Nacho Cheesier / Doritos

DORİTOS – “Nacho Cheesier”

86 GÖSTERİLEN ( Yan Anlam) :Gülen Surat, Mutluluk, Huzur

REKLAMIN ÇÖZÜMLENMESİ: Doritosun bu tasarımı minimaldır. Tasarımda soluk renklerden yararlanılmıştır fakat logodaki kırmızı Doritosu ön plana çıkarmıştır. Tasarımda denge hakimdir. Bu çalışmada vermek istediği mesajı direkt olarak yazı ve yazıyı şekillendirerek vermektedir.

Çocukluğumuzdan itibaren insanların çok para karşısında vermiş olduğu “dolar göz” efektini Doritos, üründen alına haz karşısında bu mutluluğunuz gözlerinize yansır imajıyla yansıtmaktadır. Ayrıca “Seeifyou can taste the difference- farklı olanı test ettiğinizde olan” gibi bir sloganla desteklemektedir. Yani farklı tatlar test ettiğinizdeki mutluluğunuz yüzünüzden okunur demektedir. Farklı tatlar markalar için risk yaratsa da Doritos burada biz ürettiğimiz her farklı tada güveniyoruz ve iddialıyız demektedir. Burada da özgüvenlerini ortaya koymaktadırlar.

Tasarımda kullanılan açık ton renklerin anlamı da budur. Ürün ve logo ön planda gösterildiğinde aslında ne tasarım yaparsak yapalım bizim ürünümüz tasarlananların en iyisidir demektedir. Çünkü ürün ve logo daha parlak renklerle ön plana çıkarılmıştır.

87 SONUÇ

Günümüzde her an her yerde karşımıza çıkan reklamların etkisinden uzak kalmak neredeyse olanaksız. Özel alanlardan kamusal alanlara dek reklamlar yaşamımızın ayrılmaz bir parçası olarak varlıklarını sürdürüyorlar. Tüketiciler belki de çok da farkında olmadan reklamların kendilerine sunduğu iletileri almakta ve tüketim yolculuğuna devam etmektedir.

Ancak reklamlar tüketicileri bir yandan tüketime yönlendirirken diğer yandan toplumda var olan değerleri pekiştirme ya da değiştirme işlevlerini de yerine getiriyorlar. Reklamı okuma edimine başlandığında anda reklamın altında yatan yan anlamlara da ulaşılmaya başlanmaktadır. Reklam metinleri, diğer tüm reklam metinlerinde olduğu gibi bir düz anlam taşımaktadır. Ancak bunun yanı sıra yan anlamsal olarak da okurun kültürel değerleriyle buluşarak yeni bir alt okumanın olanaklı olduğu saptanmıştır. Böylece göstergelerin diğer göstergelerle ilişkisi kurularak seçim yapma ve birleştirme işlevi yerine getirilerek reklam metninin yeni okumalara olanak tanıdığı ortaya konulmuştur.

Reklam mesajlarının amacı, bireylerin algılama, inanma, hissetme, anımsama ve düşünme gibi çeşitli bilişsel süreçlerini etkileyerek, satın atma kararlarını belirlemeye yöneliktir. Bu nedenle satın alma kararlarında bireyin bilgi işleme, algılama ve karar verme yeteneğinin nasıl çalıştığının bir reklam yöneticisi ya da tasarımcısı tarafından bilinmesi, başarılı bir reklam iletişiminin vazgeçilmez ön koşuludur.

Reklam metin ve görsellerinin vermekte olduğu mesajı izleyiciye aktarmanın en güvenli yolu obje ve metinleri gösterge bilimsel açıdan incelemek ve en doğru objeleri kullanmaktır.

