Mevcut Somut Kültürel Varlıklar

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı

TRC3 Bölgesi’ndeki tesislere uygulanan anket sonuçlarına göre, 2009 yılında Bölge’ye gelip konaklama tesislerinde kalan yabancı turistlerin çoğu sırasıyla Irak, Almanya, Suriye, Belçika ve Hollanda vatandaşlarıdır.

Tesislerin gelir grubuna göre hedeflediği pazar ise üst gelir ve orta gelir gruplarıdır.

Nusaybin Sınır Kapısından 50.986 giriş gerçekleşirken, Habur Sınır Kapısı’ndan 204.957 giriş gerçekleşmiştir.

Nusaybin Sınır Kapısı’nın yeniden yapılandırılması sonucu bu kapıdan girişler de artacak ve böylece Bölge’ye daha çok ziyaretçi gelebilecektir.

30 Hasankeyf Turizm Gelişmesi Kavramsal Olabilirlik Analizi, Belde Proje ve Danışmanlık Ticaret Ltd. Şti, Ankara Nisan 2009.

31 Türkiye Kültür Mirasları, 2010. http://www.kulturvarliklari.org/kve/, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, http://www.kulturvarliklari.gov.tr/belge/1-45342/illere-gore-tek-yapi-olcegindeki-tescilli-yapilar.html

Şekil 9: TRC3 Bölgesine Gelen Yabancıların Sınır Kapılarına ve Yıllara göre Dağılımı 2000-2009

2.5 Turizm Çeşitliliği

2.5.1 Mevcut Somut Kültürel Varlıklar

Tarih boyunca farklı dini inanışlar paralelinde farklı kültürlerin ekseninde yer alan TRC3 Bölgesi bünyesinde dinsel, tarihsel ve kültürel değerlere sahip camiler, türbeler, manastırlar, kiliseler ve benzeri yapıtlar barındırmaktadır.

Seksene yakın manastır ve kilisenin bulunduğu Turabidin bölgesinde cami, medrese ve türbeler dışında farklı dinlerin de kutsal mekânları bulunmaktadır. ³⁰

TRC3 Bölgesi tescil edilmiş taşınmaz kültür varlıkları ve sit alanları dışında hâlihazırda tescil edilmemiş, arkeolojik kazı çalışmalarıyla ortaya çıkacak birçok kültür varlıkları bulundurmaktadır.

Tablo 11: TRC3 Bölgesi Tescilli Sit Alanı ve Tescilli Yapı Sayıları

Kaynak: Türkiye Kültür Mirasları Veri Tabanı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ³¹

Türkiye Kültür Mirasları Veri Tabanı bilgilerine dayanarak oluşturulan yukarıdaki tabloya göre, Mardin’de 41, Batman’da 7, Şırnak’ta 2 ve Siirt’te 6 olmak üzere TRC3 Bölgesi’nde toplam 56 tescilli sit alanı vardır. Bölge’deki tek yapı ölçeğinde toplam tescilli yapılara bakıldığı zaman ise; Mardin’de 967, Batman’da 79, Şırnak’ta 66, Siirt’te 105 olmak üzere TRC3 Bölgesi’nde toplam 1217 tane tescilli yapı bulunmaktadır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nden alınan veriler Türkiye Kültür Mirasları Veri Tabanı verilerine göre farklılık göstermekle beraber, daha güncel olan bu verilere göre Mardin Merkez ve İlçelerinde 1127, Batman Merkez ve ilçelerinde toplam 83, Şırnak Merkez ve ilçelerinde 75, Siirt Merkez ve ilçelerin de 108 olmak üzere, TRC3 Bölgesi toplam 1393 tescilli yapı ve yeri, bünyesinde barındırmaktadır. Mardin’de tescilli yapıların çokluğu ilde özgün kentsel dokunun günümüze dek iyi bir şekilde korunmuş olmasından kaynaklıdır.

