Metallerin Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Baraj gölü tabanında 11.000 – 30.000 ppm aralığında yayılan Al Kille Çayı ağzı ve baraj gövdesi yakınlarındaki örnekleme noktalarında maksimum konsantrasyonda tespit edilmiştir. Çınarlı Dere, Koca Çay ve Bağırsak Dere ağzında düşük konsantrasyon tespit edilmesi Al’nin büyük bir kısmının Kille Çayı tarafından havza içerisindeki karasal kaynaklardan taşındığını göstermektedir (Şekil 65).

Al, yer kabuğunu oluşturan temel elementlerden birisi olduğu için diğer metallere göre yüksek konsantrasyona ulaşmaktadır. Bu durum kirlilik ölçütü olarak değerlendirilmemelidir.

Şekil 66. Arsenik’in (As) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

As, baraj gölü tabanında 15–37 ppm aralığında bulunmakta ve en yüksek konsantrasyona Kille Çayı ağzı ile barajın iç kesimlerindeki örnekleme noktalarında ulaşmaktadır. Koca Çay ve Çınarlı Dere ağzında yer alan örnekleme noktalarında 20 –25 ppm seviyesindeki As konsantrasyonu Bağırsak Dere ağzında minimum seviyelerde inmektedir. Bu durum Kille Çayı, Koca Çay ve Çınarlı Dere’nin baraj gölüne As deşarj ettiğini göstermektedir (Şekil 66).

Cd, baraj gölü tabanında 0.08 – 0.21 ppm aralığında ölçülmüş olup en yüksek konsantrasyona Koca Çay ağzı ile 24. örnekleme noktası çevresinde ulaşmıştır. Çınarlı Dere ağzı ve iç kesimlerde 0.17 – 0.19 ppm arasında olan Cd konsantrasyonu en düşük seviyeye Kille Çayı ve Bağırsak Dere ağzı ile 11. – 19. örnekleme noktalarında ulaşmıştır. Cd’nin baraj tabanındaki mekânsal dağılışı incelendiğinde Koca Çay ve Çınarlı Dere’nin İkizcetepeler Baraj Gölü’ne Cd deşarjı gerçekleştirdiği tespit edilmiştir (Şekil 67).

Şekil 67. Kadmiyum’un (Cd) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Baraj gölü tabanında 12 – 35 ppm aralığında tespit edilen Cr; en yüksek konsantrasyona Kille Çayı ağzı, baraj gölünün iç kesimleri ve Bağırsak Dere ağzındaki örnekleme noktalarında ulaşmıştır. Çınarlı Dere ağzı ve 17. örnekleme noktası yakınlarında 28 – 32 ppm aralığında olan Cr için en düşük konsantrasyon Koca Çay ağzı ve 19. örnekleme noktasında tespit edilmiştir. Mekânsal dağılış haritaları incelendiğinde Kille Çayı, Bağırsak Dere ve Çınarlı Dere’nin baraj gölüne Cr deşarj ettiği tespit edilmiştir (Şekil 68).

Cu, baraj gölü tabanında 10 – 22 ppm aralığında olup Kille Çayı ve Bağırsak Dere ağzındaki örnekleme noktaları ile baraj gölünün iç kesimlerinde en yüksek konsantrasyona ulaşmaktadır. Çınarlı Dere ağzındaki örnekleme noktalarında azalmaya başlayan Cu konsantrasyonu en düşük değere 19. örnekleme noktasında ve Koca Çay ağzında inmektedir. Bu durum Koca Çay dışında kalan bütün akarsuların baraj gölüne Cu deşarj ettiğini göstermektedir (Şekil 69).

Şekil 68. Krom’un (Cr) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Şekil 69. Bakır’ın (Cu) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Çizim: Şakir Fural

Şekil 70. Demir’in (Fe) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Çizim: Şakir Fural

Fe, tıpkı Al gibi yer kabuğunu oluşturan temel elementlerden birisi olduğu için baraj gölü tabanında diğer metallere göre oldukça yüksek konsantrasyonda tespit edilmiştir. Fe, baraj gölü tabanında 20.121 – 30.219 ppm aralığında tespit edilmiş, en yüksek konsantrasyona Kille Çayı ağzında yer alan örnekleme noktalarında ulaşmıştır. Bağırsak Dere ağzı ve baraj gölünün iç kesimlerindeki örnekleme noktalarında 26.000 – 28.000 ppm seviyesinde olan Fe, Çınarlı Dere ve Koca Çay ağzı ile 19. örnekleme noktası çevresinde en düşük konsantrasyona inmektedir. Bu durum Fe’nin baraj gölüne en fazla Kille Çayı ve Bağırsak Dere tarafından deşarj edildiğini göstermektedir (Şekil 70).

