Mentorluk ilişkisi kariyer geliştirme fonksiyonu ve psikososyal fonksiyonu olmak üzere iki tür rol üzerinden sürdürülmektedir (Kram, 1983, 614). Kariyer gelişim fonksiyonu, mentorluk ilişkisinin bir organizasyonun ilerlemesini destekleyen ve geliştiren yönlerini ifade ederken, psikososyal fonksiyonu ise mentorluk ilişkisinin kişilerin bireysel güven, kimlik inşasını sağlamaya çalışan ve yeterlik hissinin geliştiren yönlerini ifade etmektedir.
Tablo 12: Kariyer Geliştirme Fonksiyonu ve Psikososyal Fonksiyonu Kariyer Geliştirme Fonksiyonu Psikososyal Fonksiyon
Destekleyicilik Tanınma ve Görünürlük Koçluk Koruma Meydan Okuma Rol Modelleme Kabul Görme Danışmanlık Arkadaşlık Kaynak: Kram, 1986, 160-121.
70 2.3.1. Kariyer Geliştirme Fonksiyonu
Mentorluğun kariyer geliştirme fonksiyonu bir örgütteki gelişimin sağlanmasına odaklanmaktadır. Mentorluk ilişkisinde bireylerin örgütlerdeki gelişim fırsatlarını değerlendirmesi, örgütsel yapı içerisindeki zorlukları öğrenmesi ve kendilerini ifade edebilme yeteneğini edinmesi kariyer geliştirme rolü ile gerçekleştirilmektedir (Fowler ve O‘Gorman, 2005, 51-57). Kariyer geliştirme fonksiyonu, destekleme, benimse-onaylama, koçluk, koruma, yeni beceriler kazanma rollerini içermektedir (Noe, 1988, 459). Bu roller aşağıda kısaca açıklanmıştır:
• Destekleme: Bu rol ile birlikte mentor, mentinin kariyerinde ilerlemesi ve fırsatlar yaratacak ilişkiler kurmasına aktif olarak yardım etmektedir. Bu çalışma özelinde destekleme rolü girişimcilerin, faaliyetlerine başlama aşamalarında, iş fırsatları edinmelerinde mentorlarının tavsiyeleri doğrultusunda başarılı bir dönem geçirmelerini ifade etmektedir. Mentor tarafından desteklenen mentilerin yani girişimcilerin başarılı olmaları ile birlikte bu ilişki temelinde destekleyici mentorlarında belirleyicilikte başarılı olma durumları aynı şekilde başarısız oldukları durumda da başarısız olma durumları ortaya çıkmaktadır. Bu açıdan mentorluk ilişkisinde mentorunun destekleme rolü mentinin kendi örgütü veya çalıştığı örgütündeki başarısında etkili olmaktadır.
• Koçluk: Mentorun, mentinin kariyer ve iş performansına ilişkin hedeflere ulaşması noktasında önerilerde bulunmasını ve bu öneriler doğrultusunda yönlendirmesini ifade etmektedir (Noe, 1988, 459). Koçluk rolünün mentorluk rollerinden birisi olması iki kavram arasındaki farkı da ortaya çıkarmaktadır. Mentorun, tecrübe ve deneyimlerini menti ile paylaşması menti için yeni bir bakış açısı oluşturmaktadır. Bu bağlamda koçluk rolünün mentinin örgütsel performansına olumlu katkılar sunacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki gibi belirtilmiştir:
71
H2: Girişimcilerin karşılaştıkları koçluk alt rolü ile algılanan örgütsel
performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır. • Koruma: Bu rol ile mentor, mentiyi mevcut veya olası zararlı durumlardan
korumaktadır. Mentor, mentinin korunmasını içerdiği gibi desteklenmenin sonucu olarak övgü veya zarardan doğabilecek suçu yani sorumluluğunu da üstlenmektedir (Zachary, 2005, 67-69). Mentorların, mentilerin karşılaştığı veya karşılaşması muhtemelen sorunlara karşılık tedbirli olması gerektiği gibi mentiden kaynaklı sorunların gerçekçi bir şekilde mentiye karşı geri bildirim olarak aktarılması da gereklidir. Çünkü menti kaynaklı sorunların çözülmemesi mentorluk ilişkisine zarar verebilmektedir. Koruma rolü, benimseme- onaylama rolü ile birlikte mentinin çalışma özelinde girişimcilerin faaliyetlerinde örgütsel başarıyı yakalamaları mümkün olacaktır. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki gibi belirtilmiştir:
H3: Girişimcilerin karşılaştıkları koruma alt rolü ile algılanan örgütsel
performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır. • Benimseme-ortaya çıkarma: Mentinin yeteneklerini ortaya çıkarması, örgüt ve
çevresi tarafından benimsenmesini sağlayacak etkinlikleri içermektedir. Benimseme-ortaya çıkarma mentorluk rolü, bireyin gelecekteki fırsatları yakalayabilmesi için tanıtıcı bir işlev taşımaktadır. Mentorun, mentinin önemli kişiler ile tanışmasını sağlayacak toplantılar, seminelere birlikte katılım sağlamaları bu etkinliklere örnek olarak sıralanabilir. Bu rol çalışma özelinde girişimcilerin, girişimcilik ekosistemindeki büyük isim ve kuruluşlarla veya onlara finansal destek sağlayacak melek ağlarla buluşmaları açısından oldukça önemlidir. Mentorluk ilişkisinde, benimseme-ortaya çıkarma rolünün başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi girişimcilerin örgütsel performanslarının başarısına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki belirtilmiştir:
72
H5: Girişimcilerin karşılaştıkları yeni ilişkiler geliştirme alt rolü ile
algılanan örgütsel performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.
