Mesleki Etik İlkeler

Geçtiğimiz yıllarda tüm Dünya genelinde yaşanan şirket ve bağımsız denetim skandallarından sonra mevcut yasa ve düzenlemelerin yetersizliği ve etkin olmadığı sonucuna varılarak mesleki etik ilkelere ilişkin düzenlemeler yapılmaya başlamıştır. Bu bölümde “etik” kavramına, mesleki etik ilkelere ve KGK’nın yayınladığı bağımsız denetçiler için etik kurallara yer verilmiştir.

2.2.3.1. Etik ve Ahlak Kavramı

Etik, bireyin diğer bireyler, kurumlar ve devlet ile ilişkilerinde toplumun deneyimlerinin, gelenek ve göreneklerinin belirlediği; akıl ürünü olan, toplumsal uyumu, birlikteliği ve dayanışmayı artırıcı; dolayısıyla toplumun sosyal ekonomik ve politik yapılarına istikrar sağlayıcı prensiplerin, standartların ve değerlerin bütünüdür (Selimoğlu, Özbirecikli ve Uzay, 2017: 97).

Etik, doğru ve yanlış davranış teorisini; ahlak ise etiğin pratik yönünü ortaya koyar. Etik kavramı söz konusu olduğunda ilkelerden, ahlak kavramı söz konusu olduğunda davranışlardan söz edilebilir. Etik; iyi, kötü yararlı gibi kavramları inceleyen, ahlaki bir davranış kuralı ortaya koyan, neyin yapılması gerektiğini, hangi davranışın iyi olduğunu, neyin yaşama anlam kattığını gösteren ahlak bilimidir denilebilir (Bursalı, 2018: 515).

80 İnsanlar arasında ahlaki prensipler ve değerler ile bu prensiplere atfettikleri önemde genelde farklılıklar olmaktadır. Bu farklılıklar, yaşam tecrübesinin, başarı ve başarısızlıkların ek olarak ebeveynlerin, öğretmenlerin ve arkadaşların etkilerinin yansımasıdır (Elder, Beasley ve Arens, 2010: 104).

İnsanların gayri ahlaki davranmasının iki temel sebebi vardır. Bunlar (Elder, Beasley ve Arens, 2010: 105);

• Kişinin ahlaki standartları toplumdan farklıdır: Bir toplumun ahlaki standardını ihlal eden davranışlara sahip bireylere uç örnek olarak uyuşturucu satıcıları, banka soyguncuları ve hırsızlar verilebilir. Bu eylemleri gerçekleştirenler yakalandıklarında pişmanlık hissetmezler. Çünkü ahlaki standartları bir bütün olarak toplumdan farklıdır.

• Kişi bencilce davranmayı seçer: Bunu aydınlatıcı bir örnekle açıklarsak; A bireyi içinde belli bir miktar para olan cüzdan bulur ve parayı alarak cüzdanı fırlatır ve ele geçirdiği para ile ailesine ve arkadaşlarına övünür. Bu A bireyinin ahlaki standartlarının toplumdan farklı olduğunu gösterir. Aynı durumla karşılaşan B bireyi ise parayı alır ve cüzdanı göze çarpan bir yere koyar. B bireyi ele geçirdiği paradan kimseye bahsetmez ve onu yeni aldığı bir eşya için harcar. B bireyi burada kendi ahlaki standartlarını, bulduğu paraya sahip olmanın daha önemli olduğu kararını vererek ihlal etmiştir. B bireyi bencilce davranmayı seçmiştir. Gayri ahlaki davranışların önemli bir bölümü bencil davranışlardan meydana gelmektedir.

Meslek etiği, belirli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturup koruduğu, meslek mensuplarına emreden, onları belli kurallar çerçevesinde davranmaya zorlayan, kişisel eğilimleri sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz meslek mensuplarını meslekten dışlayan, meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet amaçlarını korumayı hedefleyen mesleki kurallar bütünüdür. Bir mesleğin toplumda yüksek bir değere ve saygınlığa ulaşması ve sunulan hizmetler kalite ve güvenilirlik sağlaması için meslek mensuplarının mesleki etik ilkelere ve toplumun değer yargılarına uygun davranmaları gerekir (Yıldız, 2010: 160).

Bağımsız denetim işlevinin değeri, yapılan denetim çalışmasının kalitesiyle desteklenmektedir. Kaliteyi negatif yönde etkileyen davranışlar bazen denetçi tarafından bilinçli olarak yapılmakla birlikte, bazen de örgütsel, kişisel ve çevresel

81 faktörlerde bu tür davranışların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır (Senal, 2011: 49).

2.2.3.2. KGK Mesleki Etik Kuralları

KGK’nın yayımlamış olduğu “Bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar” çerçevesinde denetçinin veya denetim şirketinin uymakla yükümlü olduğu temel ilkeler aşağıda açıklanmıştır (www.kgk.gov.tr, 2019-a);

-Dürüstlük: Dürüstlük ilkesi, denetçilerin tüm mesleki ve iş ilişkilerinde dürüst, açık, doğru ve güvenilir olma yükümlülüğünü ifade etmektedir.

-Tarafsızlık: Tarafsızlık ilkesine göre denetçiler; önyargıların, temayüllerin, çıkar çatışmalarının ve başkalarının nüfuzlarını kötüye kullanmalarının; meslek ve işle ilgili muhakemelerini ve kararlarını etkilemesine izin vermemelidir.

-Mesleki Yeterlilik ve Özen: Denetçiler, mesleki bilgi ve becerilerini, uygulama, mevzuat ve tekniklerdeki güncel gelişmelerle destekleyerek, müşterilerin yeterli mesleki hizmet almalarını temin edecek bir seviyede tutmalı ve uygulamadaki teknik ve mesleki standartlara uygun bir şekilde ve özen içinde hareket etmelidir.

-Sır Saklama (gizlilik): Denetçiler, denetim faaliyeti sürecinde elde edilen bilgilerin gizliliğini muhafaza etmek; söz konusu bilgilerin açıklanması için yasal veya mesleki bir hak ya da görevin bulunması durumu saklı kalmak kaydıyla, uygun ve belirli bir yetki olmaksızın bu tür bilgileri üçüncü kişilere açıklamamak ve kendisi veya üçüncü kişiler çıkarına kullanmamakla yükümlüdür.

-Mesleğe Uygun Davranış: Denetçi, ilgili mevzuata uymak ve denetim mesleğinin itibarını zedeleyici tutum ve davranışlardan kaçınmakla yükümlüdür.

Denetçi raporunun değeri ve bağımsız denetime olan talep denetçinin bağımsız ve dürüst olduğuna ilişkin kamu güvenine bağlıdır. Genel olarak kalite tanımlarında, sunulan hizmet ya da üründen beklentilerin karşılanması temel unsur olarak görülmektedir. Bu kapsamda finansal tablo kullanıcılarının beklentisi ise denetçinin mesleki etik ilkelere uyması ve güvenilir finansal bilgilere ulaşmaktır. Bu açıdan bakıldığında bağımsız denetimin kalitesinin sağlanmasında mesleki etik ilkeler en önemli unsurlardan biri olarak görülebilmektedir. Geçtiğimiz yıllarda yaşanan şirket

82 iflasları ve denetim skandalları ile ilgili detaylara bakıldığında, bağımsız denetçilerin ve muhasebe mesleği mensuplarının etik ilkelere uymaması, temel sebeplerden biri olarak ifade dilmektedir.

2.3. Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Yayınladıkları Şeffaflık Raporları