Milli Güvenlik Kurulu (MGK)

Anayasa’ya göre Türkiye’nin Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, TBMM’ye karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur. (2018 değişikliği) Başkomutanlık, TBMM’nin manevî varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir. Genelkurmay Başkanı, doğrudan Cumhurbaşkanınca atanır. (2018 değişikliği)

İlk defa 1961 Anayasası ile kurulan Milli Güvenlik Kurulu (MGK) 1982 Anayasası’nda da düzenleme konusu yapılmıştır. “Millî Güvenlik Kurulu; Devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonunun sağlanması konusundaki görüşlerini Cumhurbaşkanına bildirir. Kurulun, Devletin varlığı ve bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, toplumun huzur ve güvenliğinin korunması hususunda alınmasını zorunlu gördüğü tedbirlere ait kararlar Cumhurbaşkanınca değerlendirilir” (1982 Anayasası, m.118).

30 Gözler, Kemal: İdare Hukuku Dersleri, Ekin, Bursa, 2009, s.151.

104 Millî Güvenlik Kurulu’nun üyeleri Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları, Genelkurmay Başkanı, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarından oluşur.

Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağrılıp görüşleri alınabilir. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri ise kurulun sekreterlik hizmetlerini yürütür ve Milli Güvenlik Kurulunca ve kanunlarla kendisine verilen görevleri yerine getirir. MGK Genel Sekreteri Kurul toplantılarına katılır ancak oylamaya katılamaz. Anayasa’ya göre Türkiye’nin Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, TBMM’ye karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur. (2018 değişikliği) Başkomutanlık, TBMM’nin manevî varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir. Genelkurmay Başkanı, doğrudan Cumhurbaşkanınca atanır. (2018 değişikliği)

Kurul, iki ayda bir toplanır. Gerektiğinde Kurul, doğrudan Cumhurbaşkanının çağrısı ile de toplanır. Kurul toplantıları Cumhurbaşkanının başkanlığında yapılır. Cumhurbaşkanının katılmadığı zamanlar Kurula Cumhurbaşkanı Yardımcısı başkanlık eder.

Kurulun gündemi Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenir. Gündemin hazırlanmasında Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınır. Kurul, kararlarını çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Kurul Başkanının bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır.

Milli güvenliğe ilişkin kuruluşlar sadece Türkiye’de değil bugün dünyada pek çok ülkede bulunmaktadır. Avrupa ülkelerinin de neredeyse tamamında (Danimarka, Finlandiya, İsveç, Lüksemburg hariç) MGK benzeri yapılanmalar mevcuttur. Ancak yapı itibariyle bunlar birbirinden ayrılır. Bazı ülkelerde bu kurullar sadece sivillerden oluşurken (Almanya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, Letonya, Polonya, Slovenya), bazılarında ise Genelkurmay Başkanı da bu kurullarda bulunur (Bulgaristan, Estonya, ispanya, İtalya, Litvanya, Macaristan, Portekiz, Romanya, Slovakya, Yunanistan, Hırvatistan). Türkiye benzeri bir yapılanma Avrupa Birliği üyesi ülkelerden sadece Macaristan ve Portekiz’de vardır. Bu ülkelerde kuvvet komutanları da milli güvenlikle ilgili kurulun/konseyin üyesidir.³¹

31www.mgk.gov.tr, 15.02.2011.

105 6.3. Danıştay

Danıştay, ilk defa Şurayı Devlet adıyla 1868 yılında kurulmuştur. Günümüze gelene kadar da 1922 sonrası kısa bir dönem hariç yönetim yapımızdaki yerini korumuştur. Danıştay sadece bir yüksek yargı organı değil aynı zamanda inceleme ve görüş bildirme görevleri olan idari bir organdır. 1982 Anayasası’nın 155. maddesine göre “Danıştay, idarî mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idarî yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.” Günümüzde Danıştay, 1982 yılında yürürlüğegiren 2575 sayılı Danıştay Kanununa göre örgütlenmiştir. Bu kanunda 2017 yılında yapılan değişiklikle birlikte Danıştay 10 daireden oluşmaktadır.

Danıştay’ın görevleri de bu kanunun 23. maddesinde sayılmıştır. Konumuzla ilgili olarak ilgili madde de yer alan Danıştay’ın idari görevlerine bakacak olursak:

- Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında düşüncesini bildirir.

- Cumhurbaşkanlığı tarafından gönderilen işler hakkında görüşünü bildirir.

- Danıştay kanunu ve diğer kanunlarla verilen görevleri yapar.

Danıştay’da idari işlere ilişkin idari uyuşmazlıklar ve görevler Birinci Daire ve İdari İşler Kurulunda görülür. Danıştay’da sadece bir idari daire vardır ve o da Danıştay’ın Birinci Dairesidir. Danıştay’ın geri kalan 9 dairesi ise dava dairesidir. Tüm dairelerde olduğu gibi birinci dairede de bir başkan ve en az dört üye bulunur. İdari işler kurulu ise, idari daire başkan ve üyeleri ile her yıl Danıştay Genel kurulunca her dava dairesinden seçilecek bir başkan veya üyeden oluşur.

Birinci Dairede görülen idari işler şunlardır:

- Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini,

- İdari makamlar arasında görev ve yetkiden doğan ve Cumhurbaşkanlığından gönderilen uyuşmazlıkları,

- Kanunlarında Danıştay’dan alınacağı yazılı bulunan düşüncelere ilişkin istekleri, - Danıştay’ca istişari mahiyette incelenmek ve düşüncesini bildirmek için Devlet Başkanlığı veya Cumhurbaşkanlığından gönderilecek işleri,

- Kamulaştırma kanununun otuzuncu maddesinin uygulanmasından çıkan uyuşmazlıkları,

106 - Belediye Kanunu ile Danıştay’a verilip idari davaya konu olmayan işleri,

- Derneklerin, kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için yapılacak teklifleri, - Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yargılanmalarına ilişkin mevzuat uyarınca görülecek işleri inceler ve gereğine göre karara bağlar veya düşüncesini bildirir

İdari İşler Kurulu ise:

- Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini,

- Kanunlarda Danıştay İdari İşler Kurulunda görüşüleceği yazılı olan işleri, - Danıştay idari daire ve kurulları arasında çıkacak görev uyuşmazlıklarını,

- Yukarıda yazılı olanlardan başka idari dairelerden çıkan işlerden Danıştay Başkanının havale edeceği işleri,

- Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkatı³² hükümlerine göre ilgili dairece birinci derecede verilen men'i muhakeme kararlarını kendiliğinden, lüzumu muhakeme kararlarını ise itiraz üzerine inceler ve gereğine göre karara bağlar veya düşüncesini bildirir.

Danıştay’ın ilgili dairesi Kurulun bozma kararlarına uymak zorundadır.

2. İdari dairelerin birinden çıkıp, Danıştay Başkanı tarafından Danıştay İdari İşler Kuruluna