(%) Sarımsak
2.4.2.3. İmalat Sanayinin Yapısı
2.4.2.3.3. Osmaniye İmalat Sanayi Profili
Osmaniye ekonomisi içerisinde, son yıllarda meydana gelen değişimlerle birlikte, sanayi sektörü hızla gelişmiştir. İlin sanayinin gelişimi temelde dört faktörle açıklanabilir. İlk olarak, Osmaniye’nin 2004 yılında Teşvik Yasası kapsamına dahil edilmiş olmasıdır. İkinci faktör, Osmaniye’nin teşvik kapsamına alınması sonrasında 1994 yılında yapımına başlanan OSB’nin yatırımların hız kazanması ve 2012 yılında tamamlanarak yatırımcılara sunulmasıdır. Bir diğer faktör ise, komşusu olan Hatay’da ana metal sanayisinin gelişmiş olması ve Osmaniye’nin limanlara ulaşımın kolay olmasıdır. Son olarak ise Türkiye’nin önde gelen demir-çelik ve metal sektörü ile ilgili firmaların (Tosdemir-çelik Profil ve Sac Endüstrisi A.Ş. ve Yolbulan Baştuğ Metalurji Sanayi A.Ş.
v.b.gibi) yatırım yapması ve bunların üretime geçmesi ile orta ve küçük seviyedeki firmaların da Osmaniye’de yatırım yapmaya başlaması gösterilebilir.
Özetle, Osmaniye konumu itibariyle sanayileşme potansiyeli olan bir ildir. Devlet bu potansiyeli kullanmak için harekete geçmiş, devletin bu hareketi yatırımcıları da harekete geçirmiştir. Bu devlet özel sektör dayanışması sonucunda Osmaniye’de bulunan iki OSB’nin de doluluk oranı %100’e ulaşmıştır.
Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler Açısından Osmaniye14 T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından tutulan kayıtlara göre 2015 yılı itibarıyla bölgelere göre bir değerlendirme yapıldığında;
sanayi işletmelerinin %42,14’ü Marmara Bölgesi’nde, %20 ,12’si İç Anadolu Bölgesi’nde, %13.38’i Ege Bölgesi’nde,
%9,05’i Akdeniz Bölgesi’nde, %8,22’si Karadeniz Bölgesi’nde, %4,43’ü Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde,
%2,66’sı Doğu Anadolu Bölgesi’ndedir.
Akdeniz Bölgesi’ndeki illerin sanayi bakımından değerlendirmesi yapıldığında, %2,24’lük bir oran ile Osmaniye, sanayi işletme sayısı bakımından sekizinci sırada yer almaktadır.
Osmaniye’de bulunan sanayi işletmeleri çalışan sayısı bakımından %6’sı büyük ölçekli, %94 ise küçük ve orta büyüklükteki işletmeler (KOBİ)’dir. İldeki sanayi işletmelerinin sektörel dağılımı, %26’sı gıda, %9 fabrikasyon metal ürünleri (makine ve teçhizat hariç) ve
%7’si diğer metalik olmayan mineral ürünleri sektöründe faaliyet göstermektedir. Ayrıca ana metal sanayi sektörü ve
14 Bu alt bölüm Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayınlanan 81 İl Sanayi Durum Raporu’ndan yararlanılarak yazılmıştır.
tekstil sektörünün de il sanayi işletmeleri içindeki payları her birinin yaklaşık %7’dir. İlin istihdamının sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, 4.282 kişi tekstil ve 4.035 kişi ana metal sektörlerinde istihdam edilmektedir. Bu bakımdan ilin en çok istihdam yaratan sektörleri sırasıyla, tekstil, ana metal, kimyasal ürünler (1.117 kişi), gıda (1.043 kişi) ve metal ürünleri (912 kişi) sektörleridir.
Osmaniye’de AR-GE birimi olan 31 firma bulunmaktadır ve bu AR-GE birimlerinde 84 kişi istihdam edilmektedir. Kalite kontrol birimi olan firma sayısı 98 olup bu birimlerde ise 621 kişi istihdam edilmektedir.
Girişimci Bilgi Sistemi Verileri Açısından Osmaniye
T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olan Girişimci Bilgi Sistemi projesi kapsamında farklı kamu kurum ve kuruluşların idari kayıtlarında bulunan işletmelere ait ekonomik faaliyetlere ilişkin veriler, ortak standartlar çerçevesinde bir veri tabanında toplanmaktadır. Bu kayıtlar sanayi sicil belgesi almış işletmelerin tutulduğu sanayi sicil kayıtlarına göre çok daha fazla işletmeyi kapsaması ve bu işletmelerin net satışlarını ve aktif büyüklüklerini de vermesi bakımından daha işlevsel ve güvenilir niteliktedir.
