Anahtar Kavramlar
2- Teslisi Reddeden Bazı Âyetler
1.4. Okuma Parçası: Tecvid Bağlamında Kur’an ve Musiki İlişkisi
Her ne kadar tecvid ilmi nazari bilgilere dayansa da Kur’ân-ı Kerim’i tilavet kurallarına uyarak güzel ve hatasız okumayı ifade etmesi bakımından tecvidli okuyuş, Kur’ân’ın sanat, estetik ve fonetik yönüyle de ilgilidir.107 Bu nedenle olsa gerek ki bazı tecvid kitaplarında
“Kur’ân Okuma Sanatı”, “Tilavet Sanatı” gibi isimlerin tercih edildiğine şahit olmaktayız.108 Ayrıca tecvid ilminin ilk kurallarını vaz eden Rasulullah’ın (sav) “fem-i saadet”inden109 alınarak sahabe kanalıyla sonraki nesillere “fem-i muhsin” ya da “fem-i üstâd”110 yoluyla intikal etmiş olması, tecvidin meleke haline dönüştürülebilmesinin ancak uygulamalı bir metotla gerçekleştirilebileceğini ortaya koymaktadır. Farklı kıraatlere göre Kur’ân-ı Kerim’in okunması için de aynı şey söz konusudur.
Kur’ân-ı Kerim’i okurken tertîle riayet etmekle beraber sesi süslemek ve güzelleştirmek dinin bir emridir.111 Kur’ân’ın tecvid usullerine uygun ve farklı kıraat ilimlerine göre
104 Meryem, 19/35
105 Meryem, 19/88-91.
106 Mü’minûn, 23/91.
107 Bkz. Uygun, M. Nuri, “Kur'an ve Musiki”, Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları II, (edt. Bedreddin Çetiner), Ensar Neşriyat, İstanbul, 2000, s. 49; Keşfu’z-Zunûn, I, 353-354; Çetin, Abdurrahman, “Tecvid”, DİA, XL, 253; Çetin, Abdurrahman; “Kur’ân Kırâatında Mûsikînin Yeri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1998, sy.
7, VII, 116; Çetin, Abdurrahman, “Music in Qur’ânic Recitation”, Encyclopedia of the Holy Quran, (edt. N.K.
Singh), Delhi, 2000, III, 947-955; Aslan, Ömer, “Kur’ân Tilavetinde Musikînin (Ses Sanatının) Mesnedi”, Bakı Dövlet Universiteti İlahiyyat Fakültesinin Elmi Mecmuasi, sy. 5, Baki, 2006, s. 76; Yıldırım, Mustafa, “Kur’an Sanatı ve Estetiği Üzerine”, İslâm San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi (İSTEM), Konya, 2010, sy. 16, VIII, 161-179; De‘âs, İzzet ‘Ubeyd, Fennü’t-Tecvîd, Bağdat, 1982; Mekdaşi, Gazi, Vahdetü'l-fünuni'l-İslâmiyye, eş-Şeriketü'l-Matbu‘ât li’t-Tevzî’ ve’n-Neşr, Beyrut, 1995, s. 119 vd.
108 Bkz. Dağdeviren, Alican, Kur’ân Okuma Sanatı Tecvid, Yeni Akademi Yayınları, İstanbul, 2006; Kara, Ömer, Kur’an Fonetiği : -Tilavet Sanatı-, Bilge Adamlar, Van, 2012; Çoraklı, H. İbrahim, Kur’an-ı Kerim’i Güzel Okuma Sanatı Tecvid, Şadırvan, İstanbul, 2012; Hanefî, Celal, Kavaidü't-Tecvid ve'l-İlkaü's-Savtî, Vezâretü'l-Evkâf ve'ş-Şuûn, Bağdat, 1987/1407; Sell, Edward, ʻİlmu't-Tajwid or The Art of Reading the Qur'án, Christian Literature Society for India, 1915.
109 Zihni Efendi, Mehmed, el-Kavlü’s-Sedîd fî ‘İlmi’t-Tecvîd Yahud Tecvîd-i Cedîd, (ilmi neşre hazırlayan:
Abdullah Emin Çimen), Nehir Yayınları, İstanbul, 2008, s. 3.
110 Zihni Efendi, el-Kavlü’s-Sedîd, s. 47, 57, 68, 77, 78; ayrıca bkz. Temel, Nihat, Kur’ân Kıraâtında Vakf ve İbtidâ, İFAV Yayınları, İstanbul, 2001, s. 21.
