Muasır Çalışmalar

Hz. Peygamberin hayatı hakkında son dönemlerde, hadis kaynakları da eas alınarak yapılmış bazı Arapça çalışmalardan bahsetmek mümkündür.

Mesela Ebû Ömer Muhammed b. Hamd es-Sûyânî’nin es-Sîratü’n-Nebeviyye Kemâ Câet fi’-Ehâdîsi’s-Sahîha adlı 4 ciltlik eserini, yine aynı kişinin es-Sahîh min Ehâdîsi’s-Sîrati’n-Nebeviyye adlı tek ciltlik eserini, Muhammed b. Mu-hammed Hasan eş-Şurrâb’ın hadislerde ve Hz. Peygamber’in hayatının anla-tıldığı rivâyetlerde geçen yer isimlerinin coğrafî konumları hakkında bilgi veren Meâlimu’l-Esîra fi’s-Sünneti ve’s-Sîra adındaki eserini örnek verebiliriz.

Ayrıca Muhammed b. Abdullah el-Ûşin tarafından telif edilen ve Hz. Pey-gamberin hayatı konusunda yaygın olarak bilindiği halde gerçekliği (vukû’u) hakkında problem olan hususlarla ilgili (Hz. Peygamber’in doğum tarihi hakkındaki farklı görüşler, küçük iken dedesi Abdulmuttalib’in döşe-ğine oturması, vs.) rivâyetlerin tartışıldığı Mâ Şâ’a ve lem Yüsbit fi’s-Sîrati’n-Nebeviyye¹² adlı kitabı da burada zikredebiliriz.

12 Bkz. Muhammed b. Abdullah el-Ûşin, Mâ şâ’a ve lem yüsbit fi’s-sîrati’n-nebeviyye (Riyad: Dâr-u Taybe, 1913).

— İslâmî İlimlerde Siyer —

Sonuç

Siyer, özel anlamda sadece Hz. Peygamber’in hayat hikayesini ifade için kullanılan bir kavramdır. Başka bir kimseye ait hayat hikayesi için ise biyog-rafi, terceme-i hâl gibi kavramları kullanmak doğru olur. Bu sebeple Siyer de tıpkı Hadis ve Sünnet kavramları gibi sadece Hz. Peygamber’le bağlantılı bir kavram olarak değerlendirilirse Hz. Peygamber’in biyografisiyle başkaları-nın biyografisini karıştırmabaşkaları-nın önüne geçilmiş olunur. Hz. Peygamber’in sözlerini en iyi şekilde anlayabilmenin yollarından biri ise onun gerçek sîret’ini, yani doğduğu ve yaşadığı toplumdaki yaşantısını, hayat hikayesini;

o toplumun sosyokültürel, siyasî, ekonomik yapısını, din-inanç-itikat temel-lerini doğru tespit etmeye bağlıdır.

Easen belli tarihî süreçlerdeki olayları, olguları anlamak yorumlamak bazen tek tek o dönemde yaşamış önemli kişilerin hayat hikâyelerini (sözle-rini, davranışlarının sebeplerini anlamak) bilmek ile doğru orantılıdır. İslâm Dini’ni anlamak da Hz. Peygamber dönemi ve onun hayat etkilerinin ve yankılarının hala devam ettiği sahabe dönemini iyi anlamak, yorumlamak ve sağlıklı analizler yapabilmekle doğru orantılıdır. Bu da Hz. Peygamber’in sîretini, hayatını ve tebliğ ettiği dini, sahih veriler ışığında anlamanın zemi-nini oluşturacak doğru bir adım olsa gerektir. Bu değerlendirmeyi yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli husus siyer ve hadis kavramlarının kap-samını iyi tespit etmektir. Aksi takdirde dinî olan ile örfî ve gelenek olanı, beşer Muhammed ile peygamber Muhammed’i birbirine karıştırmak, tarihî süreç içindeki pek çok örneği gibi, kaçınılmaz olacaktır.