Gösterge bilimsel araştırmanın genel çerçevesi içerisinde reklamlarda kullanılan dil, çağdaş dünyada anlam belirleme biçimleri üzerine önemli bilgilere

88 sahiptir. Bu bağlamda bir reklam iletisinin anlam yüklenmesi, anlam aktarması, onun toplum tarafından üretildiği ve tüketildiği anda imal edilen belli kural ve ölçülere uydurularak gerçekleşmektedir. Reklam iletilerinin gösterilenleri bildirinin vericisine değil büyük ölçüde alıcıya yani reklamın okuruna bağlıdır. İleti çok anlamlıdır. Kendini bir çok anlam okumasına kolayca sunar. Bu durum her insanın sahip olduğu bilgiye ve kültüre göre okuma düzeyinin değişmesi anlamına gelmektedir. Ve reklam dili işlevsel yönünün yanında bir anlam taşımasıyla insanla dünya arasındaki aracılığı da üstlenir. Böylece kendi gerçekliğinden soyutlanmış bir şekilde reklamı yapılan ürün bütün bunların yanında bir görev daha üstlenmiş olur.

Bu açıdan incelendiğinde ürün her tasarımında farklı ırkların kültürlerine ve kişilik değerlerine bürünerek, hitap ettiği kitleye onlardan biri olduğu mesajını vermektedir.

Reklamlarla ilgili örneklerin dışında gösterge bilimsel terim ve verilerden de yararlanılan bu araştırma da reklamlarda yer alan iletişim dizgelerindeki göstergelere açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Öncelikle söz konusu çözümleme modeli aşamalarıyla anlatılarak bir afişin bu yöntem doğrultusunda nasıl çözümlenebileceği belirtilmiştir. Konunun daha iyi bir şekilde anlaşılabilmesi için bu yöntemle hazırlanmış detaylı çözümleme örneklerine yer verilmiştir.

Bu araştırmanın amacı reklamlardaki anlamlı bütünleri bir başka deyişle gösterge dizgelerini betimlemek, birbirleriyle kurdukları bağıntıları saptamak, bu dizgeleri sınıflandırmak ve dolayısıyla insanla insan, insanla doğa arasındaki etkileşimi açıklamaya çalışmak olmuştur.

Grafik tasarım ürünlerindeki göstergeler görsel karakterlerinden dolayı mantıksal göstergelere nazaran daha fazla yoruma açıktırlar. Çünkü grafik tasarımcı tasarımlarını yaparken genellikle belirlenmiş bir gösterge dizelgesinden yola çıkmaz ve kendisi de böyle bir dizelge oluşturmaz. Örneğin bir ürünün reklam tasarımında

89 kullanılan renkler hiçbir dil göstergesiyle eşdeğerlik taşımayan sonsuz çeşitlilikte derecelenebilir. Fakat renk kültüründe ürüne belli anlamlar katan ve tam kesin olmasa da yapılan önceki çalışmalarda belirlenen bazı renkler bulunmaktadır. Bu renkler tasarımcının objelere yüklediği mesajlara göre belirlenmektedir.

Bir grafik sanatçısı bu görevi yerine getirirken, bir yandan kullandığı simgelerle vermek istediği mesajı özünden kopmadan yalınlaştırmak, diğer yandan da mesajının dikkat çekici, kolay algılanır ve uzun süre akılda kalıcı olma özelliklerine dikkat etmek zorundadır. Günümüzde dünyayı saran iletişim ağı içerisinde evrensel bir iletişim aracı niteliği taşıyan görsel bildirişim ve iletişim simgeleri çağdaş dünyanın vazgeçilmez öğeleridir.

Bunların hepsi göz önüne alınarak bu çalışmada gösterge bilimsel olarak incelenen tasarımların çoğunda, minimal tasarım ve popart sanatı ön plana çıkmaktadır. Genelinde eğlence hakim olan posterlerde, bazı ülkelerin kültürlerine göre cinsellikte vurgulanmaktadır. İncelenen ürün tasarımında genellikle ülkeleri ve kültürlerini hedef alarak, tasarım yaptığı ülkelerin kültür, din, ahlak ve sosyal öğelerini dikkate aldığı gözlemlenmektedir.

90 KAYNAKÇA

AKÇADOGAN İNAN, I. (2006), Temel Sanat Eğitimi ve Dijital Ortam, Epsilon Yayıncılık, İstanbul.

AKIN, A. (2009), Göstergebilim Araştırmalarının Çeviri Sürecine Etkisi Ve Dilsel Göstergelerin Çevirmen Tarafından Alımlanması, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.

ALPAN, G. (2008), Görsel Okuryazarlık ve Öğretim Teknolojisi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(2): 74-102.

