Kadınların Mikro Aracılığıyla Güçlendirilmesi Konusundaki Varsayımlar ve

Mikro kredi zirvesinden gelen resmi kaynakların çoğu ve bağıĢta bulunan pek çok birimindeki güncel politikalar, ―finansal kendi sürekliliğini sağlama paradigması‖ tarafından belirlenmiĢtir. Bu paradigmada kadınların gruplara katılımı, sosyal sermaye yoluyla yoksulluğun azaltılmasının ve artan finansal sürdürülebilirliğin anahtar anlamları olarak tanımlanırken, aynı zamanda otomatik olarak güçlenen bu sosyal sermaye yoluyla kadınların güçlendirileceği öne sürülüyor. Varsayıma göre, sosyal sermaye özellikle yoksul kadınları hedeflemede önemlidir, çünkü bu yoksul kadınların sahip olduğu çok az kaynaktan birisidir.143

Grup temelli kredilerdeki varsayım da bu mantık çerçevesinde iĢlemektedir. Buna göre kadınların ekonomik ve sosyal ağları, sosyal sermaye yoluyla üç düzeyde

141_{Mahmud, ss. 580-81.}

142_{Brooke Ackerly, ―What‘s in a Design? The Effect of NGO Programme Delivery Choices on Women‘s} Empowerment in Bangladesh‖, Getting Institutions Right for Women in Development, Ed. Anne Marie Goetz, (London: Zed Books, 1997), s. 141.

143_{Linda Mayoux, Tackling the Downside: Social Capital, Women‘s Empowerment and Micro-Finance in Cameroon,} Development and Change, Vol 32 (2001), s. 422.

64

ilerleyip güçlenecektir. Birincisi, kredi kullanımı ve tasarruf konularında kadınların karar vermesi yoluyla kiĢisel düzeyde bir ekonomik güçlenme meydana gelir. Kadınlar ya tarımsal üretim ya da mikro giriĢimcilik gibi kendi ekonomik aktivitelerine yatırım yapar ve böylelikle kendilerinin kontrol edebildiği gelirleri artar. Ġkincisi, kadınların ekonomik güçlenmesi hem kendilerinin hem de ailelerinin refahının artmasına yol açar ve bu son olarak ekonomik, sosyal ve siyasal güçlenmeyle devam ederek cinsiyet iliĢkilerinde yenden pazarlık yapma Ģansı yaratır.144

.

Linda Mayoux, uygulamacılar ve araĢtırmacılar arasında yaygınlaĢan bu hakim görüĢün, kadınlar için mikro kredi programlarının ‗birbirinden oldukça farklı üç paradigmanın‘ kavĢağı olarak ortaya çıktığını öne sürüyor. Bu üç paradigma farklı teorik temellerden gelmekte, ama hepsinde kadınların güçlenmesine yukarıdakine benzer bir sürecin liderlik edeceğine inanılmaktadır. Bunlar finansal kendi sürdürülebilirliğini sağlama paradigması, yoksulluğu azaltma paradigması ve feminist güçlenme paradigmasıdır.145

Finansal kendi sürdürülebilirliğini sağlama paradigması, hem bağıĢ yapan kuruluĢlar hem de USAID, DB, UNDP ve Mikro kredi Zirvesi Kampanyası gibi mikro finans modellerini destekleyen kuruluĢlar tarafından benimsenmektedir. Bunlar, kendi sürekliliğini sağlayan mikro finans hizmetleri yoluyla, özellikle küçük ölçekli giriĢimlerle, çok sayıda yoksula ulaĢmanın sağlanması gerektiğini savunurlar. Kadınları hedeflemelerinin nedenleri, kadınların geri ödeme oranlarının yüksek oluĢu ve ekonomik büyüme için kadınların ekonomik faaliyetlerine katkıda bulunmaktır. Bu paradigmanın varsayımı, kadınların mikro kredi hizmetlerine eriĢiminin kendi baĢına bireysel ekonomik güçlenmeye, refahın artmasına ve sosyal ve siyasal güçlenmeye yol açacağıdır.

