Metrobüs sistemi Park Et-Devam Et uygulaması

Bireysel otomobil sahiplerinin metrobüs hattına erişimleri için hattın üzerinde yer alan durakların yakın çevresinde Park Et – Devam Et sistemlerinin kurulması önem arz etmektedir. Bu kapsamda İstanbul Metrobüs hattında da bireysel otomobil kullanıcılarının ilgisini çekmek ve sistemin kullanımına teşvik etmek amacıyla ‘Park Et Metrobüsle Devam Et’ uygulamaya geçilmiştir.

Şekil 4.4 : Park Et Metrobüsle Devam Et güzergahları (ibb.gov.tr, 2008). Park Et Metrobüsle Devam Et uygulaması, 2008 senesinde İSPARK’ın mevcut metrobüs güzergahına 12 otopark noktası tanımlamasıyla başlayan bir süreçtir. Park Et Metrobüsle Devam Et uygulaması kapsamında özel araç sürücülerinin otomobilleriyle söz konusu transfer merkezlerine gelecek otopark görevlilerinin bulunduğu otoparklara araçlarını park ettikten sonra metrobüs hattından faydalanmalarını kapsamaktadır.

Park Et Metrobüsle Devam Et uygulaması için 2008 senesinde oluşturulan noktalar Şekil 4.4’de belirtildiği gibidir (ibb.gov.tr, 2008).

4.4 Bölüm Sonucu

Aralık 2005 tarihinde İBB Başkanı Kadir Topbaş tarafından duyurulan ve 2007 senesinde hizmete açılan İstanbul Metrobüs hattının, 4 etapta kurgulanarak

Beylikdüzü-Söğütlüçeşme arasında hizmet vermesi planlanmıştır. Hattın ilk etabı olan Topkapı-Avcılar hattı Eylül 2007 tarihinde, ikinci etabı olan Zincirlikuyu hattı Eylül 2008 tarihinde, üçüncü etabı olan Söğütlüçeşme hattı Mart 2009 tarihinde hizmete açılmıştır. Mart 2011 tarihinde temeli atılan ve metrobüsün 4. etabı olan Avcılar-Beylikdüzü güzergahının çalışmaları ise hala devam etmektedir.

Tez çalışması kapsamında; İstanbul Metrobüs hattı, sistem bileşenleri ve diğer ulaşım türleri ile entegrasyonu bağlamında değerlendirilmiştir. Bu çerçevede sistem bileşenlerini; seyir yolları, duraklar, araçlar, ücret toplama sistemi, ITS, hizmet ve işletim planları ile marka öğeleri bağlamında ele alınırken; mevcut sistemin diğer ulaşım türleri ile entegrasyonu; karayolu ve raylı sistem bağlamında ele alınmıştır. Sistemin deniz yolu ile entegrasyonu söz konusu olmadığı için bu yönde bir değerlendirme söz konusu olamamıştır.

Hat boyunca, Boğaziçi Köprüsü’nde kat ettiği 3 kilometrelik yol dışında, kendi seyir yoluna sahip olan İstanbul Metrobüs hattının diğer trafik ile kesişmesi engellenmiş; bu durum, yüksek hız ve güvenilirlik anlamında olumlu bir etki yaratmıştır.

Metrobüs sistemi, yol ortasında bulunduğu için duraklara erişim genellikle alt ve üst geçitler aracılığıyla sağlanmıştır. Söğütlüçeşme’den Avcılar’a kadar toplam 33 durağa sahip olan hattın, 4. etabının da tamamlanmasıyla toplam 43 durağa sahip olması planlanmaktadır. Sistem bileşenleri çerçevesinde; İstanbul Metrobüs hattının ‘duraklar’ başlığı altında ciddi eksikliklere sahip olduğu tespit edilmiştir. Özellikle platform genişliklerinin belli duraklarda ihtiyaca cevap verememesi hizmet kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu duruma yönelik İBB’nin çalışmaları devam etmektedir.

