Nitel Verilerin Toplanması ve Analizi

Nitel verilerin analizi, bireysel görüşmelerden elde edilen ses kayıtları, deşifre edilerek yazıya döküldükten sonra kaydedilmiştir. Bu deşifreler NVIVO 11.0 Nitel Veri Analizi Paket Programına aktarıldıktan sonra değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Verilerin analizi, Schloss ile Smith (1999) tarafından önerilen ve Ok ile Erdoğan (2010) tarafından uyarlaması gerçekleştirilen i) çözümleme, ii) verilerin kodlanması,

iii) güvenirlik analizi, iv) tema ve kategoriler ve v) sonuçlar ve yorumlar olmak üzere

toplam beş aşamada gerçekleştirilmiştir.

İlk aşama, verilerin çözümleme aşamasıdır. Bu aşamada bireysel görüşmeye

başlamadan önce, araştırmacı katılımcılara kimlik bilgilerinin gizli kalacağı, görüşmeden dolayı kendilerine herhangi bir zarar gelmeyeceği, görüşmelerin ses kayıt cihazına kaydedilmesinin bireysel izinlerine bağlı olduğu ve istedikleri takdirde çalışmadan çekilebilecekleri belirtilmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s.135). Böylece araştırmacı ile katılımcılar arasında güven (Duverger, 1999, s.250) ortamı oluşturulmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında katılımcıların katılımcı izin formlarını (Ek 1) gözden geçirmeleri ve imzalamaları ile görüşmelere başlanmıştır. Görüşme sürecinin başlangıcında, araştırmacı tarafından araştırmanın amacı açıklanmış ve bireysel görüşmelerde yer alan sorular ile ilgili genel bilgi verilmiştir. Böylece araştırmacı ile katılımcılar arasında etkili iletişim kurulması amaçlanmıştır

45

(Yıldırım ve Şimşek, 2008, s.136). Görüşmeler esnasında, yarı yapılandırılmış bireysel görüşme formunda yer alan sorular sorulmuş; soruların anlaşılmadığı ya da katılımcılara eksik bilgi verildiği hissedildiğinde ayrıntı, açıklama ve aydınlatmaya yönelik alternatif ve sonda sorular (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s.132-133) yardımı ile katılımcıların sorulara derinlemesine yanıt vermeleri sağlanmıştır. Katılımcılara hiçbir koşulda araştırmacı tarafından yönlendirme ortamı oluşturulmamaya özen gösterilmiştir. Ayrıca, kurumlardaki canlandırıcı liderliğe ilişkin deneyimlerinin bir önceki çalışmış oldukları kurumda yaşanmış olmasının da bir önem teşkil etmediği, önceki çalışma ortamlarını da düşünerek sorulara yanıt verebilecekleri belirtilmiştir. Katılımcıların hem sözlü hem de yazılı izni alınarak ses kayıt cihazına kaydedilen bireysel görüşmeler çözümlenerek düzenli yazı formatına aktarılmıştır. Bu aşamada ayrıca, nitel araştırmanın iç geçerliğini artırmak amacıyla katılımcı teyidi yöntemine başvurulmuştur. Bireysel görüşmelerin yazılı dökümleri tekrar okunduktan sonra katılımcı teyidi için ilgili katılımcıya elektronik posta yolu ile gönderilmiştir. Böylece, elektronik posta ile katılımcılara kendileriyle yapılan bireysel görüşmeler hatırlatılmıştır. Yazılı dökümlerde belirttikleri görüşlere katılıp katılmadıkları ve sorulan sorulara ilişkin düşüncelerinde herhangi bir değişiklik olup olmayacağı sorulmuştur. Patton’a (2002) göre, bireysel görüşmelerin yazılı dökümlerinin katılımcılar tarafından incelenmesi nitel çalışmalarda önerilen en önemli güvenirlik çalışmalarından biridir. Araştırmada bireysel görüşme yapılan katılımcıların, kendileriyle yapılan görüşmelerin yazılı dökümlerini inceledikten sonra araştırmacıya e-posta yoluyla yanıt vermiştir. Yazılı görüşme dökümleri üzerinde katılımcıların önerdiği bütün değişiklikler (ekleme, çıkarma ve düzeltme) kabul edilmiştir. Katılımcı izin formu’nda yer alan 5. Madde (Araştırmada vereceğim bilgilere dayalı sonuçların bilimsel ortamlarda tartışılmasına ve yayınlanmasına izin veriyorum.) gereğince katılımcıların onay imzalarının olması katılımcı teyidinin sağlandığından söz edilebilir. Sonuç olarak, katılımcı teyidi gerçekleştirilerek, bütün veri seti veri analizi sürecine hazır hâle getirilmiştir.