• Yeni Beceriler Kazanma: Bu rol, mentorluk ilişkisi sürecince mentorun, mentinin yeni beceriler ve yetenekler kazanmasını sağlayacak görevler vermesidir (Noe, 1988, 459). Mentinin ilişki temelinde eğitim ve geribildirimle desteklenmesi başarılı bir şekilde yeni ve özel beceriler kazanmasına olanak sağlamaktadır. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki belirtilmiştir:
H4: Girişimcilerin karşılaştıkları yeni beceriler kazanma alt rolü ile
algılanan örgütsel performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.
2.3.2. Psikososyal Fonksiyonu
Mentorluğun psikososyal fonksiyonu bireylerin kendine güvenlerinin artmasına, kişiliğinin gelişmesine ve görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmesi gibi durumlara odaklanmaktadır. Bu bağlamda psikososyal fonksiyonun yerine getirilmesi mentorluk ilişkisinin taraflarını örgütsel gelişiminden ziyade kişisel seviyede daha yoğun bir şekilde etkilemektedir. Psikososyal fonksiyonu bu açıdan kariyer geliştirme fonksiyonundan ayrılmaktadır. Psikososyal yönden desteklenen ve gelişim gösteren bir bireyin bu roldeki gelişiminin kariyer gelişim rollerine de yansımaktadır.
Psikososyal fonksiyon, arkadaşlık, rol model olma, danışmanlık, kabul etme ve doğrulama rollerini içermektedir (Noe, 1988, 459). Bu roller aşağıda kısaca açıklanmıştır:
• Arkadaşlık: Mentorun, iş ortamında veya iş dışında mentisi ile olan ilişkisini kişisel değerler ve samimiyet çerçevesinde ilerletmesidir. Mentorluk
73
ilişkisinde arkadaşlığın sürdürülmesi, deneyimlerin paylaşılmasını sağlamakta ve tarafların birbirlerini eşit düzeyde hissetmeye başlamalarına ve önemlilik duygusunun korunmasına olanak sağlamaktadır. Arkadaşlık rolü, akran arkadaşlıkları gibi mentor ve mentinin birbirlerini iyi ve zor zamanlarda desteklemelerini, iyi bir dinleyici olarak birbirlerine karşı dürüst bir şekilde ilişki kurmalarını ifade etmektedir (Probst, 2006, 30). Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki belirtilmiştir:
H6: Girişimcilerin karşılaştıkları arkadaşlık alt rolü ile algılanan
örgütsel performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.
• Rol Modeli Olma: Mentorun davranış biçimlerini ve tutumlarını, mentinin kendi karakteriyle özdeşleştirmesini içermektedir. Mentorlar kendi kusurları ve güçlü yanlarının farkında olarak mentiler için iyi bir örnek oluşturmaktadır. Aynı zamanda fiziksel veya duygusal iyiliği için tehlikeler olduğunda mentisini savunmakla ilgilidir (Probst, 2006, 30). Psikososyal rollerin içinde en sık bahsedilen bu rolün gerçekleşmesi hem bilinçli hem de bilinçsiz olarak gerçekleşebilmektedir. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki belirtilmiştir:
H7: Girişimcilerin karşılaştıkları rol model olma alt rolü ile algılanan
örgütsel performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.
• Danışmanlık: Mentinin kendini ve sorunlarını mentorla paylaşması sonucunda mentorun bu sorunlarının çözümü için getirdiği önerileri dinlemesidir. Danışmanlık, düşük performansın iyileştirilmesi üzerinde odaklanmaktadır. Mentorluk ve koçluk programları ilk aşamadan itibaren problemlerin çözümü veya gelişim gösterme üzerine odaklanan uygulamalardır. Danışmanlık kavramı bu açıdan mentorluk ve koçluk kavramlarından ayrılmaktadır. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki belirtilmiştir:
74
H8: Girişimcilerin karşılaştıkları danışmanlık alt rolü ile algılanan
örgütsel performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.
• Benimseme ve onaylama: Mentorun, mentiye karşı saygı duymasını ve mentiyi desteklemesini ifade etmektedir. Aynı zamanda bu ilişkideki benimseme ve onaylamanın mentor açısından da saygınlık ve takdir görme gibi olumlu duyguların artmasına sebep oluşturmaktadır. Bu bağlamda araştırmaya ilişkin belirlenen hipotez aşağıdaki belirtilmiştir:
H9: Girişimcilerin karşılaştıkları benimseme-onaylama alt rolü ile
algılanan örgütsel performans arasında pozitif yönlü istatiksel açıdan anlamlı bir ilişki vardır.