ALTUNBAŞ, H. (2003), Radyo Reklamcılığı: Türkiye’de Yerel Radyolar, Tablet Kitapevi, Konya.

ARENS, W. (2005), Contemporary Advertising, TheMcGraw-HillCompanies, NewYork

ARTUT, K. (2004), Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Anı Yayıncılık, Ankara.

ASLIER, M., ETİ, E., IŞINGÖR, M. (1986), Resim I Temel Sanat Eğitimi Resim Teknikleri Grafik Resim, Türk Tarih Kurumları Basımevi, Ankara.

ATALAYER, F. (1994), Temel Sanat Ögeleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.

91 BAYAY, D. (2006), Resimde Göstergebilim, Çocuk Resimlerinin Göstergebilimsel Çözümlenmesi (İlköğretim 8.Sınıf), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

BECER, E. (1997), İletişim ve Grafik Tasarımı, İstanbul, Dost Kitapevi, İstanbul.

BUYURGAN, S.(2001), Sanat Eğitimi ve Öğretimi, Ankara, Dersal Yayıncılık.

CEVİZCİ, A. (1996), Felsefe Sözlüğü, Ankara, Ekin Yayınları

ÇAKAR, D.B. (2010) Sportif Görsel İçeren Reklamların Göstergebilimsel Çözümleme Teknikleriyle İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

ÇEKİNMEZ, V. (2006), Farklı Kültürlerde Renklerin Anlamları, İGEME, Ankara.

ÇELEBİ, T. (2009), Reha Erdem Sinemasına Göstergebilim Açısından Bakış: Beş Vakit Filminin Göstergebilimsel Bağlamda İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

ÇİVRİLLİ, N. (1993), Kıyısından Köşesinden Reklamcılık, Doğan Ofset, İstanbul.

DELİDUMAN, GENCE, C., İSTİFOĞLU Orhon, B. (2006), Temel Sanat Eğitimi, Gerhun Yayıncılık, Ankara.

DİNÇER, A. (2006), Siyaset Dili (3 Kasım 2002 Genel Seçimlerindeki Gazete Siyasî Reklâmlarının Göstergebilimsel Açıdan Çözümlenmesi), Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.

DİVANLIOĞLU, H.D. (1997), Temel Tasar, Tasar’ın Öğe ve İlkeleri, Birsen Yayınevi, İstanbul.

92 ELDEN, M., Ulukök, Ö., Yeygel, S. (2005), Şimdi Reklamlar, İletişim Yayınları, İstanbul.

ERDEM, M.D. (2009), Göstergebilim (Semiotik) Açısından Rasim Özdenören’in “İt” Hikâyesi, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/6, Ankara.

ERHAN, İ. (1978), Endüstri Tasarımında Kullanıcı Araç İlişkileri Açısından Görsel Bilişim, D.G.S.A Yayınları, İstanbul.

FOSTER, N. (1991), Kuru Sıkı Reklamcılık, (C. Uzunoğlu, Çev.), Yayınevi Yayıncılık, İstanbul.

GÖKAYDIN, N. (1990), Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı, M.E.B Yayıncılık, İstanbul.

GÜMÜŞ, K. ve Şahin, H. (1982), Temel Göstergebilim Kavramları, Mimarlık Dergisi, Yıl: 20 Sayı: 11-12 sayfa 35-37, Ankara.

GÜNGÖR, H. (1983), Temel Tasarı, Çeltüt Matbaası, İstanbul.

GÜZEL, E. (2012), Göstergebilimsel Bir Okuma Denemesi: Solgun Bir Gül Dokununca, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 1(2): 30-47, Konya.

HANCI, H. (2008), Göstergebilimin Grafik Tasarım Dersi Alan Ögrenciler Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

HIZAL, G. (2005), Reklam Endüstrisinin Topografyası: Türkiye Örneği”, Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, Ankara.

HORZUM, I. (2008) Modernizm Ekseninde Doğa İçerikli Reklamların Göstergebilimsel İncelenmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

93 KAYAALP, Z. (2004), Kişisel İletişim Ürünleri Biçimsel Dili ve Kullanıcı- Arayüz İlişkisi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

KOBAN, M. (2009), Reklam Fotoğraflarında Göstergeler Ve Faşist Estetik, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. KOVACH, M. (2009), IndigenousMethodologies – Characteristics, Conversations, andContexts, Toronto: University of Toronto Press.

