Bazı Obsesyon ve Kompulsiyon Türleri

Obsesyon, insan hayatının farklı yönlerini etkileyecek şekilde ortaya çıkabilmektedir. Bunlardan bazıları şu başlıklar altında incelenebilir:

1.4.1.1. Bulaşma ve Temizlikle İlgili Obsesyonlar

Temizlikle ilgili takıntıları olan kimseler, varlık ve nesnelerin kirli veya mikroplu olduğunu düşünür; bunlara dokunduğunda kendisine bulaşacağından ve kirleneceğinden endişe eder. Takıntılı düşüncelerinden kurtulamadıkları için bunların verdiği sıkıntıyı

113 Purdon ve Clarck, s.73.

114 Özcan Köknel, Korkular Takıntılar Saplantılar, İstanbul: Altın Kitaplar Yay., 1990, s.172.

115 Purdon ve Clarck, s.58.

116 Sefa Saygılı, Strese Son, 53.bs., İstanbul: Türdav Basın Yayım, 2015, s.41.

21

azaltabilmek adına ellerini, vücutlarını ya da ev eşyalarını defalarca yıkayarak temizlerler. Yaptıkları bu temizlik için gereğinden fazla zaman harcarlar.¹¹⁸

Takıntının bu şekli abdest ve gusülde karşılaşılan vesveselerle benzer özellikler göstermektedir. Tam anlamıyla temizlenemediği düşüncesiyle kişi abdest uzuvlarını gereğinden fazla yıkayabilmekte, gusül abdesti esnasında saatlerce banyoda kalabilmektedir.

1.4.1.2. Şüphe Obsesyonları

Şüphe ile ilgili takıntıları olan bazı insanlar bir şeyi yapıp yapmadıklarından emin olamazlar, sürekli kuşku ve tereddüt içindedirler. Bu sıkıntılı düşüncelerden kurtulabilmek için defalarca yaptıkları şeyi kontrol etmek şeklinde bir kompulsiyon geliştirirler.119

Dinî alanda, namaz öncesinde abdestli olup olmadığı, namaz esnasında ise niyet edip etmediğiyle ilgili yaşanan şüphe hali, abdest esnasında uzuvların gereğince temizlenip temizlenemediği ile ilgili endişeler bu kapsamda değerlendirilebilir. Takıntının bu şekli kendisini ellerini veya abdest uzuvlarını gereğinden fazla yıkamak şeklinde gösterebilmektedir. 120 Bazen de kişi ibadete başlamak için defalarca niyet ederek yaşadığı vesvese halini telafi etmeye çalışmaktadır.

1.4.1.3. Düzenle İlgili Obsesyonlar

Tertip, düzenle alâkalı takıntıları olan kimseler her şeyin yerli yerinde olmasını ister; hiçbir şeyin sisteminin, düzeninin değiştirilmemesi gerektiğini düşünür. Bunun için, kendi düzenleriyle ilgili sistemi kimsenin bozmasından hoşlanmaz, eşyaları koydukları yerde görmek isterler.121

Dinî alanda Allah’a karşı kulluk görevlerini olması gerektiği gibi yerine getirme ile ilgili endişeler, takıntılı kimsenin her şeyde aradığı mutlak düzen anlayışıyla ilintilendirilebilir. Böyle kimseler ya hep ya hiç mantığıyla kulluk vazifelerinden bir

118 Horozcu, s.265; Saygılı, Ruh Hastalıkları ve Korunma Yolları, s.34.

119 Köknel, Korkular Takıntılar Saplantılar, s.174.

120 Armaner, s.114.

22

kısmını yerine getiremediklerinde düzenle ilgili kaygıları sebebiyle tüm sorumluluklarını terk edebilmektedir.

1.4.1.4. Sayma Obsesyonları

Bazı takıntılar, karşılaşılan ya da görülen nesneleri sayma şeklinde ortaya çıkar. Kişi yoldaki taşları, evleri, evlerin katlarını ya da araba plakalarını sayar. Kimi sayıların özel bir anlam taşıdığını ve uğurlu olduğunu düşünür. Önemli bir işe başlamadan uğurlu olduğu düşünülen sayıya kadar sayarak o işe başlamayı tercih eder.122 Günlük aktiviteleri belli sayılarda yerine getirmediğinde olumsuz bir durumla karşılaşılacağına inanır.123

Kur’ân âyetleriyle ilgili sayı ve numaralardan uğur ve uğursuzlukla alâkalı birtakım çıkarımlarda bulunmak; sahih rivayetlerde zikredilenlerin haricinde bazı âyet veya duaları belirlenen zaman aralıklarında ve sayılarda tekrar etmekle alâkalı takıntılı yaklaşımlar, sayma obsesyonlarının din sahasında görülen şekillerinden bir kısmıdır.