Kaynak: Türkiye Kültür Mirasları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Veri Tabanı (KTBKVE) ³² , Eylül 2010

Tablo 12: TRC3 Bölgesindeki (Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak) Tescilli Sit Alanlarının İlçelere Göre Dağılımı

32 http://www.kulturvarliklari.org/

27

Kaynak: Türkiye Kültür Mirasları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Veri Tabanı (KTBKVE) ³³ , Eylül 2010

Tablo 13: TRC3 Bölgesindeki (Mardin, Batman, Siirt ve Şırnak) Tescilli Kültür ve Tabiat Varlıklarının İlçelere Göre Dağılımı

33 Türkiye Kültür Mirasları, http://www.kulturvarliklari.org/kve/

Mardin

Somut Kültürel Varlıklar

Batman

34 Hasankeyf Turizm Gelişmesi Kavramsal Olabilirlik Analizi, Belde Proje ve Danışmanlık Ticaret Ltd. Şti, Ankara Nisan 2009.

M.Ö.4500’ den başlayarak klasik anlamda yerleşim gören Mardin; Subari, Sümer, Akad, Babil, Mitaniler, Asur, Pers, Bizans, Araplar, Selçuklu, Artuklu, Osmanlı Dönemi’nden kalma birçok yapıyı bünyesinde barındıran, yaşayan bir açık hava müzesi görünümündedir. Mardin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne adaydır. Mardin merkez, Midyat merkez, Savur ilçe merkez ve Dara Ören yeri özgün yapılarıyla kentsel sit alanı olarak tescil edilmiştir.

Mardin’in tarihi yapıları arasında; Mardin Kalesi, Kız Kalesi (Kalat’ül Mara-Lorna Jurek), Erdemeşt Kalesi, Arur Kalesi, Dara Kalesi (Daras Anastasiupolis), Rabbat Kalesi, Dermetinan Kalesi, Zarzavan Kalesi (Sammachisacane), Savur Kalesi, Aznavur Kalesi, Rahabdium Kalesi (Hafemtay), Merdis Kalesi, (Marin) ve Haytam Kalesi (Turbdin-Dimitriyus), El Nıhman Kalesi bulunmaktadır. İpek Yolu güzergâhında olması nedeniyle Mardin ili ve çevresinde han ve kervansaraylar da mevcuttur.

Önemli bir İnanç Turizmi merkezi olan Mardin’de; Ulu Cami (Cami-i Kebir), Zeynel Abidin Camii ve Türbesi, Koçhisar Camii (Kızıltepe Ulu Camii), Melik Mahmut (Bab Es Sur) Camii, Abdullatif (Latifiye) Camii, Zinciriye (Sultan İsa) Medresesi, Şehidiye Medresesi ve Camii, Sıtti Radviyye (Hatuniyye Medresesi), Kasımiye Medresesi, Cihangirbey Zaviyesi, Sultan Musa Türbesi, Mor Behnam (Kırklar)Kilisesi, Meryemana Kilisesi ve Patrikhane, Mor Yusuf Kilisesi (Surp Hovsep), Deyrulzafaran Manastırı (Mor Hananya), Deyru’lumur Manastırı (Mor Gabriyel), Mor Yakup Manastırı (Nusaybin), Midyat Meryemana Manastırı ve Mor Dımet Manastırı önemli dini yapıtlardandır. Şu anda Mardin Müzesi olarak bilinen bina 1895 yılında Antakya Patriği İgnatios Behnam Banni tarafından Süryani Katolik patrikhanesi olarak yaptırılmıştır.

Dara Harabeleri; Mardin’in güneydoğusuna 30 km. uzaklıkta Oğuz Köyü’ndedir. Burası eski Mezopotamya bölgesinin en ünlü kentidir. Dara Kent Kalıntıları, kayalar içinde oyulmuş çevresi 8–10 kilometreyi bulan geniş bir alana yayılmıştır. Buralarda mağara evler vardır. Kent kalıntıları içinde kilise, saray, çarşı ve depoları, zindan, tophane ve su bendi halen görülebilmektedir.

