Anahtar Kavramlar
2- Allah’ın Varlığını Bildiren Âyetler
ذَّلا ُ ه َ اللَّ
güneşi ve ayı buyruğu altına alandır. Bunların hepsi belli bir zamana kadar akıp gitmektedir.O, her işi (hakkıyla) düzenler, yürütür, âyetleri ayrı ayrı açıklar ki Rabbinize kavuşacağınıza kesin olarak inanasınız.”44 hayvanlar ve insanların birçoğu Allah’a secde etmektedir. Birçoğunun üzerine de azap hak olmuştur. Allah, kimi alçaltırsa ona saygınlık kazandıracak hiçbir kimse yoktur. Şüphesiz Allah, dilediğini yapar.”45 (Bu âyet secde ayetidir.)
ىهنَاَف ُ هاللَّ َّنُلوُقَيَل َرَمَقْلا َو َسْمَّ لا َرَّخَس َو َض ْرَ ْلاا َو ِتا َو ٰمَّسلا َقَلَخ ْنَم ْمُهَتْلَاَس ْنِئَل َو َنوُكَف ْؤُي
“Andolsun, eğer onlara, “Gökleri ve yeri kim yarattı, güneşi ve ayı hizmetinize kim verdi?”
diye soracak olsan mutlaka, “Allah” diyeceklerdir. O hâlde nasıl (haktan) döndürülüyorlar?”46
َّنُلوُقَيَل اَهِت ْوَم ِدْعَب ْنِم َض ْرَ ْلاا ِهِب اَيْحَاَف ًءاَم ِءاَمَّسلا َنِم َل َّزَن ْنَم ْمُهَتْلَاَس ْنِئَل َو
mahsustur.” Fakat onların çoğu akıllarını kullanmazlar.”47َّیَحْلا ُج ِرْخُي ْنَم َو َراَصْبَ ْلااو َعْمَّسلا ُكِلْمَي ْنَّمَا ِض ْرَ ْلاا َو ِءاَمَّسلا َنِم ْمُكُق ُز ْرَي ْنَم ْلُق ُهاللَّ َنوُلوُقَيَسَف َرْمَ ْلاا ُرِِّبَدُي ْنَم َو ِِّىَحْلا َنِم َتِِّيَمْلا ُج ِرْخُي َو ِتِِّيَمْلا َنِم وُقَّتَت َلاَفَا ْلُقَف
َن
“De ki: “Sizi gökten ve yerden kim rızıklandırıyor? Ya da işitme ve görme yetisi üzerinde kim mutlak hâkimdir? Ölüden diriyi, diriden ölüyü kim çıkarıyor? İşleri kim yürütüyor?”
“Allah” diyecekler. De ki: “O hâlde, Allah’a karşı gelmekten sakınmayacak mısınız?”48
ٍني ٖعَم ٍءاَمِب ْمُكيٖتْاَي ْنَمَف ا ًر ْوَغ ْمُكُؤاَم َحَبْصَا ْنِا ْمُتْيَا َرَا ْلُق
“De ki: “Söyleyin bakalım: Suyunuz çekiliverse, size kim temiz bir akarsu getirir?” 49
33
1.4. Okuma Parçası: “Tecvid ( ُدي وْج )” َّتلا
50Nedir? (Devam)
Tecvid ilminin konusu ve müstakil bir ilim haline gelişi: Tecvid ilminin konusunu teşkil eden harflerle bunların mahreç ve sıfatları Arap dilcileriyle kıraat âlimlerinin ilgi alanına girdiğinden onlar tarafından da işlenmiş, tecvid müstakil bir ilim haline gelmeden önce bazı tecvid meseleleri Arapça dil bilgisi ve kıraat kitaplarında ele alınmıştır. Nitekim Sîbeveyhi el-Kitâb’ında harflerin mahreç ve sıfatları, vasıl ve vakfın kuralları, imâle, idgam vb. hususlar üzerinde durmuştur. Öte yandan muhtevasında idgam, izhar, kalb, med ve kasır, vakıf ve vasıl, fetih ve imâle, sekte gibi birçok tecvid konusunun yer aldığı kıraat kitaplarının telifine Yahyâ b. Ya‘mer’le (ö. 89/708 [?]) başlandığı rivayeti dikkate alınırsa (Sezgin, I, 5) bu ilmin şifahî naklin yanı sıra I. (VII.) yüzyıldan itibaren kitaplara da girdiğini söylemek mümkündür. Ancak tecvidin müstakil bir ilim halinde ortaya çıkışı, III. (IX.) yüzyılın ikinci yarısı ile IV. (X.) yüzyılın ilk yarısında yaşayan âlimlerin yazdığı eserlerle gerçekleşmiştir. Bu alandaki eserlerin geç yazılmış olması tecvid ilminin teşekkülünün de geç dönemlere rastladığını göstermez.