Hg, baraj gölü tabanında 0.025 ppm – 0.110 ppm aralığında ölçülmüş olup en yüksek konsantrasyon mevsimlik akarsu ağzında bulunan 21. örnekleme noktasında tespit edilmiştir. Baraj gölünün iç kesimlerinde 0.070 ppm düzeylerinde olan Hg konsantrasyonu en düşük seviyeye Kille Çayı ağzı, 19. örnekleme noktası çevresi ve Koca Çay ağzında inmektedir (Şekil 71). 21. örnekleme noktasında tespit edilen Hg konsantrasyonunun doğrulanması ve ardalan değerlerin teyit edilmesi için örnekleme noktası yakınında karadan anakaya örnekleri alınmıştır. Anakaya örneklerine yapılan metal analizlerinde, Hg konsantrasyonu 0.110 ppm olarak tespit edilmiştir. Çökel ve ana kayada aynı miktarda Hg konsantrasyonu tespit edilmesi bölgenin litolojik özelliklerine bağlanmıştır.

Mn, baraj gölü tabanında 400 – 1.140 ppm aralığında tespit edilmiş olup en yüksek konsantrasyona 12. örnekleme noktasında ulaşmıştır. Diğer metallere göre karmaşık bir mekânsal dağılışa sahip olan Mn, bütün ana akarsu ağızlarında en düşük seviyede ölçülmüştür. Ancak İnkaya kırsal mahallesi yakınlarından kaynağını alan Kireçli Dere ve çevresindeki mevsimlik yan kolların ağız kısımlarındaki örnekleme noktalarında Mn yüksek konsantrasyonda ölçülmüştür (Şekil 72). Bu durum, bahsi geçen akarsuların baraj gölüne Mn deşarj ettiğini göstermektedir. Kısa boylu ve oldukça az yoğunlukta drenaj ağına sahip olan akarsuların bu derece yüksek konsantrasyonda Mn deşarj etmesi bahsi geçen sahada doğal ya da antropojenik kökenli Mn kaynağının varlığına işaret etmektedir. Ancak yapılan arazi çalışmalarında bölgede antropojenik etki yaratabilecek olan Mn kaynağı tespit edilmemiştir. Bu durum Mn’nin litolojik kökenli olma ihtimalini yükseltmektedir. Çünkü Mn, Al ve Fe gibi doğada yüksek konsantrasyona ulaşabilen bir metal olup yer kabuğunun ana bileşenleri arasındadır.

Şekil 72. Manganez’in (Mn) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Çizim: Şakir Fural Çizim: Şakir Fural

Ni, baraj gölü tabanında 17 – 55 ppm aralığında tespit edilmiştir. En yüksek konsantrasyona Bağırsak Dere ağzında ulaşan Ni, Kille Çayı ağzı ve barajın iç kesimlerinde yer alan örnekleme noktalarında 37 – 47 ppm arasında tespit edilmiştir. Koca Çay ve Çınarlı Dere ağzı ile 19. örnekleme noktasında en düşük konsantrasyon (17 ppm) tespit edilmiştir. Mekânsal dağılış haritaları incelendiğinde Bağırsak Dere ve Kille Çayı’nın baraj gölüne Ni deşarj ettiği görülmektedir. 19. örnekleme noktası ile Koca Çay ve Çınarlı Dere ağzında ölçülen düşük konsantrasyon belirtilen akarsular ve su kaynağının baraja Ni deşarj etmediğini göstermektedir (Şekil 73).

Pb, baraj gölü tabanında 14 – 37 ppm arasında değişmekte olup en yüksek konsantrasyon su kaynağı bulunan 19. örnekleme noktası ve yakın çevresinde tespit edilmiştir. Koca Çay ve Çınarlı Dere ağzı ile iç kesimlerde 22 – 30 ppm arasında konsantrasyona ulaşan Pb için en düşük değer, Kille Çayı ağzı ile Bağırsak Dere ağzında yer alan örnekleme noktalarında tespit edilmiştir. Bu durum; baraj gölü tabanında bulunan su kaynağının Pb deşarj ettiğini, Çınarlı Dere ve Koca Çay’ın su kaynağından daha az konsantrasyonda Pb taşıdığını, Kille Çayı ve Koca Çay’ın Pb deşarj etmediğini göstermektedir (Şekil 74).

Zn, baraj gölü tabanında 33 – 67 ppm aralığında ölçülmüş, en yüksek konsantrasyon Bağırsak Dere ve Kille Çayı ağzındaki örnekleme noktaları ile baraj gölünün iç kesimlerinde tespit edilmiştir. Çınarlı Dere ve Koça Çay ağzında 48 – 53 ppm arasında konsantrasyona ulaşan Zn, en düşük konsantrasyona 19. örnekleme noktasında inmektedir. Mekânsal dağılış haritaları incelendiğinde Kille Çayı ve Bağırsak Dere başta olmak üzere, Koca Çay ve Çınarlı Dere’nin baraj gölüne Zn deşarj ettiği tespit edilmiştir (Şekil 75).

Şekil 74. Kurşun’un (Pb) Baraj Gölü Tabanındaki Mekânsal Dağılışı

Çizim: Şakir Fural Çizim: Şakir Fural