Meslek Etiği

2. Etik evrensel boyutlara ulaĢırken, ahlak toplumlararası farklılıklar gösterebilmektedir. Çünkü ikisinin de kökende sorunsalı benzer olmakla birlikte kapsam olarak farklılıklar içermektedir.

Bir bilgi dalı olarak etik; Adalet nedir? Adil olmak nedir? Doğru nedir? gibi yaĢam dünyamızla ilgili bir takım sorulara cevap arar. Evrensel “iyi”yi gerçekleĢtirme çabasındadır ve bunun için iyi davranıĢları alıĢkanlık haline getirmeye çalıĢır. Ethos‟un anlamlarından biri olan “alıĢkanlık” bu davranıĢa karĢılık gelmektedir (Ġyi ve Tepe, 2013:3-14).

1.2.2. Meslek Etiği

Meslek etiği, “doğru ya da iyi davranıĢ”, “belirli durumlarda genel-geçer bir davranıĢ var mıdır?” gibi davranıĢsal bir yön belirlemez, ancak kiĢilerin doğruyu sorgulayarak, neyi yapıp, neyi yapamayacağına dair yön saptamaya çalıĢır. Diğer bir ifadeyle davranıĢların hangisinin doğru olup-olmadığı değil, hangisinin yapılıp-yapılamayacağı ile ilgilenir (Kısakürek ve Alpan, 2010:216). Meslek etiği, bir meslek grubunu oluĢturan bireylerin arasındaki ve toplum ile olan iliĢkilerini düzenleyen ilkler ve kuralların bütünüdür (Yılmaz vd, 2015:28-30).

Mesleği doğru bir Ģekilde icra edebilmek, mesleğin onur ve Ģerefini koruyabilmek her Ģeyden önce mesleki etik ilkeleri ile mümkündür. Mesleğin bağımsız niteliği; doğruluk, tarafsızlık, bağımsızlık ilkeleriyle bütünlük kazanmaktadır. Bir mesleğin çevresine ve meslek çalıĢanlarının geleceğine dönük güven vermesi meslek açısından son derece önemlidir. Mesleğin geleceği ve geliĢimi bu güven üzerine inĢa edilmiĢtir. Hiçbir meslek dalı meslek etiğini kendisine ilke edinmeden sürekli geliĢme ve ilerleme sağlayamayacaktır. Bu nedenle, her meslek için kanunlardan hemen sonra gelen ve kanun niteliği taĢıyan mesleki etik ilkeleri mevcuttur. Mesleki etik kurallar ise Ģunlardır (Bilen, Yılmaz, 2014:70-71):

1. Bağımsızlık 2. Tarafsızlık 3. Dürüstlük 4. Gizlilik

Kutlu‟nun yaptığı çalıĢmada muhasebe meslek mensuplarından eğitim ve gelir düzeyi yüksek olanların daha az etik ikilem yaĢadıkları ortaya çıkmıĢtır (Kutlu,

13 2008:166-167). Meslek mensuplarının bazılarının diğer meslek mensuplarının etik davranmadığını düĢünmesi de güvensizlik sorununu ortaya koyarken, toplumun da mesleğe olan güvenini yitirmesine sebep olacağı görüĢündedirler. Etik ilkelere gereken değer verilmezse, mesleğin geleceğinin tehlikeye girmesine sebep olacaktır.

KiĢisel çıkarlardan uzak tutularak, dürüstlükle ve tarafsız yapılan mesleğin herkes için faydalı olacağı kesindir (Çetin ve Dağlı, 2014:78-81).

1.2.2.1. Bağımsızlık

Bağımsızlık, öncelikle kendine güvenme, kendi davranıĢlarının farkında olma ve sorumluluğunu almayı içerir. Ayrıca baĢkalarına olan bağımlılık, onlara karĢı duyulan ihtiyaçların mümkün olduğunca ortadan kaldırılması ve baĢkalarından kolayca etkilenmeme olarak tanımlanabilir. Diğer bir ifade ile, bağımsızlık belirli bir kiĢi (iĢveren) veya çıkar grubuna bağlı kalmadan, kanunlara ve etik kurallara uyarak kendi fikirlerini özgürce ifade edebilmek ve kanunların gerektirdiği gibi hareket edebilme yeteneğidir. Böylece kiĢi baĢkalarının görüĢlerinden, duygularından etkilenmek yerine kendi uzmanlığı, değer yargıları ve meslek etiğine göre hareket eder. Meslek mensubu da bu konuda kendi üzerine düĢeni yapar ise mükelleflerin meslek mensubuna duydukları güven artmıĢ olacaktır (TÜRMOB Mesleki Etik Komisyonu Raporu, 2012).