111 Karaçam, İsmail, Kur’ân-ı Kerîm’in Fazîletleri Ve Okunma Kâideleri, İFAV, İstanbul, 2008, s. 125.
69 okunmasına hizmet eden kurumlar, farklı bir pencereden değerlendirildiğinde İslam sanat merkezlerinden biri olarak telakki edilebilirler. Çünkü buralarda yetişen insanlar, özellikle de kurra hafızlar, Müslümanların en önemli toplanma merkezleri olan başta camiler olmak üzere farklı mekan ve meclislerde Allah’ın kitabı Kur’ân-ı Kerim’i bir virtüöz edasıyla en güzel şekilde okuyarak ilahi kelamın lafzının en muhteşem örneklerini büyük kalabalıklar önünde topluma sunmuş olurlar.112 Bu açıdan bakıldığında tevid (ve kıraat) kitapları, Müslüman bireylerin musiki ihtiyacını Kur’ân okuyarak karşılayan kârilerin en önemli kaynak eserleri olarak değerlendirilebilirler. Diğer taraftan kurrâ hafızların Kur’ân lafızlarını etkileyici ve insan kulağına hoş gelen zevkli bir eda ve üslupla okumalarıyla oluşan teğanni, dinleyenler üzerinde öylesine heyecan verici duygulara kapı aralayıp ruhsal kıpırdanmalara vesile olur ve ruh dünyalarında öylesine tarifi imkansız derin ufuklar açar ki, birçok Müslüman birey için bu Kur’ân tilavetleri, adeta kalplerini, nefislerini ve ruhlarını besleyen manevi gıdaların ön önemlisi haline gelir. Karilerin bu şekilde güzel sesle okudukları tilavetler, Kur’ân’ın güzelliğine güzellik katarlar.113 Başka bir ifadeyle kurrâlar ve onların beslendikleri ana kaynak olan tecvid (ve kıraat) kitapları, İslam toplumunun Kur’ân merkezli musiki ve sanat referanslarının en önemlisi olarak kabul edilebilirler. Bu nedenle olsa gerek ki, İslam toplumlarında en önemli ve en büyük sanatkar ünvanı, kurrâlara layık görülmüştür.
112 Kur’ân, tecvid kurallarına uygun olarak okunduğunda Kur’ân’daki harflerin dizilişinden ortaya çıkan ses armonisi insana öyle bir lezzet verir ki, dinleyenler bazen harflerin birbirine çarpmasıyla dokunaklı bir ses tonunun oluştuğunu, bazen ıslık sesine benzeyen, bazen fısıltılı, kısık, hafif, ince ya da pes, bazen de sert, şiddetli veya tiz seslerin çıktığına şahit olurlar. Kur’ân harflerinin ve kelimelerinin arasına şayet insana ait bir harf ya da kelime ilave edilmiş olsaydı, bu ilahi diliş bozulacağından sözünü ettiğimiz bu güzelliklerin hiçbirini dinleyenlerin hissetmesi mümkün olamazdı. (Zürkânî, Menâhil, II, 225.)
113 Bkz. Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul, 1960, IV, 3948; Sâbûni, Tefsîru Âyâti’l-Ahkâm, Kuveyt, 1972, II, 628; Karaçam, Kur’ân-ı Kerîm’in Fazîletleri, s. 125.
70
Uygulamalar
7)
َبَق َو اَذِإ ٍقِساَغ ِِّرَش ْنِم َو
cümlesindeki tecvid uygulamaları hakkında bilgi veriniz.Çözüm:
j)
ِِّرَش ْنِم َو
Mîn’de ihfa, râ harfi vasıl halinde ince vakıf halinde kalın k)اَذِإ ٍقِساَغ
Ğâ ve zâ’da medd-i tabii, tenvinden sonra izhârl)
َبَق َو
bâ harfinde vakıf halinde kalkale8)
دَقُعْلا يِف ِتاَثاَّفَّنلا ِِّرَش ْنِم َو
cümlesindeki tecvid uygulamaları hakkında bilgi veriniz.Çözüm:
a)
ِِّرَش ْنِم َو
Mîn’de ihfa, râ harfi vasıl halinde ince vakıf halinde kalınb)
ِتاَثاَّفَّنلا
el takısı ve nûn’da idğam-ı şemsiyye maa’l-ğunne, fe ve se’de idğâm-ı misleyn bilâ ğunne, sât diye durulduğunda medd-i âridğâm-ızc)
دَقُعْلا يِف
el takısında izhâr-ı kameriyye, dâl harfinde durulduğunda kalkale.71
Uygulama Soruları
1. Aşağıdaki bölümlerden hangisi
َبَق َو اَذِإ ٍقِساَغ ِِّرَش ْنِم َو
ayetinin devamıdır?p) َدَسَح اَذِإ ٍدِساَح ِِّرَش ْنِم َو q) دَقُعْلا ي ف تاَثاَّفَّنلا رَش ْن م َو r) ِقَلَفْلا ِِّب َرِب ُذوُعَأ ْلُق
s) ِساَّنلا ِكِلَم t) َقَلَخ اَم ِِّرَش ْنِم
2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde rihvet harfleri ile ilgili bilgi doğru verilmiştir?
p) Rihvet harfleri şiddet ve beyniyye harfleri dışında kalan harflerden oluşur.
q) Rihvet harfleri beyniyye ve kalkale harfleri dışında kalan harflerden oluşur.
r) Rihvet harfleri cehr ve şiddet harfleri dışında kalan harflerden oluşur.
s) Rihvet harfleri cehr ve istifale harfleri dışında kalan harflerden oluşur.
t) Rihvet harfleri hems ve isti’lâ harfleri dışında kalan harflerden oluşur.
3. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde isti’lâ sıfatıyla ilgili bilgi doğru verilmiştir?
p) Rihvet sıfatının zıttıdır.
q) Cehr sıfatının zıttıdır.
r) Hems sıfatının zıttıdır.
s) Şiddet sıfatının zıttıdır.
t) İstifâl sıfatının zıttıdır.
72 Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti
Tashîh-i hurûf, Kur’an-ı Kerim’i yüzünden ve ezberden güzel okuyabilmeyi öğreten en güzel metottur. Bu bölümde bunu gerçekleştirmek amacıyla uygulamalı olarak namaz surelerinin okunmasına devam edildi.
Yâsin-i Şerif’in 3. sayfası ezberden, Tekvîr suresinin ise yüzünden okunması yapıldı.
Harflerin sıfatları üzerinde duruldu. Teslis inancının batıl oluşunun delilleri ayetlerle ortaya konulmaya çalışıldı. Son olarak da Kur’an-ı Kerim’in güzel sesle ve musiki ile okunmasının öneminden söz edildi.
73