Murtlin Ovası

Murtlin Ovası, İnceğiz Yaylası’nın doğusunda, Murtlin Yaylası’nın kuzeyinde, Trias yaşlı dolomit ve Jura-Kretase yaşlı kalkerler içinde gelişmiştir. Deniz seviyesinden ortalama 1 750 m yüksekte yer alan ovanın yüzölçümü, yaklaşık 1 km²’dir. Kabaca kuzey-güney doğrultusunda uzanan ovayı, Jura-Kretase yaşlı neritik kalkerler çevrelemektedir. Bu kalkerler üzerinde, yüzey karstına ait lapya ve dolin oluşumlarına sıkça rastlanmaktadır.

Tarhana ve Murtlin ovalarının bulunduğu sahalar, aynı zamanda, polye tabanına tekabül etmektedir. Dolayısıyla söz konusu ovalar ve çevresi, araştırma sahasının en önemli polyelerini oluşturmaktadır (Foto 8).

l.2.4. Kıyı Bölgesi

Araştırma sahasında Domuz Burnu’nun batısından, Yakacık (Kaledran) Plajı’nın doğusuna kadar uzanan kıyı şeridi farklı unsurları barındırmaktadır. Bunları, alçak ve yüksek kıyılar olmak üzere, iki başlık altında incelemek mümkündür.

Kıyılar, genel kıyı sınıflamasına göre boyuna kıyı tipine girmektedir. Kıyıların şekillenmesinde, Kuaterner’de, özellikle Pleistosen’de meydana gelen tektonik hareketler ile akarsuların biriktirme faaliyetleri önemli rol oynamıştır. Araştırma sahasının kıyı uzunluğu yaklaşık 50 km’dir. Bu kıyıların 6 km’si alçak kıyı, 44 km’si ise yüksek kıyı özelliği göstermektedir.

l.2.4.1. Yüksek Kıyılar

Etüt sahasında kıyıların 44 km’lik bölümünü, genellikle dayanıklı kayaçların yer aldığı, gerileyen yüksek aşınım kıyıları oluşturmaktadır. Gerileyen yüksek kıyılarda, yükseltileri bir kaç metre ile 50 m arasında değişen falezler dikkat çekmektedir.

Domuz Burnu’nun batısından yüksek kıyı ile başlayan kıyı şeridi, Domuz Burnu’nun doğusunda, Antik Çağ Limanı olan ve günümüzde denize girilen güzel

bir koy olarak değerlendirilen Halil Limanı ile kesilse de Pazarcı Plajı’na kadar devam etmektedir. Buradaki falezlerin yüksekliği 30-40 m arasındadır.

Karadağ’ın güneyinde Korsanini (Korsanlar Aşk) Mağarası bulunmaktadır. Korsanini Mağarası, ilçe merkezinin 4 km batısında, Koçaş Tepe’nin İncirliyayla mevkiine bakan deniz kenarında yer alır. Motor veya sandal ile ancak denizden girilebilen mağara, deniz kıyısında, dik bir felezin altında bulunmaktadır.

Korsanini Mağarası, Perm yaşlı kireçtaşları içinde, Pliyosen aşınım yüzeyinin altında gelişmiştir. Bol çatlaklı yapıları ve lito-stratigrafik özellikleri nedeniyle, karstlaşma ve mağara gelişime son derece uygun olan bu kireçtaşları, bölgede sert çıkıntı ve ada tepeleri oluşturmuştur. Korsanini Mağarası’nın girintili-çıkıntılı ve kafesli bir yapı göstermesi, çatlak sisteminden ileri gelmiştir (Nazik vd., 2001).

