Metrobüs Sisteminin Faydaları

Metrobüs bileşenleri, metrobüs sistem performansı üzerindekileri etki ile birlikte toplu taşıma sistemini bir bütün olarak etkilemekte ve sistem üzerinde olumlu etkiler

yaratmaktadır. Bu kapsamda metrobüs sisteminin uygulanmasının sağlayacağı faydalar temel olarak sistem faydaları, toplumsal faydalar ve diğer faydalar olarak gruplandırılabilmektedir.

Sistem faydaları; yolcu sayısı, sermaye maliyet etkinliği ve işletim verimliliği olarak tanımlanırken toplumsal faydalar; toplu taşıma odaklı arazi kullanım gelişimi ve çevre kalitesi olarak tanımlanmaktadır.

3.2.4.1 Yolcu sayısı

Toplu taşıma sisteminin öncelikli hedefi yolculara kullanışlı bir hizmet sağlamaktır. Yolcu sayısındaki artış, hizmetin cazip ve uygun şekilde tasarlanmış olmasına dair iyi bir göstergedir.

Hızlı ve etkin bir taşıma sistemi olan metrobüsün olumlu katkılarından biri; yolcu sayısında artış oluşturmasıdır. Yolcu sayısı; genişletilmiş hizmet, azalan seyahat süreleri, kimlik öğelerinin iyileştirilmesi ve nüfus artışı sayesinde artmaktadır (onlinepubs.trb.org, 2003b).

Yolcu sayısında meydana gelen değişiklikler değerlendirilirken, metrobüsün üç farklı yolculuk tipinden kendi sistemine yolcu çektiğini kaydetmek gerekmektedir. Bunlar; diğer toplu taşıma türlerinden metrobüs sistemine aktarılan mevcut yolculuklar, toplu taşıma ve diğer ulaşım türleri ile yapılmamış tamamen yeni yolculuklar ve otomobil, araç paylaşımı gibi daha önce toplu taşıma türü ile yapılmamış olan yolculuklardır (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

Yüksek yolcu sayısına ulaşmak, toplu taşıma sistemlerinin birincil hedefidir. Yolcuları toplu taşıma kullanmaya teşvik etmek; trafik sıkışıklığını düşürmek, erişilebilirliği arttırmak ve hava kirliliğini azaltmaya yönelik pek çok dolaylı faydayı da beraberinde getirmektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

3.2.4.2 Sermaye maliyet etkinliği

Genel olarak belirli bir projenin belirtilen amaç ve hedeflere ulaşmada etkinliği olarak tanımlanan sermaye maliyet etkinliği; metrobüs sisteminin sermaye dağılımını, yolcu faydası, performans gelişimleri, yol uzunluğu gibi ölçütler ve hizmet üretimi üzerinden ölçmektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

Uygulamada projenin yatırım maliyeti, alternatif metrobüs yatırımları arasında geniş bir çeşitlilik sergileyebilmektedir ve sermaye maliyet etkililik ölçümleri olmadan hangi seçeneğin yerel ulaşım ihtiyaçları için en iyi çözümü temsil edeceğini değerlendirmek son derece zor olabilmektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

Metrobüs teknolojilerinin önemli bir avantajı; gelecekteki muhtemel yolcu sayısı artışını karşılamak için hizmet ölçeklendirme olanağı sağlayabilmesi ve işletim ortamının ihtiyaçlarını geniş bir çeşitlilik ile karşılamak üzere adapte edilebilmesidir. Bu kapsamda önem teşkil eden konu; maliyet etkin bir şekilde hizmet kalitesi ve verimlilik gereksinimlerini karşılamak için metrobüs sermaye yatırımlarının düzeyini ve türlerini ‘doğru boyutlandırmak’tır (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

3.2.4.3 İşletim verimliliği

Metrobüs sistemi bileşenlerinin yolcularına hizmet veren kaynakları ne kadar etkin biçimde dağıttığını tanımlayan işletim verimliliği; genel olarak, bir birim girdiden bir birim hizmet çıktısı üretme yeteneği olarak da aktarılabilmektedir. Bir metrobüs sistemi için işletim verimliliği; yatırım seçenekleri, faaliyet planı tercihleri (hizmet saati sayısı), servis fiyatlandırması ve sistemi tercih eden yolcu sayısı olmak üzere dört kritik faktörden etkilenmektedir. Yatırım seçenekleri, faaliyet planı tercihleri, servis fiyatlandırmasına yönelik tercihleri yatırımcı, sistemi tercih eden yolcu sayısını ise tamamen toplu taşıma yolcuları belirlemektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

Metrobüsün ayırt edici özelliklerinden ikisi; mevcut toplu taşıma ağının belirli ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli nitelikleri taşıması ve yüksek düzeyde operasyonel verimliliği nispeten düşük sermaye maliyetiyle işletmesidir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

3.2.4.4 Toplu taşıma odaklı arazi kullanım gelişimi

TOD, yaşanabilir ve erişilebilir çevrelerin gelişmesine katkı sağlamakta ve söz konusu yerleşimlerin çevresinde bulunan toplu taşıma yatırımları ile yerleşimlerin emlak değerlerinde artışa neden olmaktadır (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

Toplu taşıma sistemine yönelik yatırımlar (durak alanı oluşturma gibi), erişilebilirliği arttırarak yeni gelişmekte olan alanlar için çekici bir ortam oluşturmaktadır.

Yayaların ve yolcuların düzenli ve sık akışları, toplu taşımayı ve toplu taşıma odaklı arazi kullanım gelişimini desteklemektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

TOD, beraberinde pek çok ek faydayı getirmektedir. Pek çok metrobüs sisteminde TOD; ekonomik büyümeyi teşvik etmek, kent merkezinin çöküşünü ve komşuluk birimlerinin dışlanmasını engellemek için bir araç olarak kullanılmaktadır. Bu faydalar temelde ekonomik fayda sağlamaktadır ancak en önemlisi toplu taşıma sistemi yolcularına erişilebilirliği ve hareketliliği arttırarak net bir fayda yaratmaktadır (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

3.2.4.5 Çevre kalitesi

Yaşam kalitesinin, kamu sağlığının, kentsel ve doğal çevrenin sürdürülebilirliğinin bir göstergesi olan çevre kalitesine yönelik sorunlar geniş bir dilimi kapsamaktadır. Ancak toplu taşıma sistemi için ele alınması gereken temel başlıklar; yerel hava kirleticileri, sera gazı, yakıt ekonomisi ve gürültüdür (Diaz ve Hinebaugh, 2009). Metrobüs sistemi, araçları aracılığıyla çevresel kaliteyi geliştirebilmektedir ancak en büyük etkisi yerel hava kirleticilerinin ve sera gazı emisyonlarını düşürmek ve daha araç yakıt verimini arttırmaktır. Çevresel kalite anlamında metrobüslerin araç teknolojisini geliştirmek, toplu taşıma kullanımını çekici bir hale getirerek yolcu sayısını arttırmak ve trafik sistemini daha etkin hale getirmek önem taşımaktadır (Diaz ve Hinebaugh, 2009).

Diğer türler gibi metrobüs de gürültü ve görsel kirlilik etkilerine sahiptir. Bu iki unsur öncelikli olarak kamu sağlığını etkilemektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009). Diğer pek çok toplu taşıma türlerinde olduğu gibi metrobüsün de diğer sistem faydaları bulunmaktadır. Bunlar; gelirlerin artması, trafik sıkışıklığında azalma, ekonomik verimlilik, yaşam kalitesi, istihdam üretimi olarak sıralanabilmektedir (Diaz ve Hinebaugh, 2009).