1- Niyet: Niyet, kalben namazın Allah için kılınacağına kast etmektir. Niyetin dil
ile söylenmesi sünnettir. Namaz kılacak olan kişinin bedeninin, elbisesinin ve namaz kılacağı yerin tâhir olması; abdestli olması, kıbleye yönelmiş olması ve niyetini getirdiği namazın vaktinin girmiş olması şarttır. Bunlara riayet edilmeden kılınan namaz geçerli değildir.
184 Eski nüshada bu bölümün sonunda şöyle bir paragraf daha vardır: “Bil ki! Akşam, yatsı ve sabah
namazlarında, cuma ver iki bayram namazında, ay tutulması namazında ve bütün gece namazlarında Fatiha ve zammı surenin açıktan okunması sünnettir.”
96
2- Taharrüm [İftitah] tekbiri: Bu tekbir namaza başlarken söylenen “ربكا الله”
lafzıdır. Bu tekbir eksiksiz olarak söylenmelidir. Tekbirin niyetle birlikte söylenmesi şarttır. Eğer kişi tekbir getirdiğinde kalbinde niyetini de hazırlamazsa veya tekbiri eksik olursa, o da bu eksikliği gidermek için çaba sarf etmezse ve dilsiz [lâl] de değilse, namaz geçersizdir.
3- Kıyam: Güç yetirilmesi durumunda namazın ayakta kılınmasıdır. Şayet kişinin
sakatlık veya hastalık gibi bir özrü varsa ya da kılınacak namaz sünnet namaz ise oturarak kılınabilir. Eğer oturarak da kılınamazsa yatarak kılınabilir ki bu namaz kılan kişi için kıyam sayılır. Bu durumda namaz kılan kişi, rükû ve secdelerini, imkânı ölçüsünde birbirinden ayırt edecek kadar eğilmelidir.
4- Kıyamda Fatiha suresini okumak: Namaz kılan kişi Fatiha suresini bilmiyorsa
öğrenmesi vaciptir. Eğer bunu yapamıyorsa ve başka bir zikir de bilmiyorsa, dilsiz bir insan gibi Fatiha suresi okunacak süre kadar kıyamda durması vaciptir. Fatiha suresinden önce “Weccehtu” duasının okunması sünnettir.
Weccehtu duası şudur:
يايحمو يكسنو ��ص نإ نيكرشملا نم انأ امو املسم افينح ضر�او تاوامسلا رطف يذلل يهجو تهجو” نيملسملا نم انأو ترمأ كلذبو هل كيرش � نيملاعلا بر لله يتاممو/Ben hakka yönelen Müslüman biri olarak yüzümü, gökleri ve yeri yaratan Allah’a çevirdim. Ben Allah’a ortak koşanlardan değilim. Şüphesiz benim namazım, ibadetlerim, yaşamım ve ölümüm âlemlerin Rabbi olan Allah içindir. O’nun hiçbir ortağı yoktur. İşten ben bununla emrolundum ve ben Müslümanlardanım.”
Namazda Fatiha’dan önce “ميجرلا ناطيشلا نم للهاب ذوعا” demek ve eğer Kur’an
okumasını biliyorsa Fatiha’dan sonra bir ayet bile olsa zammı sure okumak da sünnettir.
5- Rükû: Fatiha ve zammı sureden sonra rükû niyetiyle eller dizlere değecek
kadar eğilmek ve en az “الله ناحبس” diyecek kadar beklemekdir. Namaz kılan kişinin rükû
kastı taşımayan eğilmesi, rükû yerine geçmez. Bunun gibi, kişinin rükûda hiç beklememesi de rükû olarak kabul olmaz.
Rükûya eğilme esnasında her iki eli omuzlara kadar kaldırıp “ربكا الله” demek ve
97
6- İtidal: Rükûdan kalktıktan sonra, rükûda beklendiği gibi beklemek şarttır. Eğer
beklenmezse namaz geçersizdir.
Rükûya giderken ellerin kaldırıldığı gibi rükûdan kalkarken de elleri kaldırmak ve “هدمح نمل الله عمس” demek, tam olarak doğrulduktan sonra da “دمحلاكل انبر” demek
sünnettir.
7- Her iki secde: Secde “ربكا الله” diyerek başını yere koymak ve en az “الله ناحبس”
diyecek kadar beklemektir. Her iki secdede de üç defa “ىلع�ا يبر ناجبس” demek sünnettir. Her iki secde arasında da bu kadar beklendikten sonra “ربكا الله” deyip ayağa kalkılır. “Celse-i istirahat” denilen secdeden kıyama kalkmadan önceki oturuşta da “الله ناحبس” diyecek kadar bekleyip sonra kalkmak sünnettir.
