Sedat‟ın 1970'lerin ortalarındaki kendi siyasetlerini uygulamaya koyduğundan 1980‟lere varana kadar Mısır içinde birçok değiĢimler yaĢanmıĢtır. Ayrıca Hüsnü Mübarek de Sedat'ın 1981 tarihinde suikasta gelmesiyle iktidara gelmiĢ ve de Sedat‟ın finansal reform izlencesini sıkı sıkıca sürdürmüĢtür. Mübarek ise seleflerinin tersine gösteriĢli projeleri kabul görmekten kaçınmıĢ ayrıca Mısır‟ın basit altyapısına ağırlık vermiĢtir. 1989 tarihinde faaliyete geçen Kahire metrosu da Mısır‟ın baĢkentinde çeĢitli alanlarında düzenli ve de verimli olacak Ģekilde çalıĢır. Yeni uydu Ģehirler, farklı köprüler de inĢa edildi. Kahire‟de ve çevresindeki konut inĢaatları hızla çoğalmıĢtır. Fakat bu inĢaatlara yapılan harcamalar iĢsizliği durdurmamıĢ, ekonomi içinde sürdürülecek bir kalkınmayı sağlamamıĢtır. Mısır‟ın IMF ile birlikte 1991 senesinde stand-by sözleĢmesi imzaladı. Ve bu seneden itibaren finansal reform izlencesini uygulamaya geçirdi. Bu izlence çerçevesinde Dünya Bankası ve IMF‟den 300‟er milyon dolarlık olan krediler kazanan Mısır, yüksek ekonomik dengeler de sağlamayı hedefleyen stabilitasyon çalıĢmasına girdi.
165 Özlem Tür, “Mısır'da Ekonomik Kalkınma Çabaları”, İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
2009, Sayı: 41, 183-194, s. 184.
166
88
Son olarak reform izlencesi çerçevesinde bütçenin açıklarının düĢürülmesi yönünde verilen kararlar öngörülen etkiyi göstermiĢtir. Bütçenin açığı büyük ölçüde azaldı167.
Mısır‟ın örneği geliĢmekteki ülkelerin ekonomilerinde ciddi bir örneği oluĢturmaktadır. Ġthal bir ikameci periyotta oluĢturulmuĢ devlet-sosyal aktörlerin etkileĢimleri bu açıdan önemlidir. Bilhassa siyasetin ekonomide yönettiği vaziyetlerde ki Mısır‟ın örneği bu durumu göstermekte olup, devlet de ekonomik olan açılma politikaları içinde seçici Ģekilde davranmakta, bizzat kendisine tehlikeli olabilecek tüm stratejik alanlarda yeni oluĢabilecek sınıfların meydana çıkmasına mâni olmaya çalıĢmaktadır. Ayrıca Ortadoğu‟da olan ekonomik tüm kalkınma özellikleri ve çabaları baĢka az geliĢmiĢ olan bölgelerle mühim benzerlikler belirtmektedir. Tıpkı bahsedilen öteki bölgelerdeki gibi olan Ortadoğu da dünyanın ekonomisine resmen çevrenin bölümü olarak girmiĢ ve de özellikle 19. yüzyılda Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun imzalamıĢ olduğu anlaĢmalar bağlamında uyguladığı açık kapı politikası ve kapitülasyonlarla da Ortadoğu‟nun ekonomisi dıĢarıya bağımlı biçimde geliĢmiĢtir. Ek olarak Mısır‟ın ekonomisi de bu manada bağımlılığı ve çevresel entegrasyonu göstermesi için önemlidir. Hatta devletin de ekonomi içindeki rolünü de düĢürmek rejimin yaslandığı fakir ve orta sınıfları kötü etkileyeceğinden 1977 yılındaki ekmek isyanları durumunda olduğu gibi devletin tarafından korkulan bir hal olmuĢtur. Mısır‟ın petrol yoksulu bir ülke olmasına karĢın bölgedeki petrolün kazancından iĢçileri ihraç edip faydalanmıĢ, stratejik getirimlerle gerçek manada liberalleĢmeyi de ötelemeyi halletmiĢtir. Bu örnekler özellikle de Orta Doğu‟da olan petrol yoksulu ancak insan kaynakları ve tarımsal zengin olan ülkeler açısından önemlidir bir de bu örneklerinde de rejimin önceliğini belirtmesi, genellikle Orta Doğu‟daki siyasetin de ekonomiyi denetlediği durumlarda önemli ve de temsilin gücüne sahip olur168.
Mısır‟da, ekonomik reform uygulamasında yer alan reel ücretlerin düĢmesi, sosyal yardımın azalmasına ve fiyat artıĢlarına yol açabilmektedir. Bu gibi olumsuz etkilerden daha çok etkilenen toplumsal kesimin ise orta sınıflar ve yoksullar olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla bu kesimlerle yapısal uyum politikasının sürdürülmesine yönelik olarak, olası tehditlerin önlenebilmesi, Mısır SKF‟nin öncelikli amaçları arasında yer almaktadır. Yoksullukla mücadelede, yapısal uyum paketinin siyasi kabul edilebilirliğinin arttırılması ve kurumsal reformların gerçekleĢebilmesi eĢ
167
Ghannam Farha, Remaking the Modern Space, Relocation, and the Politics of Identity
in a Global Cairo, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London, 2002, p. 29.