Buna göre Girişimci Bilgi Sistemi kayıtlarına göre Türkiye’de 2016 yılı itibari ile imalat sanayide yaklaşık 224.952 işletme bulunmaktadır.
Osmaniye imalat sanayiinde ise 2016 yılı itibarıyla “Girişimci Bilgi Sistemi Veri Tabanına” imalat sanayiinde 618 işletme kayıtlı olup, bu işletmelerde çalışan sayısı toplam 12.729 kişidir. Osmaniye imalat sanayi net satışlar tutarı 11 milyar TL olup, ildeki aktif büyüklüğü ise 10,3 milyar TL’dir.
İşyeri İçin Hesaplanan Net Satışlara Göre Büyüklük, Başatlık, Uzmanlık ve Kümelenme Analizi
Osmaniye’de faaliyette bulunan işletmelerin 2016 yılı itibarıyla aşağıdaki tabloda Girişimci Bilgi Sistemi verilerine göre imalat sanayi işletmelerinin işyeri sayısı, istihdamı, net satışları ve aktif büyüklükleri verilmektedir. Buna göre ilde yapılan net satışlar bakımından ilk sırada “Ana Metal Sanayi” gelmektedir. Bu sektörü sırasıyla, “Fabrikasyon Metal Ürünleri, Tekstil Ürünleri İmalatı ve Gıda Ürünlerin İmalatı” sektörleri izlemektedir.
Yukarıdaki tablonun yorumlanmasının kolaylığı ve tablonun sistematiğinin açıklanması açısından şu noktanın belirtilmesi faydalı olacaktır: Yukarıdaki tabloda herhangi bir kriterde (işyeri sayısı, istihdam ya da ciro) örneğin üç yıldız alarak o kriter bazında olgun küme özelliği gösteren bir sektör, aynı kriter bazında potansiyel küme ya da aday küme kategorisinde yer almamalıdır. Aynı açıklama potansiyel ya da aday kümelerde yer alan sektörler için de geçerlidir. Bunun yanında, herhangi bir sektör üç yıldız almadığı bir kriter için iki ya da tek yıldız alarak potansiyel ya da aday küme özelliği gösterebilir.
Genel olarak, herhangi bir sektör aynı anda ancak ve ancak bir kriterin yer aldığı satırda yer alabilir, buna karşın farklı kriterlerde farklı katsayılar bazında olgun küme, potansiyel küme ya da aday küme içinde yer alabilir.
Yukarıdaki tablodan TR63 Bölgesi’nde farklı kriterlerde hiçbir sektörün üç yıldız alamadığı ve bölgede “olgun küme” özelliği taşıyan sektör olmadığı görülmektedir TR63 Bölgesi’nde 3 yıldız alarak “olgun küme” niteliği taşıyan sektörler şöyle sıralanabilir: Gıda, Ağaç ve Ağaç Ürünleri, Kauçuk ve Plastik, Mineral Ürünler iş yeri sayısına göre; Tekstil ve Ana Metal sektörleri ise hem istihdama göre hem de ciro kriterine göre olgun küme özelliği göstermektedir.
TR63 Bölgesi’nde iki yıldız alarak “baskınlık ve uzmanlık”
kriterine göre “potansiyel küme” niteliği taşıyan sektör ise işyeri sayısına göre Metal Eşyadır.