Çünkü Kur’an tecvid kurallarıyla birlikte öğretile gelmiş, kıraat tedrîsinin de ilk basamağını teşkil etmiştir.
50 Abdurrahman Çetin tarafından hazırlanarak Diyanet İslam Ansiklopedisinde (DİA, c. 40) “Tecvid” maddesi olarak yayımlanan bu çalışma, tarafımızdan düzenlenerek buraya alınmıştır.
34
Uygulamalar
3) َّيَدِلا َوِل َو يِل ْرِفْغا اَنَّب َر cümlesindeki tecvid uygulamaları hakkında bilgi veriniz.
Çözüm:
d) اَنَّب َر Ra harfi kalın, bâ’da idğam-ı misleyn bila ğunne e) يِل ْرِفْغا Râ ince, harfinde ise medd-i tabii.
f) َّيَدِلا َوِل َو vâv harfinde medd-i tabii, yâ harfinde idğam-ı misleyn bila ğunne 4) ُباَس ِحْلا ُموُقَي َم ْوَي َنيِنِمْؤُمْلِل َو cümlesindeki tecvid uygulamaları hakkında bilgi veriniz.
Çözüm:
a) َنيِنِم ْؤُمْلِل َو el takısında izhar-ı kameriyye, nûn harfinde medd-i tabii, durulduğunda ise medd-i ârız
b) ُموُقَي kâf harfinde medd-i tabiî durulduğunda ise medd-i arız.
c) ُباَس ِحْلا el takısında izhar-ı kameriyye, sîn harfinde medd-i tabii, durulduğunda medd-i ârız, bâ harfinde kalkale.
35
Uygulama Soruları
1. Aşağıdaki bölümlerden hangisi kunût duaları içerisinde yer alır?
f) َنيِنِم ْؤُمْلِل َو َّيَدِلا َوِل َو يِل ْرِفْغا اَنَّب َر g) كَباَذَع ىَش ْخَن َو َكَتَمْح َر وُج ْرَن h) ُباَس ِحْلا ُموُقَي َم ْوَي
i) ِراَّنلا َباَذَع اَنِق َو ًةَنَسَح ُِ َر ِخلآا يِف َو j) ًةَنَسَح اَيْنُّدلا يِف اَنِتآاَنَّب َر
1. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde tahkîk okuyuşunun tarifi verilmiştir?
f) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in orta bir okuyuş şeklidir.
g) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in en hızlı okuyuş şeklidir.
h) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in en yavaş okunuş şeklidir.
i) Tedvîr ile hadr arası bir okuyuştur.
j) Edâ ehlinin tercih ettiği kıraat şeklidir.
2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde tedvîr okuyuşunu tercih eden kıraat alimlerine yer verilmiştir?
f) İbn-i ‘Âmir, Asım, Kisâî ve Halefu’l-‘Âşir g) Nâfi, Kisâî ve Halefu’l-‘Âşir
h) İbn-i Kesîr, Asım ve Kisâî i) İbn-i ‘Âmir, Hamza, Kisâî j) Verş, Hafs, Yakub
36 Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti
Tashîh-i hurûf, Kur’an-ı Kerim’i yüzünden ve ezberden güzel okuyabilmeyi öğreten en güzel metottur. Bu bölümde bunu gerçekleştirmek amacıyla uygulamalı olarak namaz dualarının okunmasına devam edildi.
