Dağlık ve Tepelik Sahalar

Araştırma sahasındaki dağlar, Orta Toraslar’ın güney kesiminde bulunmaktadır. Bu dağlar, çevresindeki plato sahalarından, dik yamaçlarla ayrılmaktadır. Ayrıca akarsular tarafından çok fazla parçalanmış olduğundan, devamlı bir uzanışa sahip olmayıp, yer yer akarsu vadileri tarafından kesintiye uğrarlar. Genel olarak, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanan dağların, ortalama yükseltisi 697-2 064 m’ler arasında değişmektedir. Paleozoyik ve Mesozoyik’e ait çeşitli litolojik birimlerden oluşmakla birlikte, yüksek kesimlerde, üstte kalker formasyonlar geniş yer kaplamaktadır.

Etüt sahasında, dağlık ve tepelik saha olarak adlandırılan ünitede yer alan tepe ve dağlar şunlardır:

Pınarlıkır Dağı (2 064 m)-Cula Dağı (1 987 m): İlçe merkezinin

kuzeybatısında yer alırlar. Bu dağlar, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanmaktadır. Dağların ana litolojik yapısını Paleozoik yaşlı mermer oluşturmuştur. Pınarlıkır ve Cula dağları, kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu faylarla parçalanarak, horst görünümü kazanmıştır. Söz konusu bu dağlar, Berem Çayı ve Sincan Dere tarafından da derin vadilerle yarılarak oldukça engebeli bir görünüm kazanmışlardır.

Bıcık Tepe (845 m): Yeniköy’ün kuzeydoğusunda yer alır. Doğu-batı yönünde

uzanan tepenin temel litolojisini, Trias yaşlı killi kalkerler oluşturur. Yoğun karstlaşmadan dolayı, lapya, dolin ve uvala gibi karstik oluşumlara sıkça rastlamaktadır.

Ardıçlıtaş Tepe (697 m): Ilıca Köyü’nün batısında, Kuzey-güney doğrultulu

uzanan Ardıçlıtaş Tepe, Trias yaşlı çakıl taşı, kum taşı ve çamur taşından oluşur.

Kara Tepe (1 576 m): Karatepe Köyü’nün kuzeydoğusunda yer alır. Kuzey-

güney yönünde uzanan tepe, Paleozoik yaşlı mermerlerden müteşekkildir. Sana Dere ve kolları tarından parçalanmıştır. Doğusunda, kuzey-güney yönlü, yaklaşık 3 km uzunluğunda bir fay bulunmaktadır.

Kene Dağı (885 m)-Yaren Dağı (819 m): Öznurtepe Köyü’nün batısında,

Delice Dere ile Bıçkıcı Dere vadileri arasında yer alan dağlar, Sinad ve Bıçkıcı derelerinin kolları ile parçalanmıştır. Alçak plato sahasından dik yamaçlarla ayrılırlar. Dağların temel litolojisini oluşturan Paleozoik yaşlı mermer bloklar, kuzeydoğu-güneybatı yönde kıvrılmıştır. Yamaçlarındaki fay diklikleri ve dik eğimler, dağların epirojenik hareketler sonucunda yükseldiğine işaret etmektedir. Bu faylar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultuludur.

Evliya Tepe (1 242 m): Çamlıca köyünün doğusunda yer alır. Doğu-batı yönlü

uzanan tepe, Trias yaşlı çakıl taşı, kum taşı ve çamur taşından müteşekkildir.Evliya Tepe’nin kuzey yamaçları yüksek bir eğime sahiptir. Yer yer bu eğim değerleri % 50’nin üzerindedir.

Cula Tepe (1 082 m)-Domuzçökeği Tepe (863 m): Sahanın orta kesiminde

yer alan Cula ve Domuzçökeği tepelerinin temel litolojsini, Kambrien yaşlı şistler oluşturur. Cula Tepe’nin güneydoğusunda, kuzeybatı-güneydoğu yönlü 4 fay hattı bulunur.

Sarp Korum Dağı (1 251 m): Karaçukur Köyü’nün kuzeydoğusunda yer alır.

Doğu-batı yönünde uzanan dağın ana litolojisini, Paleozoik’e ait mermer ile Kambrien’e ait şist blokları oluşturmaktadır. Dağ, kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu faylarla parçalanmıştır. Sarp Korum Dağı’nın yamaçlarında eğim değerleri % 30- % 45 arasında değişir. Yüksek kesimlerden fiziki çözülme ile oluşan molozlar, fay dikliklerinin önünde büyük depolar oluşturur.