“Aday küme” özeliği gösteren (tek yıldız alan) sektörlere bakıldığında, Baskınlık kriterine göre tek yıldız alarak aday
Tablo 86: Osmaniye İmalat Sanayi İşyerleri Göstergeleri (2016)
Sektör İşyeri
Sayısı Çalışan Sayısı
Net Satışlar (Milyon TL)
Aktif Toplam (Milyon TL)
Net Satış Payı(%)
24 - Ana Metal Sanayi 45 4.290 6.742 6.387 61,26
25 - Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Makine ve Teçhizat
Hariç) 72 1.258 1.734 1.356 15,75
13 - Tekstil Ürünlerinin İmalatı 34 2.748 671 907 6,09
10 - Gıda Ürünlerinin İmalatı 131 896 440 318 4,00
20 - Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 17 697 437 305 3,97
23 - Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 84 758 254 286 2,31
11 - İçeceklerin İmalatı 11 116 179 118 1,62
27 - Elektrikli Teçhizat İmalatı 5 149 132 113 1,20
17 - Kağıt ve Kağıt Ürünlerinin İmalatı 4 82 93 116 0,84
22 - Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 51 426 88 100 0,80
29 - Motorlu Kara Taşıtı, Treyler (Römork) ve Yarı Treyler
(Yarı Römork) İmalatı 13 241 62 93 0,56
31 - Mobilya İmalatı 41 208 52 66 0,47
19 - Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 6 74 30 25 0,27 28 - Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Ekipman
İmalatı 22 246 25 66 0,23
32 - Diğer İmalatlar 17 130 18 13 0,17
16 - Ağaç, Ağaç Ürünleri ve Mantar Ürünleri İmalatı (Mobilya Hariç); Saz, Saman ve Benzeri Malzemelerden
Örülerek Yapılan Eşyaların İmalatı 19 122 17 35 0,16
33 - Makine ve Ekipmanların Kurulumu Ve Onarımı 18 71 15 14 0,13
14 - Giyim Eşyalarının İmalatı 12 160 11 8 0,10
18 - Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması 11 53 6 3 0,05
Diğer Sektörler 5 4 1 5 0,01
Genel Toplam 618 12.729 11.006 10.335 100,00
Kaynak: Girişimci Bilgi Sistemleri
“Büyüklük” Osmaniye’de bulunan herhangi bir sektörün Türkiye içindeki payını, “Başatlık (Baskınlık)” ise herhangi bir sektörün net satışlarının Osmaniye’deki tüm sektörlerin toplam net satışları içerisindeki payını göstermektedir. İlk oran bir sektörün illere göre dağılımını göstermesi, ikinci oran ise Osmaniye’deki imalat sanayiinin faaliyet kollarına dağılımını göstermesi açısından önemlidir. Bir sektörün ilden ya da bölgeden aldığı pay kadar bu payın ülke genelindeki görüntüden farklılaşma oranı da önemli bir bilgi sağlamaktadır. Herhangi bir sektörün bir ildeki payının, aynı sektörün Türkiye payına oranı “uzmanlaşma” göstergesi olarak kullanılmaktadır. Aşağıda tabloda net satışlara göre büyüklük, başatlık (baskınlık) ve uzmanlık değerleri verilmiştir.
Tablo 87: Net Satışlara Göre Büyüklük, Başatlık, Uzmanlık Analizi (2016)
Sektörler Büyüklük Başatlık Uzmanlık Teknoloji
Düzeyi
10 - Gıda Ürünlerinin İmalatı 0,002 0,040 0,283 Düşük
11 - İçeceklerin İmalatı 0,019 0,016 2,196 Düşük
13 - Tekstil Ürünlerinin İmalatı 0,006 0,061 0,731 Düşük
14 - Giyim Eşyalarının İmalatı 0,000 0,001 0,017 Düşük
15 - Deri Ve İlgili Ürünlerin İmalatı 0,000 0,000 0,001 Düşük
16 - Ağaç, Ağaç Ürünleri ve Mantar Ürünleri İmalatı (Mobilya Hariç); Saz, Saman ve Benzeri Malzemelerden Örülerek Yapılan
Eşyaların İmalatı 0,001 0,002 0,112 Düşük
17 - Kağıt ve Kağıt Ürünlerinin İmalatı 0,004 0,008 0,410 Düşük
18 - Kayıtlı Medyanın Basılması ve Çoğaltılması 0,000 0,001 0,039 Düşük 19 - Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 0,001 0,003 0,091 Orta Düşük 20 - Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 0,007 0,040 0,836 Orta Yüksek 21 - Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa İlişkin
Malzemelerin İmalatı 0,000 0,000 0,011 Yüksek
22 - Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 0,001 0,008 0,141 Orta Düşük
23 - Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 0,004 0,023 0,430 Orta Düşük
24 - Ana Metal Sanayii 0,059 0,613 6,815 Orta Düşük
25 - Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Makine ve Teçhizat
Hariç) 0,016 0,158 1,806 Orta Düşük
26 - Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 0,000 0,000 0,000 Yüksek
27 - Elektrikli Teçhizat İmalatı 0,002 0,012 0,251 Orta Yüksek
28 - Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Ekipman İmalatı 0,001 0,002 0,059 Orta Yüksek 29 - Motorlu Kara Taşıtı, Treyler (Römork) ve Yarı Treyler (Yarı
Römork) İmalatı 0,001 0,006 0,062 Orta Yüksek
30 - Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı 0,000 0,000 0,001 Orta Yüksek
31 - Mobilya İmalatı 0,002 0,005 0,228 Düşük
32 - Diğer İmalatlar 0,001 0,002 0,110 Düşük
33 - Makine ve Ekipmanların Kurulumu Ve Onarımı 0,000 0,001 0,032 Orta Düşük
Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemleri İstatistikleri
Büyüklük açısından Osmaniye’de “Ana Metal Sanayi, İçeceklerin İmalatı ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı” sektörleri eşik değer olan 1/81’i geçerek 81 il ortalamasının üzerine çıkabilmişlerdir. İldeki ilgili sektörün net satışlarının il imalat sanayisi toplam net satışları içindeki payını gösteren başatlık (baskınlık) kriteri açısından öne çıkan sektörler ise “Ana Metal Sanayi, Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı ve Tekstil Ürünlerinin İmalatı” olduğu görülmektedir. Osmaniye’deki imalat sanayii toplam net satışlarının %61,3’ü ana “Metal Sanayi” sektöründe, %15,8’i “Fabrikasyon Metal Ürünlerin İmalatı”
sektöründe, %6,1’i de “Gıda Ürünleri İmalatı”nda gerçekleştiği görülmektedir. Uzmanlık kriteri açısından ise eşik değer olan 1’den büyük olan sektörler “Ana Metal Sanayi, İçeceklerin İmalatı ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı” sektörleridir.
