRÇEV koordinasyonunda yapılmaktadır. Gerek ulusal gerekse FEE uzmanları tarafından yapılan denetimler sırasında, eksikliklerin görülmesi durumunda yetkililer uyarılmakta ve giderilmesi için kısa bir süre verilmektedir. Eksikliğin devam etmesi durumunda veya eksikliğin niteliğine göre hiç süre tanımaksızın Mavi Bayrak ödülü TÜRÇEV veya FEE uzmanı tarafından geri alınabilmektedir (http://www.turcev.org.tr/mavibayrak/mavibayrak.htm, 28.04.2007).
Ayrıca Turizm Bakanlığı İl Müdürlükleri koordinasyonunda da periyodik yerel denetimler yapılabilmektedir. Denetimler sırasında bayrağın indirileceği durumlar (http://www.kultur.gov.tr/, 28.04.2007) ;
1- Bayrağın 10 gün süreyle indirileceği durumlar:
a. Bir zorunlu kriterin tam olarak sağlanamamış olması b. İki zorunlu kriterin kısmi olarak sağlanamamış olması 2- Bayrağın sezon süresince indirileceği durumlar
• Birden fazla zorunlu kriterin sağlanamamış olması 2.3.4. Mavi Bayrak Kriterleri
2.3.4.1.
Plajlar için Mavi Bayrak KriterleriPlajlar için Mavi Bayrak Kriterleri her beş yılda bir olduğu gibi 2005 yılında da revizyondan geçerek 2006 yılından itibaren uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda başvuru formları da yenilenerek TÜRÇEV’in internet sayfasında kullanıma sunulmuştur (http://www.turcev.org.tr/mavibayrak/kriterler.htm, 28.04.2007).
Plajlar için 2006 yılından itibaren uygulanacak olan Mavi Bayrak Kriterleri (http://www.kultur.gov.tr/ ve http://www.turcev.org.tr/, 28.04.2007);
• Yüzme Suyu Kalitesi,
• Çevre Eğitimi ve Bilgilendirme, • Çevre Yönetimi,
• Güvenlik ve Hizmetler,
şeklinde ana başlıklar halinde sıralanmakta olup bu başlıkların alt kriterlerine Turizm ve Kültür Bakanlığı, TÜRÇEV ve FEE’nin şubelerinden ve İnternet sayfalarından ulaşılabilmektedir.
2.3.4.2. Marinalar İçin Mavi Bayrak Kriterleri
Marinalar için Mavi Bayrak Kriterleri'nin yürütülmekte olan revizyon çalışmaları, Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı (FEE) tarafından 2002 yılında FEE Genel Kurulu'nda en son şekli onaylanarak 2003 yılında yürürlüğe girmiştir. Yeni kriterlerin kapsamı (http://www.fee-international.org/, 28.04.2007);
• Su Kalitesi,
• Çevre Eğitimi ve Bilgilendirme, • Çevre Yönetimi,
• Güvenlik ve Hizmetler,
şeklinde belirlenmiş olup buradaki su kalitesi, yüzme amaçlı kalite değil yalnızca görsel/fiziksel açıdan bir kaliteyi ifade etmektedir. 2006 yılından itibaren uygulanacak olan Marinalar için Mavi Bayrak kriterlerine Turizm ve Kültür Bakanlığı, TÜRÇEV ve FEE’nin şubelerinden ve İnternet sayfalarından ulaşılabilmektedir (http://www.kultur. gov.tr/ ve http://www.turcev.org.tr/mavibayrak/kriterler.htm, 28.04.2007).
Mavi Bayrak kapsamında, bir marina, gezi teknesi - yatların bağlama yapabileceği bir iskele/çekek yeri olarak tanımlanır. Yatlar için düzenlenen alanın iyi bir biçimde ayrılması halinde başka amaçlar için (ticari) yapılmış büyük bir limanın bir parçası olarak da kabul edilebilir. Marina denizde veya iç sularda kurulmuş olabilir. Marinanın Mavi Bayrak kriterlerini karşılayacak şekilde olanaklara sahip olması gerekmektedir. Marinada Mavi Bayrak kampanyası ile ilgili çalışmaları yürütmek üzere
sorumlu bir kişi atanmalıdır ve marina, FEE tarafından yapılacak habersiz denetimlere hazırlıklı olmalıdır (http://www.saglik.gov.tr/, 28.04.2007).
2.4. ÇEVRE YÖNETİM STANDARTLARI