Mikro kredi Eğitimi

Bir TGMP görevlisiyle, mikro kredi baĢvurusu yapmıĢ ve eğitimlerinin dördüncü gününde olan bir grupla görüĢmeye gittim. Grup üç kardeĢ, anneleri ve birinin kayınvalidesinden oluĢuyordu. Görevli, öncelikle her üyenin kiĢisel bilgilerini, maddi durumlarını, malvarlıklarını sorarak onlar adına bir form dolduruyor ve imzalarını aldıktan sonra eğitime baĢlıyor. Eğitimde mikro kredinin ne olduğu, miktarı, geri ödemesi, hizmet bedeli, grup oluĢturma Ģartları, geri ödemelerin yapıldığı toplantı günleri ve uyulması gereken kurallar anlatılıyor. Daha sonraki günlerde kadınların öğrenip öğrenmediğini anlamak için bunların ne olduğu soruluyor. Kadınlar cevap veremediğinde ya da yanlıĢ cevap verdiğinde görevli yeniden anlatıyor ve bu süreç ―eğitim‖ adı altında bir hafta boyunca sürüyor. Bunun yanı sıra GB‘nin 16 karar

86

uygulaması TGMP‘de 10 karar olarak uyarlanmıĢ ve bu maddeler kadınlara birer tavsiye Ģeklinde sunuluyor:

1. TGMP‘nin dört prensibini takip edecek ve ilerleteceğiz. ―disiplin, birlik, cesaret, çok çalıĢmak.‖

2. Verimli çalıĢarak ailemizin refah seviyesini yükselteceğiz.

3. Aile nüfusunu bakabileceğimiz sayıda tutacağız ve harcamalarımızı en aza indireceğiz.

4. Çocuklarımızı eğiteceğiz ve onların eğitimi için gerekli parayı kazanacağız.

5. Kaynaklarımızı israf etmeden mümkünse, yıl boyunca tarım yapacağız. 6. Her zaman birbirimizin yardımına koĢacağız. Herhangi birimiz sıkıntıda ise hepimiz ona yardım edeceğiz.

7. Herhangi bir mikrokredi merkezinde aksaklık ve disiplinsizlik varsa onu düzelteceğiz.

8. Hiç kimseye haksızlık etmeyeceğiz ve hiç kimsenin bize haksızlık etmesine izin vermeyeceğiz.

9. Çocuklarımızı ve çevremizi her zaman temiz tutacağız. Harap olmuĢ evlerde yaĢamayacağız ve en kısa zamanda yaĢanabilir bir ev sahibi olmaya çalıĢacağız.

10. Sürekli olarak iĢimizi geliĢtirmenin yollarını araĢtıracağız. Korku ve endiĢelerimizi yok edeceğiz.

Görevliye eğitim sürecinin en zor kısmının ne olduğunu sorduğumda, kadınların kuralları öğrenme ve ezberlemede çok zorlandıklarını; ―kafalarının almadığını‖ söylemiĢti. Özellikle hiç Türkçe bilmeyen yaĢlı üyeler her toplantının sonunda tekrarlanan ―disiplin, birlik, cesaret, çok çalıĢmak‖ gibi aslında kadınlar için hiçbir eğitim değeri olmayan ve pek çoğu için hiçbir Ģey ifade etmeyen bir ritüeli anlamakta ve tekrarlamakta bile zorluk çekebiliyor. Aynı durum bazı genç kadınlar için de geçerli. GiriĢimci üyelerden Seyhan da görevlinin söylediğine benzer sıkıntıdan, öğrenmenin zorluğundan bahsediyordu:

87

―Mahalleden beĢ bayanı ben buldum ve gerçekten en zor bizim dönemimizdi. Çünkü ezberlemek, o eğitim süreci… Batman‘da kimse böyle bir olay bilmediği için. Diğer bayanlara söylüyorduk söylüyorduk akıllarına girmiyordu. Ertesi gün geldiklerinde tekrar unutuyorlardı. ĠĢte disiplin, cesaret, beraberlik, ailemiz Ģu derken kimisi imza atmaya bile korkuyordu. Kimisi kimliğini vermeye korkuyordu.‖