8- Her iki secde arasında oturmak: Secdeden kalkıldığında “الله ناحبس” diyecek kadar bekleyip sonra ikinci secdeye gitmektir. İki secde arasında “ ىنمحرأو ىل رفغأ ّمهللأ ىنفاعو ىنقزرأو ىندهأو ىنربجو/Allah’ım! Beni bağışla bana ikramda bulun, afiyet ver, beni doğru yoluna hidayet et ve bana rızık ihsan eyle” duasını okumak sünnettir.
9- Son oturuşta “Tahiyyat” duasını okumak.
10- Tahiyyat okumak için oturmak: Tahiyyat, oturduktan sonra okunmalıdır.
Secdeden tam olarak kalkmadan veya ayakta bir harf dahi olsa Tahiyyat okunursa, geçersizdir. Eğer kişi Tahiyyat’ı oturarak okumaya güç yetiremiyorsa, güç yetirdiği bir vaziyette okuyabilir.
11- Son oturuşta Peygambere salavat getirmek: Tahiyyat okunup “eşhedu”
cümlesi tamamladıktan sonra “انديس لآ ىلعو ّيّم�ا يبن كلوسر و كدبع دمحم انديس ىلع ىلص مهللا دمحم/Allah’ım kulun, resulün ve ümmi bir nebi olan efendimiz Muhammed’e ve onun âline salat olsun” demektir. Tahiyyat’ta “كيلع ��Kا ” kısmında söylendiği için, “ىلص مهللا” den sonra “مّلس و” demek sünnet değildir. Birinci Tahiyyat’ta da “دمحم انديس لآ ىلعو” lafzını söylemek sünnet değil, mekruhtur.
Bil ki!
Akşam namazında [son rekâtta imama yetişen kişinin namazında] olduğu gibi bir rekât kalsa bile ilk Tahiyyat iki rekâttan sonradır. Bir kimse son rekâtta imama yetişir de onunla Tahiyyat okursa, imam selam verdikten sonra kendisi kalkıp bir rekât daha kılsa, yine de Tahiyyat okuması sünnettir. Çünkü o, namazında Tahiyyat’ın okunacağı ikinci
98
rekâttadır. Hatta bazen akşam namazında dört Tahiyyat’ın bile okunduğu vakidir. Sabah namazı hariç diğer namazlarda çoğu zaman üç Tahiyyat okunur. Bu konuda kendinizi iyi eğitin, Allah muvaffakiyetler versin!
İlk Tahiyyat’tan kalkıldığında “ربكا الله” demek ve rükûya eğilip kalkarken
yapıldığı gibi elleri kaldırmak sünnettir.
12- “الله ةمحر و مكيلع ��Kا ” demek sûretiyle sağ tarafa selam vermek: Sol tarafa
selam vermek de sünnettir. Her iki selamda da arkada oturan birinin yüzünü görecek kadar başın çevrilmesi sünnettir.
Sabah namazının ikinci rekâtında rükûdan sonra “Kunût” duasının okunması
sünnettir. Namaz kılan kişi kunût duasını bilmediği için okumazsa veya okumayı unutursa ya da kasten de olsa ilk Tahiyyatı okumazsa, sehiv secdesi yaptıktan sonra selam vermesi sünnettir.
Namazın içinde, namazdan önce ve namazdan sonra sünnet olan birçok zikir ve tesbihat vardır. Vacip olmadıkları için bunlardan bahs etmeyeceğiz.
13- Tertip: Baştan itibaren zikrettiğimiz sıraya uyulmalıdır. Şayet bu tertibe riayet
edilmezse namaz geçersiz olur.
Fatiha okunmadan veya Fatiha’nın bir ayeti eksik bırakılarak rükûya gidilirse ve rükûda Fatiha’nın okunmadığı veya eksik okunduğu hatırlanırsa, rükûdan doğrulup Fatiha’yı okumak, eksik bırakılmışsa tamamlayıp tekrar rükûya gitmek ve bu şekilde namazı tamamlamak vaciptir.
Namazın tamamlanıp tamamlanmadığı konusunda şüpheye düşülürse, şüpheyi gidermek için bir rekât daha kılmak vaciptir. Selam vermeden önce de sehiv secdesi yapmak sünnettir. Sehiv secdesi yapmak, hem tek başına namaz kılındığında unutularak yapılmayan hareketler için hem de cemaatle kılındığında imamın unutmalarından dolayı yapılmayan hareketler için -imam sehiv secdesi yapmasa bile- sünnettir. Fakat imama tabi olunmuşsa ve imam değil de kişinin kendisi sehven bir eksiklik yaparsa, sehiv secdesi yapmak sünnet değildir. Çünkü imam bütün eksiklikleri yüklendiği için o secde üzerinden kalkmış olur.