Çığlıkdede Tepe (1 927 m): Geçemez ve Dutlu derelerinin vadileri arasında,

kuzey-güney doğrultulusunda uzanır. Tepenin litolojisini, Paleozoik yaşlı mermerler oluşturmuştur. Güneyinde bu mermer bloklar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu faylarla parçalanmıştır. Faylı sahada, yamaç molozları dikkati çeker. Çığlıkdede Tepe’nin kuzeyinde mikro ve makro, karstik şekiller görülür. Lapyalarla arızalanmış olan yamaçlarında yüzeysel akış büyük ölçüde yeraltına intikal etmiştir. Yükek plato sahası ile birleştiği kesimlerde yer yer de karstik kaynaklara rastlanmıştır.

Sakızgedik Tepe (1 255 m)-Koca Tepe (1 379 m): Yenigüney Köyü’nün

25

Devonien ve Paleozoik yaşlı mermerler oluşturur. Çığlık ve Direvli derelerinin kolları ile parçalanmışlardır.

Yeldeğirmeni Tepe (1 016 m): İnceağrı Deresi’nin güneyinde yer alır. Kuzey-

güney doğrultusunda uzanan tepenin batısı ve kuzeyi Devonien yaşlı mermer, doğusu ve güneyi Kambrien yaşlı şistlerden müteşekkildir.

Bozkaya Tepe (1 060 m): Çile ve Gürçam köylerinin batısında, kuzeybatı-

güneydoğu doğrultusunda uzanır. Temel litolojisini Trias yaşlı metakırıntılı kayaçlar oluşturur. Güneyinde, kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu, 4 km uzunluğunda bir fay bulunmaktadır.

Kara Tepe (1 683 m)-Sazacık Tepe (941 m)-Karadağ (1 145 m)-Kabak Tepe (752 m): Araştırma sahasının kuzeybatısında, genel olarak kuzeybatı-

güneydoğu doğrultusunda uzanırlar. Farklı yükseltilerdeki tepelerden oluşan sahada, Paleozoik yaşlı kalker, mermer ve şistler ana jeolojik unsurları oluşturmaktadır.

Etüt sahasındaki dağlık ve tepelik sahalarda yer alan akarsular, dar ve derin vadiler oluşturmuştur. Bu vadilerin oluşumunda, söz konusu sahanın, büyük bir kısmını etkilemiş olan neotektonik hareketler ve karstlaşma etkili olmuştur. Böylece akarsular, önüne çıkan yüksek sahaları yararak, Akdeniz’e ulaşmışlardır. Akarsu vadilerinin taban kesiminden farklı yükseltilerde, taraça sistemleri görülmektedir. Ayrıca akarsu vadileri sahada etkili olan tektonik hareketlerle asimetrik bir görünüm kazanmıştır.

Dağlık ve tepelik sahalarda etkili olan akarsulardan İnceağrı Has Dere, Trias yaşlı metakırıntılı kayaçlar ve Devonien yaşlı mermerler içinde, dar bir vadide akmaktadır. Göde, Sünne ve Darı derelerini bünyesine kattıktan sonra akımı artan İnceağrı Has Dere, dirsek yapar ve Yeldeğirmeni Tepe’nin (1 016 m) kuzeybatısındaki 3 km’lik bir boğazdan geçerek, dağlık sahadan alçak plato sahasına ulaşır.

Çığlık Dere, kaynağını Çığlıkdede Tepe’nin (1 927 m) doğu yamaçları ile yüksek plato sahanın güneyinden alır. Dere, Trias yaşlı, metakırıntılı kayaçlar, Paleozoik yaşlı, mermer ve Kambrien yaşlı, çakıl taşı, kum taşı ve çamur taşı içinde akış göstermektedir. Akarsu vadisinin, Çığlık Köyü ile Çörüş Köyü arasındaki Gedik

mevkiinde, heyelanlı saha dikkat çekmekte ve ulaşım zaman zaman aksamaktadır (Foto 4).

Bıçkıcı Deresi, Şahinler Köyü’nün güneyinde Sazdere, Sana, Sincan dereleri ile birleşir. Yaklaşık 5 km uzunluğunda, oldukça derin bir vadi içine gömülmüş olarak kuzey-güney yönünde akış gösterir.