Nussbaum, Hindistan‘ın Rajasthan kırsalında bazı yerel aktivistlerin yoksul kadınlar için yürüttüğü bir eğitim programında, kadınların yaĢadığı öğrenme ve adaptasyon sorunundan bahsediyor. Ona göre bunun nedeni kadınların buna yeterli olmaması değil, yeterliliklerinin daha çocukluklarının ilk döneminde beslenmemiĢ olmasıdır. Çifte mesai tarafından hayatı kısıtlanmıĢ kadınlar öğrenme ve çalıĢma kabiliyetine sahip olmayabilirler. Çünkü onlar çocukluk çağlarından itibaren sıkı bir biçimde koruma altına alınmıĢ, çocuk yaĢta evlendirilmiĢ ve erkek çocukların doğallıkla tadını çıkardıkları dıĢ dünyayı keĢfetme gibi Ģeylerle meĢgul olmaları yasaklanmıĢtır.178

Batman‘da yaĢayan kadınlar için de aynı Ģeyler geçerli; yaĢamlarını belirleyen katı cinsiyet rolleri nedeniyle ne eğitime ne de toplumsal yaĢama erkeklerle eĢit bir Ģekilde dahil olabiliyorlar ve bu durum onların yeterliliklerini büyük ölçüde köreltiyor. Bunun yanı sıra, yukarıda da değinildiği gibi, dil problemi nedeniyle de pek çok kadın eğitim programında anlatılanları öğrenmek bir yana, anlamakta bile güçlük çekebiliyor. Büyük çoğunluğunun anadilinin Kürtçe olduğu bir yerde eğitim programlarının sadece Türkçe yapılması, programın eksikliklerinden biri olarak düĢünülebilir. Örneğin 10 karar olarak sıralanan maddeler Türkçe olarak sunuluyor ve Türkçe bilmeyen kadınların toplantıların sonunda ―disiplin, birlik, cesaret, çok çalıĢmak‖ demeleri bekleniyor.

Ancak asıl sorun, mikro kredi almaya hak kazanmak için eğitim adı altında sunulan bu programın aslında hiçbir eğitici özelliğinin olmamasıdır. Bir hafta boyunca kadınların katılmak zorunda olduğu bu süreç, aslında onların yaĢamlarını nasıl disipline sokacaklarını ve nasıl sorumluluklar yüklenmeleri gerektiğini anlatan bir dizi talimattan oluĢuyor. Hiç kimse harap olmuĢ bir evde yaĢamak istemez, herkes çocuğuna daha iyi eğitim vermek ya da daha iyi bir refah düzeyine sahip olmak ister. Buradaki sıkıntı,

88

yoksulların 700 TL‘lik bir krediyle verimli çalıĢarak yaĢadıkları tüm kötü koĢullardan kurtulacaklarmıĢ gibi aslında çok da gerçekçi olmayan bir durumun yaratılmaya çalıĢılmasıdır. ―Sürekli olarak iĢinizi geliĢtirmenin yollarını arayın‖ deniliyor, ancak ―aldığınız krediyle iĢ kurun‖ bile denilmiyor. Pek çok kadın krediyi gelir getirici bir iĢ için kullanmıyor (bu konuya aĢağıda değinilecek); gelir getirici bir iĢ için kullandığında ise çoğunlukla hemen her kadının faaliyet gösterdiği el iĢi, dikiĢ-nakıĢ gibi alanlara yöneliyor, arz fazlasına insanların alım gücünün sınırlı olması eklenince ürünlerini satamıyor ve böyle bir durumda iĢini geliĢtirmenin yolunu bulamıyor. Bu nedenle de ―korku ve endiĢelerini yok etmek‖ bir yana, bu süreç bazı kadınlar için kredi borçlarını her hafta nasıl denkleĢtirip ödeyecekleri konusunda yeni bir korku ve endiĢe durumu üretiyor.

Aslında pek çok kadın eğitim programının onlara hiçbir Ģey katmadığının farkında, ancak kredi almak için bir Ģekilde kendilerini görevliye kanıtlamak durumundalar. Bu eğitim programındaki kadınlar da sorulara cevap verebilmek ve görevliye ―kredi almaya layık‖ olduklarını göstermek için ellerinden geleni yaptılar. Çünkü bir dikiĢ-nakıĢ dükkanı kiralamıĢ ve TGMP‘nin vereceği krediyi bekliyorlardı. Kadınlardan biri ―bir an önce parayı alsak da baĢlasak keĢke‖ dediğinde, görevli o ay para sıkıntısı olduğunu ve paralarını bir sonraki hafta alabileceklerini söyledi. Daha sonra kadınlara, ―iyi reklam yapan kazanır‖ önerisinde bulunarak toplantıyı sonlandırdı.