Mikro Krediyle GiriĢimci Olmak ya da Olamamak

Mikro kredi pek çok kadın için ufaklı çaplı iĢ yapma, kocanın borcunu kapatma ya da haneye katkı anlamı taĢısa da, Seyhan için 700 TL ile baĢlayan süreç onu Ģu anda dört iĢ yerini kiralayabilecek güce sahip bir giriĢimci yapmıĢ:

―Bende dükkanı (gelinlikçi) kiralayabilmek için bile para yoktu. Ġlk baĢta en azından askı filan aldık, biraz peĢinat verip gelinlik aldım. Buranın ne altı vardı ne üstü vardı, burası kocaman bir marketti. Ve marketin içinde bir buzdolabı

180

98

vardı, adam buzdolabını almazsam bana dükkanı vermeyeceğini söylüyordu. O buzdolabını almak için param yoktu, ben de o parayı (mikro kredi) verip aldım. Öyle baĢladık ve iĢ yerim olunca kendi adıma da alınca problem olmadı. Sonra daha fazla almaya baĢladım; bir milyar, iki milyar, sonra üç… ġu anda beĢ milyar alan bir giriĢimciyim.‖

Bu baĢarı büyük ölçüde kendi deyimiyle ―akıllı, becerikli, aktif, sosyal ve azimli‖ olmasından kaynaklanıyordu. Çünkü bu süreçte hem ―geri kafalı‖ olarak bahsettiği kocasıyla mücadele etmiĢ hem de daha fazla kredi alabilmek için TGMP müdürleriyle konuĢup onları zorla da olsa daha fazla kredi vermeye ikna etmiĢ. ġu anda iĢ yerinin kirasını, haftalık ödemelerini, çocuklarının masraflarını, yanında çalıĢanların maaĢlarını karĢılamaya yetecek kadar iyi bir kazanç elde ediyor ve bankalardan da kredi alabiliyor. Hatta artık ev iĢi bile yapmıyor, çünkü hizmetçisi var. Mikro krediyle baĢlayan sürecin neler getirdiğini ve gelecekle ilgili planlarını Ģöyle anlattı:

Çocuklarımı okutuyorum, evin geçimine katkıda bulunuyorum, kendi yaĢamımla ilgili her Ģey bana ait. Yanımda insanlar ekmek yiyor. Çocukların bütün yükümlülüğü bana ait; okumasından giyimine kadar… ġu anda özgürüm, yani iĢ yerimdeyim. Artı, istediğim yere gidebiliyorum. Çok daha fazla insan tanıyorum. Kendime güvenim var ve hakikaten kadınların adına ben bir örneğim burada. Çünkü beni takdir edip benden feyzalıp çok iĢ kuran, çalıĢan insanlar var… Kendimi psikolojik açıdan da çok daha iyi hissediyorum… Kuaförlük kursunu da bitirmiĢtim daha gidip belgemi alamadım, çıraklık-ustalık kursuna da yazılacağım ki dükkanın (açacağı kuaförün) ayrı bir belgesi olsun. Oraya da bir usta tutacağım, çünkü ben giremem fazla, burayı bırakamıyorum. Yazın erkek bir kuaför alacağım, adam süper. Ölmez sağ kalırsak yaza bu mahalleyi sallayacağım.‖

Ancak yine de çevresinin ve ailesinin kriterlerine göre yaĢadığını ekleme ihtiyacı hissetti: ―Hani çok dozunu kaçırmadan giyimime, baĢıma, konuĢmama dikkat ediyorum. Asla çıkıp dükkanın önünde durmam, içeride dururum. Kimisi sandalyesini alıp dükkanın önünde oturuyor kadınlar, ben onu yapmam.‖

99

Filiz‘in durumu ise Seyhan‘dan çok farklı; aldığı ilk krediyle elektrik borcunu ödemiĢ, ikincisiyle iĢ yerine dikiĢ makinesi almıĢ. Terzilik yaptığı iĢ yerinin ne vergi levhası ne de tabelası var, çünkü belediyeye ve maliyeye verebilecek parası yok. Sosyal YardımlaĢma kredisine baĢvurmuĢ, ama sigortalı olduğu için kredi alamamıĢ; TGMP dıĢında hiçbir yerden kredi alamıyor. EĢinin aldığı 1700 TL‘lik maaĢın 1050 TL‘si icraya gittiği için geçinmekte çok zorluk çektiklerini söyledi. Mikro kredinin ona nasıl bir katkı yaptığını sorduğumda ise Ģu cevabı verdi:

―Hiçbir Ģey katmadı. Hiçbir Ģey değiĢmedi. Bir ara TRT 1‘de bir program çıktı, Tayfun Talipoğlu‘nun yaptığı. Orada bayanları çağırmıĢlar, hepsini de güzel göstermiĢler, hiçbiri faiz ödüyoruz demiyor. ĠĢte Allah devletimizden razı olsun filan diyorlar. Ben Talipoğlu‘na bağlanmaya çalıĢtım, ne yaptıysam telefon düĢmedi. Diyecektim ki biz o krediyi faizle ödüyoruz, anapara olarak ödemiyoruz yani. Bir de sen alıyorsun üç gün sonra geri ödemesi baĢlıyor. Ben onunla ne kadar iĢ yapabilirim. BoĢ iĢler ya. Diyorum ya, mesela benim baĢım sıkıĢınca bankadan çekemiyorum. EĢimin bankalarla problemi var, kara listededir filan.‖

Filiz, hem TGMP politikalarına hem de kendisine kredi vermeyen ve yardım eli uzatmayan devlete karĢı öfke duyuyor; ona göre bu iĢler tekelleĢmiĢ durumda ve kredileri herkes kendi adamları arasında paylaĢtırıyor. Ġkinci dönem borcu bittikten sonra mecburen yine mikro kredi alacağını ve artık çok fazla bir beklentisi olmadığını söyledi:

―Ben 17 senedir bu iĢi yapıyorum. EĢim malum batıktır. Sosyal yardımlaĢmanın verdiği 5000 lirayı çekip kendime bir düzen kurmak isterdim. KumaĢım olsa daha iyi kazanabilirdim. Bir türlü onu sağlayamadım. Ben artık hiçbir Ģey beklemiyorum, beklentilerim yok. Kirada öleceğim. Kiram artıyor, ama dikiĢ fiyatlarım beĢ senedir aynı, zam yapamıyorum. Piyasada tekstilin ucuzlaması bizi vurdu. Bir eteği 15 liraya dikiyorum, ama insanlar gidip mağazadan aynı fiyata alabiliyorlar. Serbest piyasa aslında o kadar da iyi bir Ģey değilmiĢ… Çocuklarım okusun yeter. Çok Ģükür iyi okuyorlar, baĢarılıdırlar. Çocuklarım dıĢında hayalim yok. Ev hayali kura kura kafayı yedim zaten.‖

100

Sonuç olarak mikro kredi, 17 senedir terzilik yapan Filiz‘in hayatına hiçbir Ģey katmazken, daha önce hayatında hiç çalıĢma deneyimi olmayan Seyhan‘ın giriĢimci olmasına öncülük etmiĢtir. Bunun nedenlerinden biri, birinin kiĢilik yapısının giriĢimci olmaya uygun olması, bir diğerinin olmamasıdır. Tezin birinci bölümünün eleĢtiri kısmında değinildiği gibi, pek çok insanda giriĢimci olmaya yetecek istek, sabır, azim ve istikrar yoktur ve olmaması da anormal bir durum değildir. Diğer bir neden, yapılan iĢin yapısıyla ilgili olabilir. Batman‘da son yıllarda bir alıĢveriĢ merkezinin kurulması ve hazır giyim mağazalarının artmasıyla, her yerde olduğu gibi, terziliğin geri planda kaldığı söylenebilir. Filiz‘in de dediği gibi, onun 15 TL‘ye diktiği bir eteği insanlar gidip mağazalardan aynı fiyata, hatta daha ucuza satın alabiliyorlar. Mesela Seyhan krediyle gelinlik değil de bir terzi dükkanı açsaydı, kazançlı bir iĢ yapamayacağı için giriĢimci kredisi alamayabilirdi. Kısacası, kiĢisel özelliklere ek olarak, yatırım yapılan iĢin karlı olup olmayacağını doğru saptamanın da giriĢimcilik açısından önemli bir unsur olduğu söylenebilir.