Milli Eğitim Bakanlığı, MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) (2007), Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri Reklamcılıkta Temel Kavramlar, Ankara.

PERY, A. ve WISNOM, D. (2003), Markanın DNA’sı, MediaCat Kitapları, İstanbul.

RUTHERFORTH, P. (1996), Yeni İkonolar: Televizyonda Reklam Sanatı, (M. Gerçeker, Çev.), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

SEFEROĞLU, S. (2007), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Pegem A Yayıncılık, Ankara.

SEYLAN, A. (2005), Temel Tasarım, M-Kitap Dağdelen Yayıncılık, Samsun.

SEZEN, M., TANYELİ, U. (1992), Sanat Terimleri ve Kavramları Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul.

TAŞÇI, A. (1985)"Marka ve Amblemler", Grafik Sanatı Dergisi, Sayı: 4, İstanbul. TUNGATE, M. (2008), Reklamcılığın Global Tarihi, (L. Göktem Çev.), MediaCat Yayınları, İstanbul.

94 ÖĞÜT, A. (2007), Türkiye’de Özel İstihdam Bürolarının Halkla İlişkiler, Reklam ve Tanıtım Faaliyetlerinin İncelenerek İşkur’un Bu Alandaki Uygulamalarıyla Karşılaştırılması, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Ankara.

ÖZCAN, E. (2007). “Göstergebilimsel Açıdan Reklâm Dilinin Tüketim Toplumuna Etkileri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.

ÖZER, M. (1981), Temel Tasarımda “Zıtlık” İlkesi, Tez Çalışması, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.

ÖZER, A. (1985), Karikatürün Reklamlarda Kullanımı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.

PEKTAŞ, N. (2008), Metaforik Kaplar “Boşluk Kavramı İle Söz Ve Düşünce Eylemi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.

SARI, N. (1999), Devingen Reklam Görüntülerinde Gösterge Çözümlemesi: Üç Reklam Örneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

TEKVAR, S.O. (2006), Dergi Reklamlarında Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri: FHM ve Cosmopolıtan Reklamlarının Karşılaştırmalı Göstergebilimsel Çözümlemesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

UÇAR, T. F.(2004), Görsel İletişim ve Grafik Tasarım, İnkılap Kitapevi, İstanbul. ULUYAĞCI, C., Ünlü, S. ve Bayçu, S.U. (2011), TV Dizilerindeki Mekanlarda Kültürel Yansımaların Göstergebilimsel Çözümlemesi: Canım Ailem, Global Media Journal Turkish Edition , 2(3):115-124, İstanbul.

UZTUĞ, F. (2002), Markan Kadar Konuş, Marka İletişim Stratejileri, MediaCat Kitapları, İstanbul.

95 ÜSTERMAN, Ü. (2009), Açıkhava Reklamcılığına İmgesel Yaklaşım: Tasarım- Etki Düzeyleri İncelemesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

WILKINS A. (2001), Colouredoverlaysandtheirbenefitforreading ,Journal of research in reading 24/1 : 41-46.

YALIN, H. İ. (2006), Öğretim Teknoloileri ve Materyal Geliştirme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.

YASA, S. (2012), Grafik Tasarımda İletişim Ve Göstergebilim, İnönü Üniversitesi Sanat Ve Tasarım Dergisi, Cilt/Vol. 2 Sayı/No.5 (2012): 267-278, Malatya.