Denizden girilebilen iki ağzı olan bu mağara, birbirine bağlı ancak farklı dönemlerde oluşmuş iki bölümden meydana gelmiştir. Girişe göre (0 m) en derin noktası -1 m ve en yüksek noktası 9,5 m’dir. Toplam uzunluğu 297 m olan Korsanini Mağarası’nın fosil kolunun tavan yüksekliği 20 m’ye ulaşır. Buna karşılık, çatlak ve tabaka doğrultusuna uygun olarak gelişen yarı aktif bölümün tavanı ise 0,5-4 m arasındadır. Fosil bölümün sol kesiminde, sarkıt, dikit, sütun ve duvar damlataşları bulunan mağaranın, yarı aktif çatlaklı bölümünde, herhangi bir damlataş oluşumu yoktur. Korsanini Mağarası’nın fosil bölümü, yarı aktif bölüme göre daha yukarıdadır ve tavanı daha yüksektir. Dalgaların etkisine açık olan mağaranın, nemli ve ılık bir havası vardır. Sıcaklık 23-29 ºC ve mutlak nem % 65- 81’dir. Mağaranın fosil bölümünde yaşayan yarasalar dışında, belirgin bir canlı topluluğuna rastlanmamıştır. Yatay olarak gelişmiş, kaynak konumlu fosil bir mağara olan Korsanini Mağarası, damlataş oluşumları açısından, son derece fakirdir (Nazik vd., 2001).

Dalgalı zamanlarda giriş bölümlerine deniz suyu giren Korsanini Mağarası’nın fosil ana bölümü, bütün mevsimler kurudur. Buna karşılık, daha aşağı düzeylerde bulunan çatlaklı dar bölümde, yağışlı dönemlerde yer altı deresi akmaktadır. Bu sular, kurak mevsimlerde çekilerek, uç noktasında küçük sığ göllere dönüşmektedir. Hafif tuzlu olan bu sular, mağaranın 100-150 m batısında yer alan ve içinde sürekli

35

su bulunan, başka bir mağaradan gelmektedir. KD-GB yönlü bir fay üzerinde gelişen ve içinde birkaç sürekli küçük göl bulunan bu mağarada, yağışlı dönemlerde su düzeyinin yükselmesine bağlı olarak, Korsanini Mağarası’nda akış olmaktadır. Bu suların zaman zaman kuvvetli akış yaptığı, mağaradaki su aşındırma yapılarından anlaşılmaktadır (Nazik vd., 2001). Fiziki özellikleri ve ulaşımının her zaman mümkün olmaması nedeniyle, turizm amaçlı kullanıma fazla uygun değildir. Ancak havaların iyi olduğu zamanlarda, insanların gezmeleri için küçük boyutlu düzenlemeler içeren uygulama projesi hazırlanmıştır.

Koru Dağı’nın güneyinde yer alan Selinti Burnu’ndan, doğuda, Yakacık Plajı’na kadar yüksek falezler yer alır. Bu yüksek falezli kıyılar yer yer küçük koylar ile kesintiye uğrar. Falezlerin ortalama yüksekliği 30-40 m’dir (Foto 9). Ayrıca Delikdeniz ile Aksay burunları arasında, kıyıya yakın, küçük adalar bulunmaktadır. Bunlar, Yalçılı ve Kalaytaşı adalarıdır.

l.2.4.2. Alçak Kıyılar

Araştırma sahasında, kıyılar, akarsuların denize ulaştıkları yerlerde, alçak kıyı özelliği göstermektedir. Sahada 6 km uzunluğa sahip olan plajlı kıyılar, kıyı kumulları, yalıtaşları, mağaralar, aktif ve pasif falezler dikkat çekmektedir.

