Molla Mustafa Barzani’nin Rusya’dan Irak’a Dönüşü ve Olayların

General Kasım cumhuriyet rejimini sağlamlaştırdıktan sonra krallık döneminde yurt dışına kaçan bütün siyasi suçluların yeni rejim tarafından affedildiğini ve yurda dönmeleri gerektiğini bildirmiştir¹⁹⁴. Molla Mustafa Barzani Kürdistan Demokratik Parti’yi kurduğu için ve ayrı bir Kürt devleti meydana getirme düşüncelerinden dolayı onbir yıl önce sürüldüğü Moskova’dan Irak’a dönmüştür195. Molla Mustafa Barzani’ye göre General Kasım tarafından sürgünden çağırılma nedeni; General Kasım’ın yeni

188 Küzeci, s. 87. 189 Demirci, s. 71. 190 Saatçi, Irak’ta Türk…, s. 211. 191 Samancı, s. 85. 192 Demirci, s. 71.

193 Suphi Saatçi, “50 Yıldönümünde Kerkük Katliamı”, İnsan Vatanını Sever, Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilciliği, Ankara 2009, s. 60.

194 Zubaida Umar, “The Forgetten Minority: The Turkomans of Iraq”, Afkar Inguiry Dergisi, 4/2 Şubat 1987, s. 39.

kurulan rejimi güçlendirmek için Kürtlere ihtiyaç duymasıdır¹⁹⁶. Barzani’ye göre Başbakan General Kasım’ın kendisini Moskova’dan davet etmesinin sebebi, Başbakan Kasım’ın ihtilali esaslı bir temele oturtmak için Irak’taki Kürtlere muhtaç olması ve bunun için de kendisini çağırarak Kürtleri yanına alabileceği düşünmesidir¹⁹⁷.

Sürgünden çağırıldığı sıralarda Prag’da bulunan Molla Mustafa Barzani, önce Mısır’ın başkenti Kahire’ye geçmiş, Nasır ile görüşmüştür. 6 Ekim 1958’de de Bağdat’a inen Molla Mustafa Barzani, bir zamanlar düşmanı olan General Kasım tarafından karşılanmıştır¹⁹⁸. Beraberinde Moskova’da hazırlanan katliam ile imha planları getiren ve Generallik rütbesine yükselen Molla Mustafa Barzani’ye, eskiden Nuri Said’in kaldığı saray tahsis edilmiştir199.

Molla Mustafa Barzani’nin Irak’a dönüşü ve Bağdat’ta coşkulu bir şekilde karşılanışı, Kürtleri cesaretlendirmiştir. Bu cesaret Kürtleri bazı planlar yapmaya sevk etmiş, kurmayı tasarladıkları bağımsız Kürt devletine ekonomik kaynak oluşturmak için petrol yatakları ile zengin Kerkük bölgesini kendi yönetimleri altına almak istemişlerdir. Burada Babagurgur petrol yatakları var ve herkesin iştahını kabartır hale gelmiştir. Ancak burası Türkmen nüfusun ağırlıkta olduğu bir bölgeydi ve Kürt nüfus oldukça azdı ve bu da Kerkük üzerinde yapılan planlar karşısındaki en büyük engeldi²⁰⁰.

22 Ekim 1958’de Süleymaniye’ye gitmek üzere Kerkük Askeri Havaalanına inen Molla Mustafa Barzani, Kürt grupların tezahüratları ile karşılandı. Aynı gün Kerkük’ten Süleymaniye’ye hareket eden Molla Mustafa Barzani, Kürt ağaları ile görüştü ve iki gün kaldıktan sonra 24 Ekim’de yüzlerce silahlı komünist görüşlü Kürt ile Kerkük’e dönmüştür²⁰¹. Molla Mustafa Barzani’nin silahlı Kürt gruplar ile Kerkük’e gelmesi şehirdeki tansiyonu arttırmıştır²⁰². Türkmenlerin oturduğu Yıldız Kıraathanesi’nin önünden cip ile geçen Kürtler kahvede bulunan Türkmenlere hakaret etmişler ve içerisinden Kürtçe olarak “Amerikan uşakları Kerkük’ü terk edin Kerkük bizimdir” diye bağıran bir kadın sesi duyulmuştur. Yapılan sözlü sataşmaların ardı arkası kesilmemiş, ancak Türkmen gençleri, toplumda ileri gelen Ata Hayrullah²⁰³ gibi büyüklerinin

196 Lütfü Akdoğan, “Barzani Anlatıyor Ben Hiçbir Zaman Komünist Olmadım ve Olmam”, Tercüman Gazetesi, 17 Mayıs 1970, s. 2.

