Mentorluk Aşamaları

Mentorluk aşamaları literatürde birçok yazar tarafından farklı başlıklar altında ele alınmıştır. Literatürdeki bu çalışmalara dikkatle incelendiğinde mentorluk sürecinin başlangıcından bitişine olan sürecin bütünsel açıdan çokta farklı ele alınmadığı görülecektir (Doğan, 2011, 26). Kram (1983), başarılı bir mentorluk sürecinin aşamalarını başlangıç aşaması, yetiştirme aşaması, ayrılık aşaması, yeniden tanımlama aşaması olarak dört aşamadan oluşması gerektiğini belirtmiştir (Kram, 1983, 608-625). Bu çalışma özelinde mentorluk bir süreç dahilinde birbirini izleyen ve her birinin kendi öncülleri olan hazırlık, ilişki kurma, öğrenme ve gelişim, bitme olmak üzere dört aşamada incelenecektir (Kochan ve Pascarelli, 2005, 311; Kadılar ve Balkan, 2016, 86).

Şekil 2: Mentorluk Aşamaları Hazırlık

2.4.1.1. Hazırlık Aşaması

Hazırlık aşaması, mentorun ve mentinin, ilgili rolleri üstlenip üstlenmeme konusunda son kararlarını vermelerini içermektedir. Üstlenecekleri rollere hazır olup olmadıkları, bunun için zaman ayırıp ayıramayacakları ve mentorluk ilişkisine önem gösterip gösteremeyeceklerinin kararı bu aşamada alınmaktadır (Kadılar ve Balkan, 2016, 88). Mentor ve mentinin arasındaki ilişkinin kurulması, tarafların birbirlerini ilişki temelinde tanınmasına olanak sunan hazırlık aşaması genellikle 6-12 ay sürmektedir. Mentorluğun bu aşamasında ilişkinin açıklık, verimlilik odağında kurulması için mentor ve mentinin üstleneceği roller, sorumluluklar, sınırlar belirlenmektedir. Bu aşama mentorlar tarafından mentorluk becerilerinin bireysel

Bitme

Öğrenme ve Gelişim

76

olarak değerlendirilmesi, mentinin öğrenmesi ve geliştirilmesi için alanların belirlenmesini gerçekleştirilmektedir (Zachary, 2002, 30). Mentorluk ilişkisinin yönünü ve başarısını etkileyecek bu tür durumların hazırlık aşamasında belirlenmesi, mentor ve menti tarafından ortak bir planlama doğrultusunda temellendirilmesi oldukça önemlidir. Aynı zamanda mentorluk programları için yer ve kaynak sağlanması, program koordinatörünün atanması, gerekli görülürse mentorların ve mentilerin eğitilmesi, mentor ve mentinin eşleştirilmesi gibi konularda bu aşamanın başarılı bir şekilde sürdürülmesi için gereklidir. Bu aşamada mentor ve menti arasındaki rollerin belirlenmesi ve ilişkinin bir süreç dahilinde netleştirilmesi ile ikinci aşama olan ilişki kurma aşamasına geçilmektedir.

2.4.1.2. İlişki Kurma Aşaması

İlişki kurma aşaması, hazırlık aşamasında üstlenilen rol ve sorumluluklar doğrultusunda mentorluk sürecinin başlamasını ifade etmektedir. Bu aşama mentorluk sürecinin tarafları olan mentor ve mentinin ilk defa buluşması ile başlamaktadır. Bu aşamada mentorlar ve mentiler, birbirleri ile ilgili olan ve mentorluk programı dahilinde oluşan beklentiler üzerinde birlikte çalışmaya başlarlar (Kadılar ve Balkan, 2016, 88). İlişki kurma aşaması, mentor ve menti ilişkisinde birbirlerinin aile, eğitim, iş deneyimi ve gelecekteki olmak istedikleri durumlar hakkında paylaşımın ve ilişkide samimiyetin belirdiği bir aşamadır. Bu durumun sağlanması mentorluk ilişkisinin sonucuna olumlu yönde etki edebileceği için önemlidir.