1.2.2.2. Tarafsızlık

Tarafsızlık, meslek mensubunun faaliyetlerinde belirli bir zaman ve mekânda belirlenmiĢ durumlardan kendini ayrı tutarak, yansız bir Ģekilde, belirlenmiĢ her hangi düĢünceden etkilenmeden nesnel davranabilmesidir. Bu durum gerçekliğe karĢı sergilenen en güzel tepkisizlik halidir. Meslek mensupları bir iĢ sürecinde kendi menfaatleri doğrultusunda hareket etmemeli ve hareket edenlere de aracılık etmemelidir. ĠĢte bu durum muhasebede tarafsızlık olarak nitelendirilir. Sadece Türkiye de değil tüm dünya için tarafsızlık olmazsa olmaz koĢuldur. Bu nedenle de muhasebe ve denetim mesleğine ABD, Ġngiltere, Almanya gibi birçok ülke;

bağımsız, tarafsız, doğruluk, dürüstlük niteliklerini atfetmiĢlerdir.

1.2.2.2.1 Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Belirleyen Nitelikler

Bağımsızlığı ve tarafsızlığı belirleyen bir takım nitelikleri vardır. Bu nitelikler mesleki bağımsızlığı ve tarafsızlığı daha sağlam temeller üzerine oturtmaktadır. Bu

14 nitelikleri Ģu Ģekilde sıralayabiliriz (TÜRMOB Mesleki Etik Komisyonu Raporu, 2012):

1. Mesleki ve iĢ iliĢkilerinde dürüst davranmak.

2. Mesleki ve iĢ ile ilgili yargılamalarında tarafsızlığı koruyabilmek.

3. Yapamayacağı bir iĢi kabul etmemeli ya da o iĢi yapmaya giriĢmemelidir.

4. Mesleğin gerektirdiği bilgi ve beceriyi uygun teknik ve standartlarla birlikte taĢımak.

Meslekte bağımsızlığı ve tarafsızlığı sağlamak için, esas alınacak yöntemlerde objektif ve önyargısız olmak gerekmektedir. Yapılan her kayıt belgelere dayandırılmalı ve usulüne göre kayıt edilmelidir (Çonkar vd, 2010:15).

1.2.2.2.2. Bağımsızlığın ve Tarafsızlığın Tehlikeye Girdiği Anlar

Bağımsızlık ve tarafsızlık, iĢletmeler ve meslek mensuplarınca büyük bir öneme haizdir. Bu bağlamda bağımsızlığı ve tarafsızlığı ortadan kaldıran ya da tehlikeye sokan durumlar Ģu Ģekilde sıralanabilir (Sak, 2013:63-63)

1. Tek taraflı olarak bir iĢletmeye dayanmak.

2. Bir iĢletmeden sürekli ve düzenli olarak önemsenecek düzeyde fayda sağlamak.

3. MüĢteri ile Ģahsi anlamda borç-alacak iliĢkisine girmek.

4. ÇeĢitli, abartılı promosyon, armağan almak.

5. Mahkemeye verme ve davalı olma gibi bir takım konularla tehdit etmek.

6. Hizmet verdiği iĢletmeye önceden veya sonradan katılmak.

7. MüĢteri iĢletmeye kendi mesleki konuları dıĢında baĢka hizmetler sağlamak 8. Aile ile veya diğer konularda kiĢisel iliĢkiler kurmak

Mesleğin saygınlığı ve geleceği, mesleğin icrasının bağımsızlığına ve tarafsızlığına bağlıdır.

1.2.2.3. Dürüstlük

Meslek mensupları mesleklerini icra ederken, faaliyetleri ile ilgili doğru bilgi sunmalılar, iĢ iliĢkilerinde ise doğru ve dürüst davranmalıdırlar (Yıldız, 2010:163).

15 1.2.2.4. Gizlilik

Meslek mensupları mesleki iliĢkileri sonucu elde ettikleri bilgileri, görevi veya haklı bir gerekçe olmadıkça, üçüncü kiĢilere açıklamaları hem gizlilik ilkesiyle hem de mesleki ilke ve kurallarla bağdaĢmamaktadır (Yıldız, 2010:163).