Nitel araştırmanın verileri için gerçekleştirilen bireysel görüşmeler, 2016-2017 öğretim yılı bahar döneminde, araştırmacı ve katılımcılar tarafından belirlenen yer (katılımcılara ait özel çalışma ortamı) ve zamanlarda bireysel olarak (yüz yüze) gerçekleştirilmiştir. Bireysel görüşmeler, altı hafta içerisinde tamamlanmış ve her biri ortalama 40-50 dakika sürmüştür. Nitel araştırmanın iç geçerliğini (inandırıcılığı)

46

artırmak amacıyla ayrıca, uzun süreli etkileşim yöntemi kullanılmıştır. Böylece, araştırmacı ile katılımcılar arasında güven ortamı oluşturulmuş ve sağlıklı veri toplanabilmesi amaçlanmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).

İkinci aşama, verilerin kodlanması aşamasıdır. Bu aşamada görüşme

dökümleri araştırmacı tarafından ayrıntılı bir şekilde okunmuş ve incelenmiştir. Bu aşamada incelenen her sözcük, cümle ya da paragraf satır satır kodlanarak verilerin araştırmacıya sunduğu kavramların keşfedilmesine olanak sağlanmıştır. Bireysel görüşmeler sonucunda elde edilen anlatı ya da öyküleri bir bütün olarak anlamlandırmak güç olduğundan kodlama (Glesne, 2013, s.268) gerçekleştirilmiştir. Bireysel görüşmelerin yazılı dökümleri gerçekleştirilmiş ve görüşme dökümleri tek tek analiz edilerek kodlamalar yapılmıştır. Araştırmacı tarafından katılımcı bilgilerinin gizli tutulması amacıyla yönetici katılımcılar için Y1, Y2, vb.; öğretmen katılımcılar için Ö1, Ö2, vb. kodlamalar kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde NVivo 11.00 paket programı kullanılmıştır.

Üçüncü aşama, nitel verilerin güvenirliğinin analizi aşamasıdır. Nitel

araştırmanın iç güvenirliğini (tutarlılığını) artırmak için tutarlılık incelemesi yönteminden yararlanılmıştır. Bağımsız iki araştırmacıdan kodlamalar arasındaki karşılaştırmalı uyuşmanın güvenirliğinin saptanması amacıyla SPSS 20.00 paket programında Kohen Kappa tutarlılık katsayısı hesaplanmıştır.

Tablo 3. 2 Kohen Kappa Tutarlılık Katsayısına İlişkin Değerler

Value _{Asymp. Std.} Error(a)

Approx. T(b) p Measure of Agreement N of

Valid Cases Kappa 0.830

0.034 105.415 0.000 p<0.001

Tablo 3.2 incelendiğinde, Kohen Kappa tutarlılık katsayısının 0.830 düzeyinde anlamlı olarak hesaplandığı görülmektedir. Kohen Kappa tutarlılık katsayısının 0.81 ile 1.00 arasında olması, mükemmel bir uyum olduğu şeklinde yorumlanmaktadır (Landis ve Koch, 1977, s.165). Dolayısıyla bu araştırmada, iki araştırmacı arasında mükemmel bir uyum sağladığı düşünülerek ve kodlamaların güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır. Bu şekilde araştırmanın her bir basamağında tutarlılığın sağlanması yönünde çaba harcanmıştır.

47

Nitel araştırmanın dış güvenirliğini (teyit edilebilirliğini) artırmak için, teyit incelemesi yönteminden faydalanılmıştır. Bu bağlamda, nitel araştırmadaki bireysel görüşmelerin nasıl yapıldığı, verilerin nasıl kaydedildiği, görüşmelerin ne kadar vakitte gerçekleştiği, veri analizinin nasıl gerçekleştiği (ana tema, alt tema ve kodlamalar) ve elde edilen bulguların nasıl raporlaştırıldığı ile ilgili ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir. Bu ayrıntılı açıklamalar, dışarıdan bir uzmanın incelemesine sunularak teyit incelemesi gerçekleştirilmiştir.

Dördüncü aşama, tema ve kategori oluşturma aşamasıdır. Bireysel görüşmeler

arasında yapılan ayrıntılı karşılaştırma ve inceleme sonucunda benzer anlatımlarda genel bir kategorileştirmeye gidilerek, verileri kendi bağlamından tam ayırmadan (Miles ve Huberman, 1994) tema oluşturma işlemi yapılmış ve tema analizine son şekli verilmiştir (Creswell, 2005).

Beşinci aşama, sonuçlar ve yorumlar ile ilgilidir. Buna göre nitel araştırmanın

iç geçerliğini artırmak için uzman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda, araştırmacı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı’nda çalışmalarını sürdüren bir uzmanla, topladığı verileri, ulaştığı sonuçları kendi yaklaşımı ve düşünce biçimi (Yıldırım ve Şimşek, 2008) doğrultusunda paylaşmıştır. Uzman, dönüt vererek araştırmanın geçerliği ve güvenirliğine katkı sağlamıştır.