İlişki kurma aşaması, aynı zamanda her iki tarafında mentorluk süreci boyunca üzerinde fikir birliği sağlayacakları konulardaki amaçlarını, temel kurallarını, mentorluk programı sonucundan beklentilerini ortaya koyduğu aşamadır. İlişki kurma aşaması, mentor ve menti arasındaki görüşme durumunun nerede, ne zaman gerçekleşeceğinin planlanması, ilişki sürecinin nasıl yönetileceğine dair tarafların fikir birliğine varması ile sonlanır, bir diğer aşama olan öğrenme ve gelişim aşamasına geçilir.

77

2.4.1.3. Öğrenme ve Gelişim Aşaması

Öğrenme ve gelişim aşaması, mentorluk amacı doğrultusunda mentor ve menti tarafından belirlenen amaçlar, hedefler ve kurallar çerçevesinde karşılıklı öğrenme ve gelişim etkileşimini ifade etmektedir. Birlikte öğrenme ile mentor ve menti arasındaki ilişki bağının güçlenmesi, kariyer fonksiyonları ve psikososyal fonksiyonların bu karşılıklı öğrenme sürecinde gelişmesini sağlamaktadır. Bu aşamada üzerinde konuşulan ve anlaşılan konular üzerinde diyalog kurma, yeni bakış açıları geliştirme ve öğrenme gibi roller devreye girmektedir. Aynı zamanda bu aşama mentorluk ilişkisinin gözden geçirilmesini, hazırlık ve ilişki kurma aşamasında kararlaştırılan konularda ve hedeflerde ne derece ilerleme kaydedildiği veya başarısızlık durumunun varlığının tespitine yönelik kontrollerin yapılması için de uygun bir aşamadır. Öğrenme ve gelişim aşamasında genel itibariyle yoğunluk verilen konular şunlardır: (Kadılar ve Balkan, 2016, 94).

• Olayları ve deneyimleri inceleme, duyguları ve gerçekleri masaya yatırma, • Olaylar ve deneyimler üzerine düşünme ve onların anlamlarını, önemlerini

inceleme,

• Muhtemel sonuçlar ve çözümler üzerine tartışma,

• Sonuçlar ve çözümler üzerine deney yapma, onları test etme, • Deneylerin sonuçlarını değerlendirme ve inceleme,

• Yeni öğrenilenlerin ve yeni bakış açılarının tanımlanması, entegre edilmesi, oturtulması ve dökümantasyonu.

2.4.1.4. Kapanış Aşaması

Kapanış aşaması, mentorluk sürecinin son aşamasıdır. Mentorluk ilişkisi, tarafların birbirleri ile arasındaki ilişkide hedeflenen amaçlara ulaşıldığında son bulabileceği gibi öğrenme süreçlerinde birbirlerine katkı sağlamadığı düşüncesi ile tarafların ilişkiyi sonlandırması da mümkün olabilmektedir. Mentor ve menti, mentorluk sürecince geliştirilen ilişkinin boyutuna göre bu son aşamada farklı adlandırma yapmak mümkündür. Bu bağlamda mentorluk programının sona ermesi ile

78

birlikte bu mentorluk ilişkisi dahilinde bir son olabilir, lakin mentor ve mentinin iyi bir temelde kurduğu ilişki program sona erdiğinde arkadaşlık ve dostlukla olarak devam edebilir. Kapanış aşaması, ulaşılmış hedefleri ve ilişkinin değerlendirmesini, öğrenme başarısının kutlanmasını içermektedir (Zachary, 2002, 35). Mentorluk sürecinin verimli geçmesi ile birlikte mentor ve mentinin arasındaki ilişkinin devam etmesini, literatürde bazı araştırmacılar “yeniden tanımlama” aşaması olarak tanımlamışlardır (Bakioğlu ve Hacıfazlıoğlu, 2013, 47). Bu aşamada mentor ve mentinin birlikte öğrenmeden aldıkları faydayı geleceğe taşıma istekleri etkin rol oynamaktadır.