Ortak Rekabet Politikasının Yasal Dayanakları

Avrupa ülkelerinin AKÇT ile başlattıkları ekonomik bütünleşme süreci günümüzde ekonomik, siyasal ve güvenlik boyutuyla halen sürdürülmektedir. Dünya

138 _{Habib Yıldız, „‟Avrupa Birliği Ortak Rekabet Politikası ve Türkiye‟‟,} http://www.akademikbakis.org/12/makale/ABR.pdf , (17.02.2011), s.2.

139

Deniz Özyakışır, “AB Ortak Rekabet Politikası Çerçevesinde Rekabet ve Devlet Yardımları: Türkiye Açısından Değerlendirme ve Mevzuat Uyumu”, AB Yolunda Türkiye: Müzakere Sürecinin

Ekonomi Politiği,

(ed: Mehmet Dikkaya), Alfa Akademi Basın Yayıncılık, İstanbul 2006, s.261.

140

düzeni dinamik bir yapıdır. AB kendisini bu dinamik yapıya göre şekillendirerek şartların gerektirdiği yönde bütünleşme hareketine devam etmek durumundadır. 141

Rekabet Mevzuatı; AB ülkelerinin dünyadaki teknolojik gelişmeleri etkin bir şekilde kullanmalarını ve bu sayede ekonomik verimliliklerini artırmalarını teşvik edici yasalarla düzenlenmiştir. AB Rekabet Mevzuatı günümüzde henüz tamamlanmamış bir süreçtir. Bunun en büyük nedeni rekabetin temelinde ekonomik faaliyetlerin olmasıdır.

Teşebbüsler, ekonomik faaliyetlerini sürdürürken diğer teşebbüslerin ticari faaliyetlerini olumsuz etkileyebilmektedirler. Bunun önlenmesi için AB Rekabet mevzuatına her zaman ihtiyaç duyulmaktadır.142

Avrupa iktisadi bütünleşmesine yönelik gerçekleştirilen ve ticari faaliyetleri düzenleyen ortak rekabet kuralları hakkındaki mevzuattan, AKÇTA‟da (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Antlaşması) ve ATA‟da (Avrupa Toplulukları Antlaşması) bahsedilmektedir.143

AKÇTA‟nın 4. ve 65. maddeleri, mal veya hizmet üreten teşebbüsler ve bu mal veya hizmeti satın alarak son kullanıcılara ulaştıran teşebbüsler arasındaki ticari faaliyetleri düzenlemektedir. Herhangi bir üreticinin diğer üreticilerden çok farklı fiyata müşterilerine mal veya hizmet sunmasına asla müsaade edilmemektedir.

Ayrıca üretilen mal, müşterilere ulaştırılırken lojistik ve teslim şartları da kontrol altında tutulmaktadır. AKÇTA‟nın 4. maddesi ve 65. maddesi, satıcıların müşterilerine birbirinden çok farklı avantajlar sunmasını yasaklamıştır. Böyle bir durumun haksız rekabet ortamına yol açacağını düşünmüştür.

141 _{Mehmet Akif Özer, “Dünden Bugüne Avrupa Birliği „‟,}

http://yeni.beykent.edu.tr/docs/2.pdf?phpMyAdmin=26b1ab37aa748d52c4747d623bec741b ,

(19.02.2011), s.183.

142 _{Tunay Köksal, “Avrupa Birliği‟nin Rekabet Politikasının Değerlendirilmesi”, Rekabet Bülteni,}

Sayı 9, Ankara 2003, s.69.

143

AKÇTA‟nın 4. ve 65. maddelerine uymayan işletmelere Avrupa Yüksek Mahkemesi tarafından ceza yaptırımları uygulanmaktadır. Bu yaptırımlar bazen uyarı şeklinde sınırlı kalmakta olup bazen ise para cezaları şeklinde uygulanmaktadır.

Genelde para cezaları şirketlerin yıllık cirolarının iki katı şeklinde uygulanmaktadır. Para cezasına uymayan şirketlere ise günlük cirolarının %20si kadar gecikme faizi ile ceza verilmektedir. Bütün bu yaptırımların temel hedefi girişimcilerin rekabet mevzuatına harfiyen uymasını sağlayabilmek içindir. 144

AKÇT‟den sonra kurulan AAETA‟da (Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması) rekabete yönelik herhangi bir mevzuat yoktur. Bunun nedeni, üye ülkelerin menfaatlerini koruyan ve atom enerjisinin kullanımı hakkındaki gerekli düzenlemeleri içeren yaptırımların AAETA‟nın 52. maddesinde ortaya konulmuş olmasıdır.145

AB Rekabet Politikası, Roma Antlaşmasının 81–89 maddelerini içermektedir. Bu maddeler genel olarak iki bölüm şeklinde değerlendirilmektedir. Birinci kısım, ticari işletmelere yönelik denetleyicilik mekanizmasının düzenlenmesiyle ilgili yasaları içermektedir. Şirketlerin rekabeti bozan ticari faaliyetlerde bulunmaları ve haksız rekabet ortamına yol açmaları birinci kısımda belirtilen yasa maddeleriyle engellenmektedir.