197 Tercüman Gazetesi, 17 Mayıs 1970, s. 2.

198 Sıraç Bilgin, Barzani, Fırat Yayınları, İstanbul 1992, s. 112.

199 Demirci, s. 71.

200 Umar, s. 39.

201 Neftçi, s.

202 Kayılı, s. 40.

sözünü dinleyerek karşılık vermemişlerdir²⁰⁴. O gece ordu evinde misafir edilen Molla Mustafa Barzani, yaptığı toplantılarda Kürtlerin Kerkük’te yapacakları konusunda talimatlar vermiştir²⁰⁵. İkinci gün komünist grupların saldırıları daha da yoğunluk kazanmış ve Türkmenlere ait alışveriş merkezleri yağmalanırken, Türkmen evleri de saldırıya uğramıştır. Bu saldırılar sırasında olayları yatıştırması beklenen ordu birlikleri de komünist Kürt grupların taşkınlıklarına göz yummuşlardır206.

Binlerce silahlı Kürt, General Kasım ve Molla Mustafa Barzani’nin resimlerini taşıyarak Türkmenler aleyhinde sloganlar atmışlar, Türkçe tabelaları indirmişler şehirdeki Türkmenleri tahrik etmek için Mustafa Kemal Paşa ve diğer Türk büyüklerine ait resimler yırtmışlar, “buraları tek edin gidin, Kerkük Kürtlerindir207, Emperyalizm kuyruklarına ölüm” gibi sloganlar atmışlardır208. Kerkük’te bu hadiselerin yaşandığı sırada Irak Türkmenlerine mensup Kerkük Garnizon Komutanı Binbaşı Hidayet Aslan Bey, Türkmenlere karşı girişilen saldırılara duyduğu üzüntüye dayanamayarak kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir²⁰⁹. Bu sırada komünist Kürt gruplar tahriklerine devam ederek Yıldız Kıraathanesi önünde sataşmalara devam etmiştir. Binbaşı Hidayet Aslan’ın üzüntüsü içerisinde olan Türkmen gençleri, ölüm nidalarına daha fazla dayanamayarak anti Türkmen gruplara karşı koymuşlar, Cahit Fahrettin isimli bir Türkmen silahlı Kürt konvoyunun önüne geçerek konvoyu durdurmuş, araçların içerisinde bulunan silahlı grupların indiği sırada kahvedeki Türkmen gençleri silahlı gruplara saldırarak onları dağıtmıştır²¹⁰.

Olayların, önü alınamayacak şekilde büyüdüğünü gören Molla Mustafa Barzani amacına ulaşmış bir şekilde saat 17.00’de Kerkük Askeri Havaalanından Bağdat’a hareket etmiştir²¹¹. Merkezi Kerkük’te bulunan II. Tümen Komutanı General Nazım Tabakçalı olayları takip etmiş ancak elinden bir şey gelmemiştir. Türkmen olan bu komutan olayların önünü almak için istemeyerekte olsa sokağa çıkma yasağı koydurtmuştur. Tabakçalı yayınladığı bildiri ile de halkın tahriklere kapılmayarak sükûnetini muhafaza etmesini istemiştir²¹².

204 Demirci, s. 71. 205 Koçak, s. 45. 206 Neftçi, s. 207 Saatçi, s. 220. 208 Küzeci, s. 97. 209 Oğuz, s. 7. 210 Demirci, s. 72. 211 Türkmenoğlu, s. 26. 212 Demirci, s. 72.

Olayların ertesi günü yani 26 Ekim de Binbaşı Hidayet Aslan’ın cenaze töreni gerçekleşmiş, Türkmenler arasında sevilen bir lider olduğundan dolayı Türkmen okulları ve iş yerleri cenaze merasimi için o gün açılmamıştır. Sokağa çıkma yasağına rağmen binlerce insan merasime katılmak için toplanmışlardır.²¹³. Sessiz bir şekilde defin işlemi gerçekleştirildikten sonra heyecan yukarı doğru tırmanmış, komünist Kürt gruplara gözdağı vermenin tam sırası olduğu düşünülmüş fakat Türkmen lideri Ata Hayrullah gençlerin galeyana gelmesini önleyerek “ matem günümüzde çapulcuların yaptığı gibi yapmayalım ölümüze saygılı olalım” diyerek Türkmenleri yatıştırmış ve olayların çıkmasını önlemiştir²¹⁴. Cenaze dönüşü Türkmenler, II. Tümen Komutanlığı önüne kadar yürüyerek tepkilerini göstermiştir215.