İlgili
Madde Ödemenin Türü Tevkifat Oranı
(%)
94/6-b-i Tam mükellef kurumlar tarafından; tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara dağıtılan, 75. maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarından (Kârın sermayeye
ilavesi kâr dağıtımı sayıl- maz)(2009/14592 s. BKKile 03.02.2009’dan itibaren) 15
94/6-b-ii Tam mükellef kurumlar tarafından; dar mükellef gerçek kişilere ve gelil vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 75. maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı
bentlerinde yazılı kâr paylarından (Kârın sermayeye ilavesi kâr dağıtımı sayılmaz)
(2009/14592 s. BKK ile 03.02.2009 'dan itibaren) 15
94/7-a,b,c 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile TOKİ, varlık kiralama şirketleri ve Özelleştirme İdaresi tarafından çıkarılan menkul kıymetlerden
sağlanan gelirlerden (2009/14592 s. BKK ile 03.02.2009'dan itibaren) 0
94/7-d,e Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahvillerin; - Vadesi 1 yıla kadar olanlardan elde edilen faizlerinden
- Vadesi 1 yıl ile 3 yıl arası olanlardan elde edilen faizlerinden 10
- Vadesi 3 yıl ile 5 yıl arası olanlardan elde edilen faizlerinden 7
- Vadesi 5 yıl ve daha uzun olanlardan elde edilen faizlerinden 3
94/7-g Yukanda belirtilenler dışında kalanlar için (2010/1182 s. BKK ile 29.12.2010’dan itibaren) 0
Tüzel kişiliği haiz emekli sandıklan, yardım sandıklan ile emeklilik ve sigorta şirketleri 10
tarafından;
94/15-a - On yıldan az süreyle prim veya aidat ödeyerek aynlanlara ödenen irat tutarlanndan
(2009/14592 s. BKK ile 03.02.2009’dan itibaren) 15 94/15-b - On yıl süreyle prim veya aidat ödeyerek aynlanlar ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi
zorunlu nedenlerle aynlanlara ödenen irat tutarlanndan (2009/14592 s. BKK ile 03.02.2009
’dan itibaren) 10
Bireysel emeklilik sisteminden;
94/16-a On yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek aynlanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara
yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarından 25
94/16-b On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan aynlanlar ile
bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutan 25 94/16-c - Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu
nedenlerle aynlanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutan 25 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonosu (eorobondlar
hariç) faizlerinden;
Geç.
67/1 Sermaye şirketleri, SPK Denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar ve 2499 sayılı SPK’ya göre kurulan yatınm fonları ve ortak- lıklanyla benzer nitelikte olduğu
Maliye Bakanlığınca belirlenenler için (2010/926 s. BKK ile 01.10.2010’dan itibaren) 0
Geç.
67/1 - Tam ve dar mükellef gerçek kişiler ile yukarıda sayılanlar dışında kalan kurumlar için (2010/926 s. BKK ile 01.10.2010’dan itibaren) 10
38
DİGER KAZANÇ VE İRATLAR:
Diğer kazanç ve iratlara yedinci gelir unsuru olarak yukarıda belirtilen altı gelir unsuru içine girmeyen veya bunlarla ilişkilendirilmeyen nitelikleri GVK’ da belirtilen gelirleri kapsamına almaktadır. Altı gelir unsuruna girmeyip dışarıda kalan gelirler diğer kazanç ve iratlar başlığı ile kanunda yedinci gelir unsuru olarak yer almıştır. Ancak, diğer kazanç ve iratlar yürürlükteki gelir vergisinin kapsadığı gelir tanımının genişliği ölçüsünde vergilendirilmektedir.
GELİRE GİREN DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR
Bu gruba giren kazanç ve iratlar GVK 80 ve 82. maddeleri arasında ayrı ayrı sayılmak suretiyle düzenlemiştir. Bu kazanç ve iratlar değer artışı kazançları ve arızi kazançlar olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu uyarınca vergilendirilecek yedinci ve son gelir unsuru diğer kazanç ve iratlardır. Bu gelir türü;
* Değer artışı kazançları,
* Arızi kazançlardan oluşmaktadır.
A. DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI
Vergilendirilecek Değer Artışı Kazançları
GVK mükerrer 80. maddesi değer artışı kazançlarını 6 bent halinde saymıştır. Bu madde
hükmüne göre, elden çıkarılan mal ve haklardan doğan kazançlar değer artışı kazançları olarak belirtilmektedir. Aşağıda sayılan değer artışı kazançlarından menkul kıymetlerden veya diğer sermaye piyasası araçlarından elde edilenler hariç, kazançların 12.000 lirası vergi dışında tutulmuştur. İstisna, hariç tutulanların dışında kalan kazançların toplamına bir defa uygulanır.