1.4.1.5. Şiddet ya da Zarar Verme Obsesyonları

Sevdiklerine zarar verebileceğini düşünme, korkunç bir şey yaptığını veya yapabileceğini zannetmeyle ilgili takıntılardır.124

İçinden geçen vesveseler sebebiyle küfre düştüğünü zannetme, imanını kaybettiği endişesine kapılma bu durumun dinî alandaki tezahürleri olarak zikredilebilir.

1.4.1.6. Toplumda Ayıp Sayılan Cinsel İçerikli Obsesyonlar

Toplumca çirkin ve ahlâk dışı kabul edilen bir eylemi gerçekleştirdiğini zannetme veya cinsel çirkin bir fiili işleyebileceğinden kuşkulanma şeklindeki takıntılardır.125

İstenmediği halde insanın zihnini meşgul eden gayr-ı ahlâkî vesveseler sebebiyle hissedilen rahatsızlık ve günahkâr olduğundan şüphelenme bu takıntıyla benzeşmektedir.

122 Köknel, Korkular Takıntılar Saplantılar, s.174.

123 Horozcu, s.266.

124 Geçtan, s.328-329.

125 Nejat Akgün, Obsesyonel Kompulsif Reaksiyon, Obsesif- Kompulsif

23

1.4.1.7. Dini veya Metafizik Konulardaki Obsesyonlar

Günah içeren bir fiili gerçekleştirdiğini zannetme; Yaratıcı ve kutsal içerikli dinsel temalar hakkındaki uygunsuz düşüncelere sahip olma; dini vazifeleri yerine getirirken yeterince dikkatli olup olmadığıyla ilgili kuşkular duyma ¹²⁶ şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Dinî alanda görülen vesveselerin bir bölümü de benzer özellikler içermektedir. Özellikle iman esaslarını ilgilendiren konulardaki rahatsızlık veren düşünceler ve ibadetleri yeterince samimi yerine getirememe endişesiyle ibadetten uzaklaşmaya kadar varan olumsuz tutumlar bu çerçevede değerlendirilebilir.

Dinin kendi bütünlüğü içindeki her uygulama, mükellefiyet, dinî belirti olması açısından normal kabul edilen şeylerdir. Fakat bazen dinî uygulama ve mükellefiyetleri aşan durumlar ortaya çıkabilmektedir.127 Normal şartlar altında dindar kimseler, dinlerinin gereklerini yerine getirmeye çalışırken titizlik gösterebilir. Bu kimselerin Allah’a imanları, ibadetleri ve dinî uygulamaları açısından daha mükemmel olabilmek adına bazı sorgulamalarda bulunması son derece doğaldır. Samimi dindar kimsenin bu tür kuşkuları, akıl ve mantık çerçevesinde değerlendirilebilir. Kişinin dinî hassasiyeti, düzeltilmesi gereken eksikliklerin fark edilmesine de sebep olabilir.128

Takıntı denilen şey ise normal dindar kişinin hassasiyetinden oldukça farklıdır. Bu düşünceler istemsiz olarak gelir, yoğun ve aşırı bir şekilde insanın zihnini meşgul eder. Kişi inancını sorgular; küfür içerikli düşünceler sebebiyle rahatsız olur, dinden çıkmış olabileceği endişesine kapılır. Bazen de ibadetlerini yerine getirirken bu takıntılar zihne yerleşir; bu yüzden sık sık duaları tekrarlar, tövbe eder.129 İnsan sıkıntılı bir durum içinde ibadetin ruhundan uzaklaşır. Bu tür takıntıların kaynağı din olarak kabul edilmemekle birlikte kişinin mensup olduğu din, yaşadığı dinî tecrübeler, onun ne tür kaygı ve endişe hissedeceği konusunda etkili olabilmektedir.130

126 Horozcu, s.267-268; Purdon ve Clarck, s.29; Köknel, Korkular Takıntılar Saplantılar, s.174-175.

127 Armaner, s.100.

128 Purdon ve Clarck, s.118.

129 Âdem Dölek,‘‘Hadislerde İman Hususundaki Vesveseler, Tedavi Yolları ve Telkinin Önemi,’’ Diyanet

İlmi Dergi, 2006, cilt: XLII, sayı: 4, s.130; Saygılı, s.35. 130 Purdon ve Clarck, s.116.

24