Domuz Burnu’nun doğusu ile Karadağ (Kocaş Tepe, 194 m) arasında, Kâhyalar Beldesi’nin sınırları içinde, alçak kıyı özelliği gösteren Pazarcı (Kâhyalar) Plajı bulunmaktadır. Bıçkıcı ve Delice derelerinin getirmiş olduğu malzemelerin, denize doğru birikmesi sonucunda oluşan plaj, yaklaşık 2 km uzunluğunda ve 50 m genişliğindedir. Karadağ’ın güney yamaçlarında, yüksekliği 20-30 m arasında değişen aktif ve pasif falezler yer alır. Pazarcı (Kâhyalar) Plajı’nda, yer yer yalıtaşı oluşumu ve plaj hilalleri de görülmektedir (Foto 10). Bu yalıtaşları tabakalar halinde bulunur. Tabakalar, en altta iri çakıllar, bunun üzerinde daha küçük boyutlu unsurlar ve üstte ince kumlar şeklinde sıralanmıştır. Tabakaların eğimleri yaklaşık 5°-6° ve denize doğrudur. Tabaka doğrultuları kıyı çizgisine paraleldir.

Gazipaşa İlçesi’nin batısında, Pazarcı Plajı’nın doğusunda, Gazipaşa şehir merkezine 3 km uzaklıkta, Selinti Plajı (İskele, Selinus Plajı) yer alır. Batısında

Koçaş Tepe (104 m), doğusunda Kale Tepe’nin yer aldığı plaj sahası, Hacımusa Deresi’nin getirmiş olduğu alüvyonlarla dolgulanmıştır. Hacımusa Deresi, Kale Tepe’nin batısından sularını denize boşaltmaktadır. Plajın güney kesimleri tamamen kum ve çakıl kuşaklarından oluşmaktadır. Koçaş Tepe ve Kale Tepe arasında bulunan, yaklaşık 2 km uzunluğundaki Selinti Plajı, kısmen doğal bir liman özelliği de göstermektedir. Söz konusu tepelerin doğu ve batı yamaçlarındaki pasif falezler, denizin bir zamanlar iç kısımlara kadar uzandığını göstermektedir. Falez diklikleri Kale Tepe’nin batısında 4-5 m, Koçaş Tepe’nin güney yamaçlarında ise 30-40 m arasında değişmektedir. Koçaş Tepe’nin güneybatı yamaçlarında, tabaka eğimleri yaklaşık 40° güneybatıya doğrudur.

Selinti Plajı’nın batısında, Koçaş Tepe’nin güney yamaçlarında, Kızılin Mağarası oluşmuştur (Foto 11). Mağara, Koçaş Tepe’den gelen yamaç enkazının içinde teşekkül etmiştir. Gerek deniz suyunun içindeki mineraller, gerekse yüksek kesimlerden sızan yüzeysel suların taşıdığı mineraller, farklı boyuttaki molozun tutturulmasına yol açmıştır. Deniz dalga tesiri ile oluşan mağara girişinin doğu-batı uzunluğu 24 m, yüksekliği 5 m olarak belirlenmiştir. Mağaranın kuzeydoğu ve güneybatıya uzanan iki kolu vardır. Güneybatı kolu, denize doğru açılmaktadır. Mağaranın gelişmesini, Koçaş Tepe’nin ana litolojik birimlerini oluşturan Kambrien yaşlı mermerler engellemiştir.

Selinti Plajı’nın doğusunda, Kale Tepe (176 m) ile Selinti Burnu arasında, Koru Plajı vardır. Koru Mahallesi'nde bulunan bu plaj, 2 km uzunluğunda ve yaklaşık 50 m genişliğindedir. Koru Dağı’nın (405 m) batısında ve güneyinde, yüksekliği 20-30 m arasında değişen falezler görülmektedir. Plajda değişik çapta kum ve çakıllardan oluşan iki kuşak yer alır. Kıyı çizgisinden başlayan, çapları 1-5 cm arasında olan çakıllardan oluşan ilk kuşak, yaklaşık 6 m genişliğindedir. Bunun gerisinde kumlardan oluşan diğer kuşak yer alır. Koru Plajı’na bakan Koru sırtlarında, gelir seviyesi yüksek yöre halkının ve yabancıların tercih ettiği dubleks, tripleks türde özel villalar yapılmıştır.