Aşağıda sayılan mal ve hakların ticari işletmeye kayıtlı olması halinde bunların elden çıkarılmalarından doğan kazançlar ticari kazanç sayılacaktır.
Değer artışı kazançları şunlardır:
Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymetlerin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar
İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancı olarak vergiye tabi tutulur. Buna göre İMKB’de işlem göre hisse senetlerinin iktisap tarihinden itibaren iki yıl içinde elden
çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancı sayılmaktadır. Limited şirket iştirak hisseleri ise herhangi bir zaman sınırlamasına tabi olmaksızın, ne zaman elden çıkarılırsa çıkarılsın,
bundan doğan kazançlar değer artış kazancı sayılmaktadır.
Aynı menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracından değişik tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden çıkartılması halinde, ilk giren ilk çıkar yöntemi kullanılmak suretiyle, kesinti matrahının tespitinde dikkate alınacak alış bedeli belirlenir. Bir menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracının alımından önce elden çıkarılması halinde, elden çıkarılma tarihinden sonra yapılan ilk alım işlem esas alınarak üzerinden kesinti yapılacak tutar tespit edilir.
Yapılan tevkifatlar Maliye Bakanlığı’nca belirlenen bir beyanname ile kesinti dönemini izleyen ayın 23. günü akşamına kadar beyan edilip aynı ayın 26. günü akşamına kadar ödenir (GVK.
geç.md. 67/1). Bu beyanname belirtilen kapsamdaki kesintileri bildirmeye yarayan özel bir muhtasar beyanname hüviyetindedir.
39
Euro Bond Alım-Satım Kazancı
Euro Bondlar esas itibarıyla Hazine tarafından yurtdışında birkaç ülkede aynı anda
gerçekleştirilen (ihraç eden ülkenin kendi para birimi dışında ihraç edilen) borçlanma senetleridir (tahvillerdir). Bu haliyle bir çeşit Devlet tahvili ve Hazine bonosu sayılırlar. O halde Hazine
tarafından yurtdışında ihraç edilen menkul kıymet niteliği arz eden uzun vadeli kaynak ihtiyacını karşılamaya yönelik borçlanma senetlerine kısaca EUROBOND adı verilmektedir. Euro Bondların (1.1.2006 dan dan sonra ihraç edilmiş) alım-satımından kazanç elde edilmesi halinde kazancı elde edenin tam mükellef (Türkiye’de yerleşik olan gerçek kişiler) veya dar mükellef (Türkiye’de yerleşik olmayan gerçek kişiler) olmasına göre farklı düzenleme getirilmiştir.
Tam mükelleflerin Euro Bond satışından gelir elde etmesi durumunda gelirleri genel hükümlere göre vergilendirileceklerdir. Bu çerçevede Euro Bondların iktisap bedelinin endeksleme
esaslarına göre artırıma tabi tutularak bulunan gelirinin miktarı ne olursa olsun beyan edileceği açıktır. Vergi kesintisi söz konusu değildir.
Dar mükelleflerin Euro Bondların alım-satımından kazanç elde etmesi halinde beyanname verilmez ve vergi kesintisi de yapılmaz.
Belirli Hakların Elden Çıkarılması
Arama, işletme ve imtiyaz haklan ve ruhsatları, alametifarika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi, ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir üretim yöntemi üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi hakların (ihtira beratları hariç) ne zaman olursa olsun elden çıkarılmasından doğan kazançların istisnayı aşan kısmı
vergilendirilecektir.
Telif Hakları ve İhtira Beratlarının Elden Çıkarılması
Telif hakları ve ihtira beratlarının yazarları, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlarının istisna tutarını aşan kısmı
vergilendirilecektir.
Ortaklık Haklarının veya Hisselerinin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar
Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı
kazancıdır. Ortaklık hak ve hisselerinden amaç, şahıs ve sermaye şirketlerinde ortakların hisse senediyle ifade edilmeyen ortaklık paylarıdır. Bu durum adi ortaklık, kollektif şirket, adi komandit şirket, limited şirket ve kooperatif şirketlerdeki ortaklık paylarını ifade etmektedir. Bu kazançlar için de istisna öngörülmüştür.
Faaliyeti Durdurulan İşletmenin Elden Çıkarılmasından Doğan Kazançlar
Adi ortaklık veya ferdi bir işletmenin faaliyetine devam ettiği sırada satılması halinde kazanç ticari kazanç, faaliyetin tamamen durduğu durumda satılması halinde elde edilen kazanç ise değer artışı kazancı olur.
Faaliyet tamamen sona erdirilip iş terk edildikten sonra elde kalan mevcutların terk anındaki değerlerinden daha yüksek bir bedelle satılmaları halinde elde edilen kazanç değer artış kazancı sayılmıştır. Böylelikle bazı kazançların ticari kazanç dışına taşınarak vergi dışına çıkartılması önlenmek istenmiştir.
40