Nitel Verilerin Analizi

Bu araştırmanın nitel boyutunun bir alt problemi olan “Deney grubu öğrencilerinin probleme dayalı öğrenme yöntemine ilişkin görüşleri nelerdir?” sorusuna yanıt bulabilmek amacıyla nitel veri toplama araçlarından olan görüşme tekniği kullanılmıştır.

Nitel araştırmada veri analizi, çeşitlilik, yaratıcılık ve esneklik anlamına gelmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 221).

Nitel verilerin analizi ile ilgili olarak alanyazında farklı kavram ve yaklaşımlar mevcuttur. Tüm bu yaklaşımlarda en önemli nokta elde edilen verilerin betimlenmesi ve temaların ortaya çıkarılmasıdır. Bu bağlamda, Strauss & Corbin (1990)’in önerdiği iki veri analiz süreci mevcuttur. Bunlar, betimsel analiz ve içerik analizidir.

Betimsel analizde, elde edilen veriler, çoğunlukla literatürden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanırken içerik analizinde elde edilen verilerden temalara ulaşılarak veriler betimsel analize göre daha derin bir işleme tabi tutulur (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 227).

Bu araştırmada nitel verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizi, metinde geçen ifadeleri açık kurallarla kodlayarak daha az içerik kategorisinde özetleyen bir teknik (Weber, 1990) olup, analiz sürecinde birbirine benzeyen veriler belli kavram ve temalar çerçevesinde bütünleştirerek, okuyucunun anlayabileceği şekilde düzenlenir ve yorumlanır. İçerik analizinde amaç, benzer verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde toplayarak okuyucunun anlayabileceği bir şekilde yorumlamaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 227).

Bu araştırmada içerik analizi yapılabilmesi için öncelikle nitel veri toplama aracı olan görüşmeden elde edilen nitel veriler “Word for Windows” yazılım programı kullanılarak elektronik ortamda yazıya geçirilmiştir. Görüşmenin dökümleri yapıldıktan sonra, görüşme yapılan her bir öğrenci için ayrı bir word dosyasına o öğrenciye ait tüm görüşme dökümü kaydedilmiştir. Araştırmada, yarı-yapılandırılmış görüşmeler için bilgisayar destekli nitel veri analizinden yararlanılmıştır. Bu amaçla, Nvivo-9.2 Nitel Veri Analizi Programı tercih edilmiş ve kullanılmıştır. Görüşme dökümlerinin kaydedildiği word dosyaları “NVivo Nitel Veri Analizi Programı” na yüklenmiş ve program kullanılarak alt temalar ve kodlar sistematik bir

biçimde oluşturulmuştur. İçerik analizi yapılırken araştırma öncesinde kullanılan kodlama anahtarı kullanılmış ve araştırma sürecinde gerekli görülen yerlerde değişiklikler yapılmıştır. Elde edilen veriler ayrıntılı bir şekilde tanımlandıktan sonra veriler kodlanmış ve temalar oluşturulmuştur. Kodlama yapılırken verilerin anlamlı bir bütün oluşturmasına aynı zamanda temaların da kendi aralarında anlamlı bir bütün oluşturmasına dikkat edilmiştir. Veriler oluşan temalar altında ilişkilendirilerek yorum yapılmıştır. NVivo Nitel Veri Analizi Programı’nın kullanımıyla, gerek görüşmelerin analizi sonucunda ortaya çıkan alt temalar ve kodlar arasındaki ilişkiler programın işlevlerinden biri olan “model oluşturma” seçeneği sayesinde görsel hale getirilerek sunulmuştur.

Yıldırım ve Şimşek (2011: 228)’e göre içerik analizinde veriler dört aşamada analiz edilmektedir. Araştırmada aşağıda sıralı olarak verilen bu aşamalar dikkate alınmıştır.

1. Verilerin kodlanması,

2. Temaların (kategori) bulunması, 3. Kodların ve temaların düzenlenmesi,

4. Bulguların tanımlanması ve yorumlanmasıdır.

Verilerin kodlanması: Bu aşamada verilerin hangi temalar altında toplanacağı,

düzenleneceği ve sunulacağı belirlenir. Diğer bir deyişle araştırmanın genel çerçevesi oluşturulur.