168 Özlem Tür, “Mısır‟da Ekonomik Kalkınma Çabaları”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
89
zamanlı hedefler Ģeklinde düĢünülmüĢtür. Bu yüzden yabancı bağıĢçıların ve ulusal hükümetlerin öncelikli hedefinin örtüĢmemesi halinde hedeflere ulaĢılması kolay olmamaktadır. Mısır SKF bünyesinde beĢ ana program tasarlanmaktadır.Toplumsal Kalkınma Programları, sivil toplum kuruluĢlarının, kurumsal kapasitesini daha da arttırarak yerel inisiyatifleri güçlendirmeyi amaçlamaktadır.Kamu Hizmet Programları, özellikle kırsal alanlardaki altyapı projelerini yürüterek, projeler yardımıyla uzun ve kısa vadeli istihdamlara olanak yaratmayı hedeflemektedir. Ġnsan Kaynakları GeliĢtirme Programları ile yapısal ekonomik reform paketlerinin unsuları olan özelleĢtirme programlarının uygulaması amaçlanmaktadır. Bu süreçte iĢ yerinde çıkartılan kamu çalıĢanının tazminat paketinin finansmanına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Ayrıca iĢsizler grubuna katılan kamu çalıĢanının, iĢ piyasalarına eriĢimlerini güçlendirmek maksadıyla giriĢimciliğe yönelik farklı eğitimler düzenlemek maksadıyla kurulmaktadır. Özel TeĢebbüs GeliĢtirme Programında ise orta ve küçük veya orta boy iĢletmelere teknik destek ile indirimli krediler sağlamaktadır. Ayrıca, kamu eski çalıĢanları ile üniversite mezunu iĢsiz gençler arasındaki giriĢimcilik kültürünün yaygınlaĢtırılması amaçlanmaktadır. Kurumsal GeliĢim Programında da SKF‟nin kurumsal kapasiteleri arttırılmaktadır. Hükümetlerin uygulamıĢ olduğu ekonomik yapılandırma programları kapsamında, toplumun yoksul kesimi üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin hafifletilmesi hedefi ile kurulmaktadır169.
1991 yılında, Mısır‟ın ĠMF ile stand-by anlaĢması imzaladığı bilinmektedir. AnlaĢmanın imzalanmasından itibaren de ekonomik reform programlarını uygulamaya konulmaktadır. Programlar çerçevesinde;Dünya Bankası ve ĠMF‟den 300‟er milyon dolarlık kredi sağladığı bilinmektedir. Mısır, alınan bu kredilerle, makroekonomik dengenin sağlanmasını amaçlayan birer stabilitasyon çalıĢması içerisine girmektedir. Bu yüzden reform programları kapsamında bütçe açığının daha da azaltılması yönünde alınan kararların beklenen etkiyi göstermektedir. Mısır‟da bütçe açığının önemli düzeylerde gerilediği görülmektedir. 1990 ile 1991 mali yıllarında GSYĠH‟ nın % 17‟si olan açık, bir sonraki mali yılda % 4.1‟e gerilemektedir. 1991 yılından itibaren de finans ve bankacılık sektörlerinde uygulanan kanunlar daha da güçlendirilmektedir. Dolayısıyla küçük bankaların mali güçleri artırılmakta, kambiyo kontrolleri kaldırılmakta, döviz rezerv problemi düzeltilmekte ve döviz bozdurma iĢlemleri kolaylaĢtırılmaktadır. Bu yüzden yabancı bankalardan altısında da Mısır paundu ile iĢlem yapma yetkisi verilmektedir. Mısır‟da Sermaye Piyasası Kanunu‟nun 1992 yılında kabul edilen birlikte Sermaye Piyasasında yeni bir dönem baĢlamaktadır. Yeni dönem sonucunda yatırımcılar
169
90
Mısır piyasasına ilgi göstermekte ve hisse senetlerinin değeri daha da artmaktadır. 1993 Yılı Temmuz ayı içerisinde baĢlayan üç yıllık dönemde, tüm tarife dıĢı engeller ve ithal yasaklarının tamamına yakını kaldırılmaktadır. 1993 yılında maksimum % 100 olan gümrük tarifesi % 70‟e düĢürülmekte, gümrük oranlarının düĢürülmesi iĢlemleri ise 1995 ile 1996 yıllarında da devam etmektedir.Yalnızca, tütün, otomobil ve alkol ile ilgili veriler değiĢtirilmemektedir. Mısır‟daki ekonomik reformların uygulaması programında özelleĢtirmelere daha çok önem verilmekte ve özelleĢtirmeler daha da yavaĢ ilerleyebilmektedir. 1991 yılı içinde yürürlüğe konulan bir kanun ile ülke sanayilerinde % 70‟lik paya sahip olan 314 kamu sektörü kuruluĢu yeniden yapılandırılmakta ve ekonomiye kazandırılması amaçlanmaktadır. Mısır, Sanayi sektörü ve kamu kesiminin büyük bir çoğunluğunu elinde tutmaktadır. Reform programının uygulanmaya girmesinden daha önceki dönemlere kadar tekstil, gıda iĢleme ve özel sektör alanında faaliyet gösterdiği bilinmektedir. 1991 Yılında alınan bir kararla General Motors, Peugeot ve Suziki marka otomobillerin üretiminde kamu sektörünün tekeli kırılmaktadır. Özel sektörlerin de yerel üretime ağırlık verilmesi nedeniyle taĢıt üretimlerinde de otomotiv sanayilerin yeniden büyümesi sağlanmaktadır170.