Koru Plajı’nda yalıtaşı oluşumları dikkat çekicidir. Sahada yalıtaşlarının oluşumunda, litolojik unsurlar, tektonizma, iklim, toprak, kıyı topografyası ile hidrografik faktörler etkili olmuştur. Koru Plajı’nda, kıyıdan itibaren I. seviye

37

(1,5-2 m); II. seviye (90-100 cm) ve III. seviye (-1,5/-2,5 m) olmak üzere, üç farklı seviyede yalıtaşı oluşumları görülmektedir (Bener,1974).

Kıyı çizgisinden yukarıda olan birinci seviyede, normal oluşum ortamları dışında, kumların altında yer yer yalıtaşı tabakaları görülmektedir. Dağılmış halde bulunan yalıtaşları çakıl, kumlu çakıl ve kum boyutundaki malzemelerden oluşmuştur. Bu malzeme, metamorfik şistler, kuvarsit ve kalker müteşekkildir. Malzemeyi birleştiren çimento ise kristalli kalkerdir. Paralel tabakalaşmanın görüldüğü yalıtaşlarında, altta 5-6 cm kalınlıkta ince kum, 2 cm kalınlığında kumlu küçük çakıl, 6-7 cm kalınlıkta kum ve 3 cm kalınlığında çakıl tabakası yer almaktadır. Kumların altından görülen yalıtaşı tabakalarının eğimi, 2-3° arasında değişmektedir. Tabakaların eğimi denize doğru olduğu gibi karaya doğru da olabilmektedir.

İkinci yalıtaşı oluşum sahasındaki yalıtaşları, eğimi denize doğru olan, birbirine paralel, tabakalar halindedir. Tabakaların üst kısmı, ince kumlardan oluşmuştur (Foto 12). Gözeneksiz olarak çimentolaşmış olan bu yalıtaşlarında, tabakalar konkordant sıralanmıştır. Yalıtaşı tabakaları kuzey-güney doğrultuludur. Kıyının uzanışına paralel olan bu tabakalarda, eğim değerleri 5-6°dir (Foto 13). Yalıtaşlarının üzerinde, enine ve boyuna gelişmiş korrozyon kanalları bulunur. Bunların uzunlukları birkaç cm ile 1,5-2 m’ye kadar değişmektedir. Derinlikleri ise 2-9 cm arasındadır. Yalıtaşlarının deniz suyu ile temas eden kesimlerinde, korrozyon daha kuvvetlidir.

“Üçüncü seviyedeki yalıtaşları, deniz suyu ile örtülü ve -1,5 ve -2,5 m’de, bü- yük bloklar halinde, üst üste binmiş durumdadır. Üstleri yosunlarla kaplı ve köşeleri yuvarlanmış olan, bu su içindeki bloklar, çok büyüktür. Yalıtaşlarının oluşma sahasının alt sınırı -l m’dir. Bazı alanlarda ise daha derin yerlerde, -1,5 ile -2 m de görülmektedir. Bu derin kesimlerde bulunan yalıtaşı tabakalarının, doğrultu ve eğimlerinin yer yer bozulduğu, yer yer parçalandığı ve üst üste bindiği görülmüştür. Yalıtaşlarında görülen bu deformasyonun sebebi, yalıtaşlarının oluşumundan sonra meydana gelen, genç tektonik hareketlerdir” (Bener,1974: 52-53).

Kıyı bölgesinin en doğusunda, 100 m’si ilçe sınırlarında kalan Yakacık Plajı bulunur. Yakacık Plajı, alçak kıyı özelliği göstermektedir. Kaledran Çayı’nın getirdiği alüvyonlarla dolgulanmıştır. Domuz Burnu’nun doğusunda, Antik Çağ Limanı olan ve günümüzde denize girilen güzel bir koy olarak değerlendirilen Halil Limanı da, kısmen alçak kıyı özelliği göstermektedir.