Yâsin-i Şerif’in 1. sayfası ezberden, Nâzi‘ât suresinin ise yüzünden okunması yapıldı.
Tahkîk, tedvir ve hadr gibi Kur’an okuyuş şekilleri üzerinde duruldu. Allah’ın varlığının delilleri ayetlerle ortaya konulmaya çalışıldı. Son olarak da ilk tecvid literatüründen başlayarak günümüze kadar kaleme alınan önemli tecvid eserlerinden söz edildi.
37
Bölüm Soruları
1. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde tedvîr okuyuşunun tarifi verilmiştir?
a) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in en hızlı okuyuş şeklidir.
b) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in en yavaş okunuş şeklidir.
c) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in orta bir okuyuş şeklidir.
d) Tahkîk’den daha yavaş bir okuyuş şeklidir.
e) Hadr’dan daha hızlı bir okuyuş şeklidir.
2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde tahkîk okuyuşunu tercih eden kıraat alimlerine yer verilmiştir?
3. Aşağıdaki bölümlerden hangisi kunut duaları içerisinde yer alır?
a) َك ُرُكْ َن ُهَّلُك َرْيَخلْا كْيَلَع ىِنْثُن َو b) ُباَس ِحْلا ُموُقَي َم ْوَي
c) ًةَنَسَح اَيْنُّدلا يِف اَنِتآ اَنَّب َر
d) َنيِنِم ْؤُمْلِل َو َّيَدِلا َوِل َو يِل ْرِفْغا اَنَّب َر e) ِراَّنلا َباَذَع اَنِق َو ًةَنَسَح ُِ َر ِخلآا يِف َو
4. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde hadr okuyuşunun tarifi verilmiştir?
a) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in en hızlı okuyuş şeklidir.
b) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in orta bir okuyuş şeklidir.
c) Okuyuş hızı açısından Kur’an-ı Kerim’in en yavaş okunuş şeklidir.
d) Tedvîr’den daha yavaş bir okuyuş şeklidir.
e) Edâ ehlinin tercih ettiği kıraat şeklidir.
5. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde hadr okuyuşunu tercih eden kıraat alimlerine yer verilmiştir?
a) Verş, Hamza,Yakub
b) Kalûn, Asım, Kisâî ve Halefu’l-‘Âşir c) İbn-i ‘Âmir, Asım, Yakub
d) İbn-i Kesîr, Hamza, Halefu’l-‘Âşir
e) Kâlûn, İbn-i Kesîr, Ebû ‘Amr, Ebû Cafer ve Yakub
6. Kıraat kitaplarının telifine ilk defa hangi müellifle başlanmış olduğu bilgisi, aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?
a) İbnü’l-Cezerî aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?
a) Mehâricü’l-hurûf
38 b) et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd
c) et-Tenbîh ‘ale’l-lahni’l-celî ve’l-lahni’l-hafî d) er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâe ve tahkîki lafzı’t-tilâve e) er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâe ve tahkîki lafzı’t-tilâve
8. Allah’ın varlığına, kudretine ve büyüklüğüne işaret eden her şeye genel olarak Kur’an-ı Kerim’de ne ad verilir?
a) Hadis b) Sünnet c) Kıraat d) Ayet e) Fıkıh
9. İlk tecvid müelliflerinden biri olarak kabul edilen Ebû Amr ed-Dânî’nin eseri aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?
a) el-Kasîdetü’r-râiyye (el-Kasîdetü’l-Hâkâniyye) b) et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd
c) et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd d) Mehâricü’l-hurûf
e) et-Tenbîh ‘ale’l-lahni’l-celî ve’l-lahni’l-hafî
10. Tecvid ilmine dair İbn Sînâ’nın kaleme aldığı eser aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?
a) Kitâb fi’t-tecvîd
b) er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâe ve tahkîki lafzı’t-tilâve c) Mehâricü’l-hurûf’
d) et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd e) el-Mudîh fi’t-tecvîd
39
Cevaplar
1) c, 2) c, 3) a, 4) a, 5) e, 6) b, 7) d, 8) d, 9) b, 10) c
40