Yoksulluğu azaltma paradigması, yoksulluk hedefli programların temelini oluĢturur. Burada kadınları hedefleme konusundaki varsayım, kadın yoksulluğunun daha yüksek düzeylerde olması ve aile refahından özellikle kadınların sorumlu olmasıdır. Bu paradigmada yoksulluğu azaltma ve kadınları güçlendirme aynı

144 _{Mayoux, s. 425.} 145

65

madalyonun iki yüzü olarak görülür. Varsayıma göre, kadınların mikro kredi hizmetlerine eriĢmesi, cinsiyet eĢitsizliklerinde kendiliğinden değiĢimler yaratacaktır. Artan hane refahının yanı sıra, kadınların gruplara katılımı da kadınların güçlenmesine yol açacaktır.

Feminist güçlenme paradigması, mikro kredi programlarının toplumsal cinsiyet üzerindeki etkileriyle ilgilenen bazı araĢtırmacıların incelemelerinin ve bazı STK‘ların toplumsal cinsiyet politikalarının temelini oluĢturur. Bu paradigmanın kökeni Kuzey‘de değil, özellikle Hindistan‘daki SEWA gibi mikro finans programlarının ilk uygulamalarından bazılarının geliĢtiği Güney‘dedir. Buradaki temel ilgi toplumsal cinsiyet eĢitliği ve kadınların insan haklarıdır. Mikro finans, kadınların sosyal, ekonomik ve politik güçlenmesi için daha geniĢ bir strateji bağlamında giriĢ noktası olarak desteklenir. Buradaki asıl odak noktası, toplumsal cinsiyet farkındalığı ve feminist örgütlenmedir.146

Ancak Mayoux, mikro krediye eriĢerek gerçekleĢeceği varsayılan tüm bu olumlu değiĢmelerin, tek baĢına grup yapılanmasının ya da kredinin otomatik bir sonucu olmadığını ileri sürüyor; pek çok nedenden dolayı, en baĢarılı mikro finans programlarının bile kadınların güçlendirilmesine sınırlı bir katkıda bulunabileceğine iĢaret ediyor. Mayoux‘ya göre, her Ģeyden önce kadınların büyük çoğunluğu çok düĢük gelirli ve kadın iĢi olarak adlandırılan geleneksel iĢ kollarında faaliyet göstermektedir. Bu nedenle yaptıkları iĢ ve gelir çok dar bir aralıkta sınırlı kalmaktadır. Pek çok kadın, kendi geliri üzerinde çok sınırlı bir kontrole sahiptir ve yaptığı küçük ölçekli iĢten elde ettiği gelir evdeki erkek fertler tarafından, kendi kiĢisel harcamaları için kullanılabilir. Ayrıca kadınlar hem üretim hem de yeniden üretim sorumluluklarının birleĢmesiyle çok sık bir biçimde daha ağır iĢ yükü altındadırlar. Ev içindeki normlar ve kurallar çok çeĢitlidir ve genellikle kadınların aleyhine iĢlemektedir. Örneğin aile içindeki kadınlar ücretsiz aile iĢçisi olarak çalıĢırken, harcamalar yine evdeki erkek üyelerin önceliklerine

66

göre belirlenebilir. Sonuçta tüm bunlar, kadınların her alanda marjinalize edilmiĢ konumlarını sürdürür.147

Mayoux‘nun sıraladığı unsurlar, mikro kredi programlarının güçlendirme varsayımlarının pratiğe dönüĢmesinin önündeki en büyük engellerdir ve bu nedenle bu programların kadınları güçlendirme konusundaki sınırlılıklarını göz önünde bulundurmak gerekir. Özellikle aile içindeki güç iliĢkileri ve iĢ bölümü dengesizliği, kadınların ağır iĢ yükü ve katı geleneksel roller kadınların güçsüz konumda olmalarının temel nedenleridir ve bu güçsüzleĢme nedenleri ortadan kalkmadığı sürece, bir güçlenme durumunun ortaya çıkması çok zordur. Bunun dıĢında, bazı alan araĢtırmalarına dayanarak mikro kredinin kadınları daha da güçsüzleĢtirdiği görüĢü de ileri sürülmektedir. Bu nedenle hem olumlu hem de olumsuz yargıları daha iyi anlayabilmek için bazı alan araĢtırmalarına değinmek yerinde olacaktır.

3.2.3 Mikro Kredi ve Kadınların Güçlendirilmesi Arasındaki ĠliĢkiyi Ġnceleyen