Aşağıdaki tabloda net satışlara göre başatlık analizi görülebilir.
Tablo 88: Net Satışlara Göre Başatlık ve Teknoloji Düzeyi Analizi (2016) Osmaniye
Sıra Sektör Pay Cri Teknoloji Düzeyi
1 24 - Ana Metal Sanayii 61,3 61,3 Orta Düşük
2 25 - Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Makine ve Teçhizat Hariç) 15,8 77,1 Orta Düşük
3 13 - Tekstil Ürünlerinin İmalatı 6,1 83,2 Düşük
4 10 - Gıda Ürünlerinin İmalatı 4 87,2 Düşük
5 20 - Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 4 91,2 Orta Yüksek 6 23 - Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 2,3 93,5 Orta Düşük
7 11 - İçeceklerin İmalatı 1,6 95,1 Düşük
8 27 - Elektrikli Teçhizat İmalatı 1,2 96,3 Orta Yüksek
9 17 - Kağıt ve Kağıt Ürünlerinin İmalatı 0,8 97,1 Düşük
10 22 - Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 0,8 97,9 Orta Düşük
Toplam 97,9
Diğer 14 Sektör 2,1
İmalat Sanayi Toplamı 100
Teknoloji Düzeyi Dağılımı15
Düşük Teknoloji Payı (%)- (81 İl İçinde Sırası) 13,5 - (76)
Orta Düşük Teknoloji Payı (%)- (81 İl İçinde Sırası) 80,5 - (5)
Orta Yüksek Teknoloji Payı (%) - (81 İl İçinde Sırası) 6,0 - (36)
Yüksek Teknoloji Payı (%)- (81 İl İçinde Sırası) 0,0 - (65)
Teknoloji Düzey Puanı16 - (81 İl İçinde Sırası) 1,9 - (13)
Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Girişimci Bilgi Sistemleri İstatistikleri
Yukarıdaki tablodan da görüleceği gibi Osmaniye imalat sanayii toplam net satışlarının %97,9’u 10 sektörde gerçekleşmektedir. Osmaniye imalat sanayi net satışlarının yapıldığı sektörler teknoloji düzeyine göre incelendiğinde
%13,5’inin düşük teknoloji grubunda, %80,5’inin orta düşük teknoloji grubunda, %6’sının orta yüksek teknoloji grubunda yer aldığı ve yüksek teknoloji grubunda hiçbir sektörün yer almadığı görülmektedir. İl imalat sanayii net satışlarından hareketle hesaplanan “Teknoloji Düzey Puanı” 1,9’dur. Net satışları imalat sanayi cirosu olarak kabul edersek bir başka deyişle Osmaniye ili imalat sanayiinde üretilmiş ürünlerin net satışı olduğu varsayılırsa, il imalat sanayiinde “Teknoloji Düzey Puanı” 1,9 olup, orta düşük teknolojili ürünlerin üretildiği görülmektedir. Osmaniye ili imalat sanayi 81 il arasında teknoloji düzeyi açısından ise 13. sıradadır.