Hız, kapasite, çevre ve hem gerçek hem de algılanan konfor üzerinde doğrudan etkisi bulunan metrobüs araçları daha önce de belirtildiği gibi en fazla göze çarpan sistem bileşenlerinden biridir. İstanbul Metrobüs hattında yer alan metrobüs araçları; Philes, CapaCity ve Mercedes Citaro marka araçlardır. Söz konusu araçlardan Phileas’lar, teknik uyumsuzluklar nedeniyle hattan alınmış ve pek kullanılamamışlardır. Hat üzerinde yoğun bir şekilde hizmet veren CapaCity modeli araçlar ise zaman zaman talebi karşılama konusunda yetersiz kalmakta, bu duruma yönelik çözüm oluşturması amacıyla hat üzerinde, halihazırda İETT’nin otobüs filosunda hizmet veren Mercedes Citaro’lar kullanılmaktadır. Söz konusu araçların metrobüs hattı üzerinde kullanılıyor

olması ise metrobüs sisteminin bir bütün olarak tasarlanması ve her bir bileşenin bu bütünsellik içerisinde değerlendirilmesi bağlamında sistemin marka kimliği bakımından olumsuz bir imaja neden olmaktadır. Bununla birlikte; İstanbul Metrobüs hattının marka öğelerine yönelik uygulamalar gerçek anlamıyla Nisan 2012’de gerçekleştirilmiştir. Bu anlamda logo, bilgilendirme ve yönlendirme amaçlı öğeler bu tarihten sonra oluşturulmuştur.

İstanbul Metrobüs hattında tüm duraklara erişimin turnikelerle çevrilmiş olduğu ve kontrol altında tutulduğu, kapalı ücret toplama sistemi kullanılmaktadır. Bununla birlikte talebi az olan duraklarda ise taşıt içi şoför denetimli bilet ödeme sistemleri kullanılmaktadır. Ayrıca İstanbul Metrobüs hattı üzerinde ‘gittiğin kadar öde’ sistemi Ekim 2010 itibariyle başlatılmıştır.

Metrobüs araçlarının içinde, duraklara dair yazılı ve sözlü bilgilendirme sistemi kurgulanmıştır. Bunun dışında diğer pek çok metrobüs sisteminde mevcut olan ITS sistemi İstanbul Metrobüs hattında henüz tam olarak mevcut değildir.

İstanbul Metrobüs hattı, tek bir güzergah üzerinde hizmet vermektedir. Her durakta duran bir sisteme sahip olan İstanbul Metrobüs hattının hizmet süresi 24 saattir, bununla birlikte zirve saatlerde İETT’nin sahip olduğu metrobüs araçlarının büyük çoğunluğu hizmet vermektedir.

İstanbul Metrobüs hattı entegrasyon anlamında değerlendirildiğinde; metrobüs sisteminin en iyi entegre olduğu sistemin, yine, lastik tekerlekli sistemin bileşenleri olan otobüs, minibüs ve dolmuşlar olduğu görülmektedir. Karayolu toplu taşımacılığının esnek yapısının bu anlamda etkili olduğu söylenebilmektedir. Bununla birlikte İSPARK’ın mevcut metrobüs güzergahına 2008 senesinde 12 otopark noktası tanımlamasıyla başlayan bir uygulama olan Park Et Metrobüsle Devam Et de sistemin kullanımını arttırmaya ve kentlilerin otomobil kullanımını azaltmaya yönelik önemli bir girişimdir.

İstanbul Metrobüs hattının raylı sistemler ile entegrasyonu değerlendirildiğinde; özellikle Anadolu Yakası’nda metrobüs ile raylı sistem ilişkisinin çok zayıf kaldığı görülmektedir. Bunun en temel nedeni; Anadolu Yakası’nda Haydarpaşa-Gebze Banliyösü dışında bir raylı sistem ağının bulunmamasıdır. Sistemin, raylı sistemlerle olan entegrasyonu Avrupa Yakası özelinde değerlendirilecek olursa; Anadolu Yakası’na kıyasla daha üst seviyede bir bütünleşme tablosu ortaya çıkmaktadır.

Bununla birlikte hem İstanbul Metrobüs hattının tek bir güzergah üzerinde işletilmesi ve bir ‘ağ’ olarak tasarlanmaması hem de İstanbul genelinde raylı sistem ağının yeterince gelişkin olmaması nedeniyle sistemin, raylı sistemler ile entegrasyonu anlamında yetersiz bir imaja sahip olduğu söylenebilmektedir.

İstanbul Metrobüs hattının hizmete açılması ile birlikte, uygulama öncesinde proje güzergâhını kullanan otobüs ve minibüs hatlarının bir kısmı metrobüs projesinin uygulanması sonrasında kaldırılmış, kısaltılmış ya da taşıt adetleri azaltılmıştır. Bu durum hem door-to-door hizmet veren otobüslerin artık hizmet vermemesi nedeniyle önemli bir açığa neden olmuş hem de belli kesimlerce kentlilerin metrobüs kullanımına mecbur bırakılması olarak yorumlanmıştır.

5. İSTANBUL METROBÜS HATTININ YAYA ERİŞİLEBİLİRLİK