96 İNTERNET KAYNAKLARI

http://www.sanalkampus.web.tr Erişim Tarihi: 20.01.2013

http://www.baskent.edu.tr/~omadran/projeler/icerikoynatici/egitim.html Erişim

Tarihi: 23.01.2013

http://ebookbrowse.com/color-psychology-logo-design-pdf-d363109270 Erişim

Tarihi: 01.02.2013

http://www.tml.web.tr/download/REKLAMCILIK.pdf Erişim Tarihi: 18.02.2013

http://www.tml.web.tr/download/Guncel-Reklam-Bilgileri.pdf Erişim Tarihi:

18.02.2013

http://www.makaleler.com/basin-ve-yayin-makaleleri/rekl-mciligin-tarihcesi.htm Erişim Tarihi: 20.02.2013

http://reklamgunlugu.wordpress.com/2013/01/27/reklamin-kisa-tarihi/ Erişim Tarihi:

04.03.2013

http://reklamgunlugu.wordpress.com/2010/01/27/reklamin-kisa-tarihi/ Erişim Tarihi:

04.03.2013

www.kirbas.com/index.php?id=313 Erişim Tarihi: 08.03.2013

http://www.turkcebilgi.com/t%C3%BCrkiyede_reklamc%C4%B1l%C4%B1k/ansikl

opedi Erişim Tarihi: 14.03.2013

http://www.fikrimulkiyet.com/makalelerim/Guncel_makalelerim/Businessnews/BK

M.pdf Erişim Tarihi: 18.03.2013

http://ilef.ankara.edu.tr/reklam/yazi.php?yad=84 Erişim Tarihi: 28.03.2013

DERVİŞCEMALOĞLU, B. (2008), Göstergebilim, http://www.ege-

97 FİLİZOK, R. (2010), Bildirişim Yahut İletişimin Temel Elementleri,

http://www.ege-edebiyat.org/wp/?p=659 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi:

03.05.2013)

FİLİZOK, R. (2011), Gösterge Bilimi Üzerine(“İşaret Bilimi” yahut Semiotik ),

http://www.ege-edebiyat.org/wp/?p=1623 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi:

03.05.2013)

ÖZSARI, M. (2010), Semiyotik Eleştiri: Greimas, Eco, Barthes, http://www.ege-

edebiyat.org/wp/?p=673 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 02.05.2013)

SAYIN, E. (2010), Simgeler (Semboller) Sözlüğü, http://www.ege-

edebiyat.org/wp/?p=685 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 02.05.2013)

ÜSTÜN, D.S. (2010), Göstergebilime Giriş (Fatma Erkman Akerson Kitabının Özeti), http://www.ege-edebiyat.org/wp/?p=669 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi: 03.05.2013)

98 ŞEKİLLER

Şekil 1: Öğrenme grafiği Kaynak : (Seferoğlu, 2007: 3) Şekil 2:Yatay Çizgi Tasarımı

Şekil 3:Dikey Çizgi Tasarım Şekil 4:Çapraz Çizgi Tasarım

Şekil 5: Doritos paket tasarımı (Kaynak: http://www.ugo.com/the-goods/best- holiday-junk-food-roasted-turkey-doritos)

Şekil 6: Noktalama / Tramlama tekniğiyle elde edilen siyah- beyaz renk şeması Şekil 7: Temel tasarımda bütünlük

(Kaynak:http://www.photoshopmagazin.com/dergi/2009/02/bu_ay_inceledigimiz_kit aplar.html)

Şekil 8: RGB ve CMYK renk çemberleri

(Kaynak: http://www.sanalkurs.net/renklerin-temelleri-371.html )

Şekil 9: Renklerin kültürlere göre anlamları ( Kaynak: David McCandlessand AlwaysWithHonour.com // v1.0// Apr 09// InformationIsBeautiful.net)

Şekil 10 : Atıştırmalık Sektör ambalaj tasarımı şekil/ form örnekleri (Kaynak: http://www.reklammaster.com/kutu-tasarimi.html)

Şekil 11: Doritos Reklam Tasarımı / Tasarımda Ritim

(Kaynak: http://www.pokedstudio.com/doritos-advert-illustration.html )

Şekil 12: Eksensel Koram ve Çevresel Koram

(Kaynak:http://www.tekstildershanesi.com.tr/?sec=haber&id=548&title=grafik-- tasari-ilkeleri--form-cagrisimlari-ve-kompozisyon )

99 Şekil 13: Renk ögesine bağlı zıtlık

(Kaynak: http://www.pokedstudio.com/doritos-advert-illustration.html )

Şekil 14: Görsel tasarımda denge

(Kaynak: http://webdesignledger.com/inspiration/33-amazing-typography-posters- and-illustrations )