Araştırmada her bir görüşme sorusu altında yer alabilecek temaların yazılı olduğu "Görüşme Kodlama Anahtarı" kayıt formu oluşturulmuştur. Temaların oluşturulmasında, araştırma probleme dayalı öğrenmeye dayandırıldığı için temalar alanyazın taramasına bağlı olarak araştırma sorularından, araştırmanın kavramsal çerçevesinden ve görüşmede yer alan boyutlardan yola çıkılarak oluşturulmuştur.

Temaların (kategori) bulunması: Araştırmacı ve alanda bir uzman, birbirlerinden

bağımsız olarak araştırma kapsamındaki verilerin yazılı olduğu formu okumuş ve görüşme kodlama anahtarında her sorunun yanıtını içeren uygun temayı kodlamıştır. Kodlamalar

sırasında herhangi bir yorum yapılmamış, işaretlenebilecek herhangi bir tema bulunmadığı durumlarda, bu veriler "diğer" isimli başka bir tema başlığı altında oluşturulmuştur.

Kodların ve temaların düzenlenmesi: Görüşme yapılan her birey için görüşme

kodlama anahtarı doldurulduktan sonra, araştırmacı ve uzman görüşme kodlama anahtarının tutarlığını karşılaştırmıştır. Karşılaştırma sırasında, araştırmacı ve uzman tarafından işaretlenen her bir soru maddesini kapsayan tema kontrol edilmiş ve uzmanlar arası "Görüş Birliği" ve "Görüş Ayrılığı" işaretleme yapılarak belirlenmiştir. Araştırmacı ve uzman, ilgili soru altındaki aynı temayı işaretlemişlerse ya da soru ile ilgili her ikisi de hiçbir temayı işaretlememişse bu durum görüş birliği olarak kabul edilir. Araştırmacı ve uzman farklı temalar işaretlemişlerse, araştırmacının yapmış olduğu işaretleme referans olarak alınarak, bu durum "Görüş Ayrılığı" olarak kabul edilir.

Araştırmanın güvenirliği Miles ve Huberman (1994: 64)’ın önerdiği güvenirlik formülü kullanılarak hesaplanmıştır.

Bu formül sonucunda elde edilen sonucun en az %70 düzeyinde bir güvenirlik yüzdesi göstermesi gerekmektedir.

Hesaplama sonucunda görüşmeler için araştırmanın güvenirliği % 92,25 bulunmuştur. Güvenirlik hesaplarının %70’in üzerinde çıkması, araştırmanın güvenilir olduğunu göstermiştir (Miles & Huberman, 1994).

Bulguların tanımlanması ve yorumlanması: Görüşme kodlama anahtarına işlenen ve

güvenirlik çalışması yapılan veriler tanımlanarak, araştırma soruları, gerekli yerlerden doğrudan alıntılar yapılarak desteklenmiştir. Bu süreçte veriler kolay anlaşılır ve okunabilir bir dille tanımlanmış ve gereksiz tekrarlardan kaçınılmıştır. Tanımlanan bulgular açıklanarak, araştırma soruları ile ilişkilendirilerek yorumlanmıştır.

BÖLÜM IV

BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde, araştırmanın amacına yönelik olarak nicel ve nitel verilerin analizinden elde edilen bulgulara ve bu bulgulara ait yorumlara yer verilmiştir. Bu amaçla, araştırmanın nicel boyutu ile ilgili olarak Asitler ve Bazlar Konusu Akademik Başarı Testi, Kimya Dersine Yönelik Tutum Ölçeği, Probleme Dayalı Öğrenme Yöntemine Yönelik Tutum Ölçeği, Problem Çözme Envanteri ve Mantıksal Düşünme Yeteneği Testi ön ve son test puanlarına göre deney ve kontrol gruplarından elde edilen veriler analiz edilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda probleme dayalı öğrenme yönteminin fen bilgisi öğrencilerinin başarısına, tutumuna, problem çözme becerisine ve mantıksal düşünme yeteneğine etkisi olup olmadığı belirlenmiştir. Araştırmanın nitel boyutu ile ilgili olarak uygulama sonunda yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen veriler analiz edilmiştir. Bu veriler doğrultusunda fen bilgisi öğrencilerinin probleme dayalı öğrenme yöntemine ilişkin görüşleri tespit edilmiştir. Nicel verilerin analizinden elde edilen bulgular ve yorum kısmı araştırmanın alt problemleri doğrultusunda, nitel verilerin analizinden elde edilen bulgular ve yorum kısmı ise görüşme soruları doğrultusunda sunulmuştur.