İkinci kısım ise üye ülkelerin devlet yardımlarıyla ilgili düzenlemelerini içermektedir. Devletlerin hangi şirketlere teşvik veya yardımda bulunacağı ve hibe yardımının hangi şartlarda verileceği gibi konular bu kısımda belirtilen yasalar ile güvence altına alınmıştır.

Rekabet politikasında belirtilen yasaların üye devletler tarafından uygulanmasında birtakım sorunlar çıkabilmektedir. Bu ihlallerin ortaya çıkartılması

144 _{Beril Dedeoğlu, a.g.e. , s.208-209.} 145

ve gerekli cezaların uygulanması kararları Avrupa Konseyi‟nin sorumluluğundadır. Konsey, rekabeti düzenleyen yasaları yeterli görmediği zaman, devletlerin uygulaması gereken yeni tüzük ve direktifleri yürürlüğe koyabilmektedir. Komisyon‟un hazırladığı yasalar, tüzük ve direktifler Ortak Rekabet politikasının hukuksal dayanağını oluşturmaktadır.

AT Antlaşması‟nın (Roma Antlaşması) 81. ve 82. maddeleri ticari faaliyetlerde bulunan girişimcilere yönelik anti-tröst uygulamaları hakkındaki kuralları içermektedir. 81. ve 82. maddelerin uygulanmasını düzenleyen temel dayanak 1/2003 sayılı, AB‟nin hazırlamış olduğu ve hala yürürlükte olan Konsey Tüzüğüdür.146

AT Antlaşmasının 86. maddesi Topluluk ekonomisinin serbestleştirilmesine yönelik gerekli düzenlemeleri içermektedir. Uygulanan bu mevzuat ile devletlerin hangi şartlarda kendi ulusal ekonomilerine müdahalede bulunabileceğinin kuralları düzenlenmektedir. Devlet müdahaleleri, özel veya kamu girişimcilerine yönelik olabilmektedir.147

AT Antlaşmasının 87–89. maddeleri devlet yardımlarının genel çerçevesini belirlemektedir. Bu maddelerin, tüm üye ülkelerde doğru şekilde uygulanması gerekmektedir. AB bünyesinde oluşturulan Yönetmelik ve yönergelerle Devlet yardımlarına yönelik mevzuat desteklenmektedir.148

AT Antlaşmasının 90. maddesinde özelleştirme uygulamalarından bahsedilerek, nasıl olmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Herhangi bir teşebbüsün özelleştirilmesine müsaade edildiğinde sektörde faaliyet gösteren diğer teşebbüsler, bu durumdan olumsuz etkilenebilmektedir. Böyle bir durum yaşandığı takdirde özelleştirme ile verilen imtiyazlı haklar ilgili şirketten geri alınabilmektedir.

146 _{Esra Uyanusta, a.g.e. , s.7-8.}

147 _{Corporate & Public Strategy Advisory Group, Rekabete İlişkin AB Müktesebat Rehberi,} http://www.mess.org.tr/ab/PDF/Rekabet.pdf , (25.02.2011), s.12.

148

1 Aralık 2009 tarihinde yürürlüğe giren Lizbon Antlaşması ile ATA‟da bahsedilen rekabet önlemlerinde bazı değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Bu antlaşmayla, ATA‟daki bazı maddelerin çerçevesi genişletilmiştir. Sürdürülebilir ekonomik büyümenin temel dayanağının yüksek rekabet edilebilirlik potansiyeline sahip olmaktan geçtiği belirtilmiştir.

AB Rekabet Mevzuatının kuralları uygulanırken bazı olumsuz durumlarla karşılaşılabilmektedir. Bu gibi olumsuz durumlarla karşılaşılmaması için mevzuat kurallarına uymayan teşebbüslere bilinçlendirici konferanslar düzenlenmektedir. Aksi takdirde bazı girişimciler Mevzuata uymamanın getireceği ağır yaptırımlara maruz kalacaklardır. 149