Ayrıca köyün etrafında kayalara oyulmuş 6–7 kadar mağara eve rastlanır. Bunların tarihi Geç Roma (Erken Bizans) dönemine kadar gider.

Mardin’de; Gızzelin (İplikDokuma), Şakolin ve Firiye Mağarası, Midyat Linveyri Şifa, Kefilsannur, Şenköy Kefilmelep, Kefilmardin, Hapisnas, Tınat, Savur Kıllıt, Kızıltepe Hanika ve Salah, Nusaybin Hessinmeryem ve Sercahan, Mazıdağı Gümüşyuva ve Avrıhan, Derik Derinsu, Dırkıp, Haramiye Mağaraları vardır.

Batman İlinde kültür ve tabiat varlığı niteliğindeki tarihi eserler, höyükler, tümülüsler, kaya mezarları ve mağara konutlar,

insanların burada bulunan nehirler kıyısındaki on bin yıllık yerleşimlerinin ve kültür birikiminin bir göstergesidir.

Batman’da geçmişin izlerini taşıyan tarihi yapıtlardan Pertükân Kalesi, Beksi Kalesi, Kandil Kalesi, Rabat Kalesi, Bozikân Kalesi, Kozluk (Hezo) Kalesi ve Hasankeyf Kalesi bulunmaktadır.

Batman (Malabadi) Köprüsü, tarihi Hasankeyf İlçesi ören yeri (Zeynel Bey Kümbeti, İmam Abdullah Zaviyesi, Dicle Köprüsü, Memikan Köprüsü, Kale Kapıları, Büyük ve Küçük Saraylar, Ulu Camii, Mağara Kiliseler, Mağara Mescitler, su yolları ve top yekûn Hasankeyf Harabeleri ile Mor-Kiryakus Manastırı, Mor Aho Manastırı, El-Rızk Camii, Sultan Süleyman Camii, Koç Camii, Seyit Bilal Türbesi, İmam Abdullah Türbesi, Zeynel Bey Türbesi Batman ilinin önemli tarihi ve dini eserlerini oluşturmaktadırlar.

Hasankeyf ören yeri, mağaralarıyla, kalesiyle, kent harabesiyle, vadileri ve kanyonlarıyla çok geniş bir alana yayılmış, açık müze konumundadır. Hasankeyf ilçe merkezi bir bütün halinde 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındadır. 1978 yılında Kültür Bakanlığı tarafından 1.derece tarihi ve arkeolojik sit ilan edilmiştir.

Hasankeyf Örenyeri, Hasankeyf Mağaraları, Hasankeyf Kalesi, Yol Geçen Hanı, Zeynel Bey Kümbeti, İmam Abdullah Zaviyesi, Mor Aho Manastırı, Ulu Camii, Kesme Köprü Mağaraları, Hasankeyf Köprüsü, Hasankeyf’te bulunan önemli eserlerdir. Sahadan elde edilen bilgilere göre Hasankeyf’te bulunan mağaralarda insanlar 1971 yılına kadar yaşamışlar.

Mağaraların bazıları restoran olarak kullanılmaktadır.

Ilısu Barajı’nın yapım işlemleri nedeniyle kazı ve kurtarma çalışmalarına hız verilmiştir. Batman Üniversitesi Rektörü Prof.

Dr. Abdüsselam Uluçam’ın bilimsel başkanlığında 2008 yılından beri kazı ve restorasyon çalışmaları yürütülmektedir. ³⁴

29

Şırnak

Somut Kültürel Varlıklar Siirt

35 Hasankeyf Turizm Gelişmesi Kavramsal Olabilirlik Analizi, Belde Proje ve Danışmanlık Ticaret Ltd. Şti, Ankara Nisan 2009.

36 İkiayak, Üçayak, Yerinde, Şıhani, Bablekan, Sınvan, Kulungi, Ağır, Berite Bölge’de oynanan başlıca oyunlardır.