Osmaniye’nin ciro bakımından Türkiye’ye göre uzmanlaştığı sektörler “Ana Metal Sanayi (6,82), İçeceklerin İmalatı (2,20) ve Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (1,81)” sektörleridir. İl uzmanlaşma kriterine göre Osmaniye’de öne çıkan sektörlerin Türkiye il sıralamasında, “Fabrikasyon Ürünleri İmalatı” üçüncü, “Ana Metal Sanayi” dördüncü ve “İçeceklerin İmalatı“ ise on sekizinci sırada olduğu görülmektedir.
15 Teknoloji düzeyi belirlenirken OECD’nin baz aldığı teknoloji düzeyi sınıflaması dikkate alınarak sektör bazında teknoloji düzeyine göre gruplandırılmıştır.
16 Her bir sektörün il toplam net satışları içindeki payı ait olduğu teknoloji grubunun puanıyla çarpılmış (yüksek teknoloji grubundaysa 4, orta yüksek teknoloji grubundaysa 3, orta düşük teknoloji grubundaysa 2 ve düşük teknoloji grubundaysa 1’le çarpılarak) teknoloji ağırlıklı ortalama payları hesaplanmıştır. Bunların toplamı ise il imalat sanayi teknoloji düzey puanı olarak adlandırılmıştır. Teknoloji Düzey Puanı 1’e yaklaştıkça imalat sanayi ürünlerinin düşük teknoloji ile üretildikleri, 4’e yaklaştıkça yüksek teknoloji ile üretildikleri varsayılmıştır.
Tablo 89: 2016 Yılı Satışlarına Göre Sektörlerin Uzmanlaşma Gösterdiği İller
11 - İçeceklerin İmalatı 24 – Ana Metal Sanayii 25 – Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı
(Makine Ve Teçhizat Hariç)
1 Tunceli 23,54 Karabük 9,55 Bilecik 2,13
2 Nevşehir 7,85 Zonguldak 7,95 Ankara 2,03
3 Elazığ 7,67 Hatay 7,70 Osmaniye 1,81
4 Afyonkarahisar 7,41 Osmaniye 6,82 Manisa 1,72
5 Erzincan 6,37 Çanakkale 5,99 Kayseri 1,58
6 Niğde 5,35 Hakkari 4,43 Zonguldak 1,35
7 Muğla 5,12 Bartın 3,18 Konya 1,27
8 Bingöl 4,59 Sivas 1,95 Düzce 1,27
9 Adana 4,12 Düzce 1,86 Aksaray 1,26
10 Isparta 3,93 Elazığ 1,74 Çankırı 1,18
11 Burdur 3,37 Kocaeli 1,70 Sakarya 1,16
12 Sakarya 3,28 Samsun 1,50 İstanbul 1,13
13 Aydın 3,13 Denizli 1,48 Kocaeli 1,06
14 Adıyaman 3,08 Bilecik 1,31
15 Mersin 2,92 Nevşehir 1,22
16 Erzurum 2,79
17 Ağrı 2,33
18 Osmaniye 2,20
19 Bitlis 2,06
20 İzmir 1,93
Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemleri İstatistikileri’nden hareketle tarafımızca hesaplanmıştır.
Osmaniye’de faaliyette bulunan işyerlerinin net satışlarına göre (ciro) 3 yıldız analizi yapılmıştır. Böylece ilde net satışlara göre olgun küme, potansiyel küme ve aday küme olan sektörler belirlenmiştir. Analiz sonuçları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Buna göre Osmaniye’de net satışlara göre, bir adet aday küme
(13-Tekstil Ürünleri İmalatı), 1 adet potansiyel küme (11-İçeceklerin İmalatı) ve 2 adet de olgun küme (24-Ana Metal Sanayi ve 25-Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı) bulunmaktadır.
Tablo 90: Net Satışlara Göre Üç Yıldız/Kümelenme Analizi (2016)
Kriterler Yıldız Aldığı Kriter
Sektörler Büyüklük
(ei/Ei) (%) Başatlık (ei/en)
Uzmanlık ((ei/en)/
Ei/En)) Büyüklük Başatlık Uzmanlık YıldızSayısı Küme Durumu
11 – İçeceklerin İmalatı 0,019 2,196 * * 2 Potansiyel
13 – Tekstil Ürünleri İmalatı 0,061 * 1 Aday
24 - Ana Metal Sanayi 0,059 0,613 6,815 * * * 3 Olgun
25 - Fabrikasyon Metal Ürünleri 0,016 0,157 1,806 * * * 3 Olgun
Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemleri İstatistikleri’nden hareketle tarafımızca hesaplanmıştır.
2.4.2.3.4. Osmaniye İmalat Sanayinin Üçlü Dijite Göre