İlk telif edilen ve meşhur olan hadis kaynaklarındaki siyer kavramı daha çok ‘devletlerarası asaş hukuku’ anlamında kullanılmış görünmektedir. Ka-naatimizce Hz. Peygamberin gerek peygamberlikten önceki gerekse sonraki kişisel özellikleri, beşerî yönü, günlük hayattaki davranışları ve ahlâkî vasıf-larına işaret eden bilgilerin, rivâyet süreçleri neticesinde oluşturulan sözlü ve yazılı kaynaklardaki değişik konu başlıkları altında sıralanan rivâyetlere serpiştirilmiş olanlardan derlendiği anlaşılmaktadır. Daha sonraları bu

ser-— İslâmî İlimlerde Siyer ser-—

piştirilmiş bilgiler bir araya getirilmek suretiyle Hz. Peygamber’in hayatı da siyer adı altında değişik âlimler tarafından kitaplaştırılmıştır, diyebiliriz.

Sonuç olarak şunu belirtmeliyiz ki, Siyer ve Hadis’in en önemli ortak problemi uydurma (mevzû) rivâyetlerdir. Mesela ne yazık ki Hadis de Siyer de geçmişten günümüze, başta siyaset olmak üzere, birçok toplumsal alanda uydurma rivâyetler eşliğinde istismar konusu edilegelmiştir, edilmeye de devam etmektedir. Halbuki siyer, din değildir. Hadislerin de yani peygam-berimizin sözlerinin ve davranışlarının da tamamı dini içerikli değildir. Kı-saca Siyer, rol model kabul etmemiz gereken Allah Rasulü’nün doğumun-dan vefatına kadarki hayatında, doğruluğu tespit edilmiş olan davranışlar bütününün adıdır.

Kaynakça

Akdoğan, Muhammed. “Kıvâmu’s-Sünne et-Teymî ve Hadis İlmindeki Yeri (ö. 535/1141) “, İslâmi Araştırmalar Dergisi (Journal of Islamic Research) 28:2 (2017), ss.185-199.

Aliyyu’l-Kârî, Nureddin Ali b. Muhammed b. Sultân. Şerhu Nuhbeti’l-fiker fî mustalahâti ehli’l-eser. tah. Abdulfettah Ebû Gudde. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, 1994.

Altıkulaç, Tayyar. “Zehebî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 44, ss.180-188.

Buhârî, Muhammed b. İsmail. es-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Çakan, İsmail Lütfi. Anahatlarıyla Hadis. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1983.

Dârakutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer. es-Sünen. tah. Şuayb el-Arnaût. Beyrut:

Müessesetü’r-Risâle, 2004.

Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. es-Sünen, İstanbul:

Çağrı Yayınları, 1992.

Hatamleh, Thamer- Veysel Özdemir. Uygulamalı Hadis Usûlü. İstanbul:

Hikmetevi Yayınları, 2018.

İmam Malik, Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Kahraman, Hüseyin, “Hadis ve Hadisle İlgili Temel Kavramlar”,Zişan Tür-can (ed.), Hadis El Kitabı (Ankara: Grafiker Yayınları, 2016) içinde, ss.23-36.

Kıvâmu’s-Sünne, İsmâîl b. Muhammed b. Fazl et-Teymî et-Talhî el-İsfahânî. Siyeru’s-selefi’s-sâlihîn. Tah. Kerem b. Hilmî b. Ferhât b. Ahmed.

Riyâd: Dâru’r-Râye, 1999.

Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Yayınları, 1985.

Ma’mer b. Râşid, Ebû Urve el-Basrî el-Ezdî. el-Câmi’. tah. Habiburrahman A’zamî. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 1403.

Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. es-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Öz, Şaban. İlk Siyer Müellifleri ve Kaynakları. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları, 2008.

Salih b. Ahmed b. Hanbel. Sîretü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Nşr. Fuâd b. Ab-dülmün’im Ahmed. İskenderiye: Dâru’l-Da’ve. 1404/1983.

Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

Ûşin, Muhammed b. Abdullah. Mâ şâ’a ve lem yüsbit fi’s-sîrati’n-nebeviyye.

Riyad: Dâr-u Taybe, 1913.

Zehebî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed Şemseddin b. Osman. Siyerü a’lâmi’n-nübelâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1406 / 1986.

Zührî, İbn Şihâb. el-Meġāzi’n-nebeviyye, nşr. Süheyl Zekkâr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.